بلاتکلیفی بسته معیشتی ۴ میلیون خانوار
طرح «ویژه» دولت برای جبران معیشت مردم در برابر گرانی‌های روزافزون به اجرا درآمد و طبق جزئیات گزارش‌شده آن ۱۴ میلیون و ۷۰۰ هزار خانوار کمک‌هزینه معیشتی را دریافت کردند. به گفته سخنگوی ستاد بودجه سازمان برنامه‌وبودجه، تا پایان سال دو بسته دیگر نیز توزیع خواهد شد، اما نه به صورت نقدی، بلکه در قالب توزیع کالا.
برای دریافت جزئیات کامل چگونگی توزیع بسته معیشتی نقدی به سراغ احد رستمی، مدیر دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی رفته‌ایم. او توضیح داد، طبق اطلاعات شناسایی‌شده ما، از مجموع ۲۵ میلیون خانوار کل کشور، ۱۸ میلیون خانوار شامل این طرح می‌شدند، اما تاکنون ۱۴ میلیون و ۷۰۰ هزار خانوار این مبلغ را دریافت کرده‌اند. طبق ابلاغیه دولت، کل اعتبار درنظرگرفته‌شده برای اجرای این طرح ۹ هزار میلیارد تومان است و تاکنون سه هزار میلیارد تومان آن در بین خانوار‌ها در مبالغ متغیر از صدهزار تومان تا ۳۰۰ هزار تومان توزیع شده. نکته جالب‌توجه در میان صحبت‌های این مقام مسئول ترکیب خانوار‌هایی است که بسته‌های معیشتی را دریافت کرده‌اند.
شش میلیون و صد هزار خانوار تحت پوشش تأمین اجتماعی به شرط دریافت یارانه (افرادی که بیمه هستند، اما یارانه خود را از خانواده جدا نکرده‌اند، شامل این بسته‌ها نشده‌اند)، از این کمک معیشتی برخوردار شدند و مابقی آن عمدتا به حساب سرپرست خانوارهای کارکن دولت واریز شده که اطلاعات آنها را وزارت کار شناسایی نکرده، بلکه خود دستگاه‌ها فهرست کارکنان حقوق‌بگیر زیر سه میلیون تومان را معرفی کرده‌اند.
اطلاعات کارکنان را خود دستگاه‌ها ارائه کردند
فاز اول توزیع بسته‌های جبران معیشتی دولت به اجرا درآمد، اما هنوز مرحله اول آن به تمامی اجرا نشده، وارد مرحله بعد شد. به گفته احد رستمی، مدیر دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تاکنون این بسته‌ها میان ۱۴ میلیون و ۷۰۰ هزار بسته توزیع شده که با لحاظ‌کردن بُعد خانوار درمجموع شامل حدود ۴۰ میلیون نفر می‌شود.
دفتر مطالعات رفاه اجتماعی به‌نوعی مرکز شناسایی و کشف اطلاعات خانوارهای مشمول بسته معیشتی بوده است. احد رستمی، مدیر این دفتر، در گفتگو با شرق درباره نحوه کار توضیح داد: شناسایی خانوارهای تحت پوشش این طرح، بر اساس اطلاعات یارانه‌بگیران بوده است. روش‌های مختلفی در این میان به کار گرفته شده است؛ مثلا کارکنان دولت را خود دستگاه‌ها معرفی کردند. درمورد کارگران، اعم از کارگران ساختمانی، قالیبافان، رانندگان و سایر گروه‌ها کسانی تحت شمولیت قرار گرفته‌اند که ماهانه بابت میزان حقوق خود حق بیمه می‌پردازند و تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی هستند؛ بنابراین بر اساس اطلاعات بیمه‌ای، میزان حقوق آنها مشخص است و از این طریق توانستیم به جمع درآمد خانواده از این طریق برسیم.
همچنین قشر دیگری که تحت پوشش هیچ‌کدام از صندوق‌های بیمه‌ای نیستند، بر اساس اطلاعات اقتصادی خانوار مانند نوع ماشین، معاملات مسکن، تعداد سفر‌های خارجی و سطح تحصیلات شناسایی شدند. ما یک بانک اطلاعات رفاه ایرانیان داریم که در آن محتوای اطلاعاتی ۲۵ میلیون خانوار را تجمیع کرده‌ایم. بعضی اطلاعات را آنلاین دریافت می‌کنیم و برخی دیگر به طور ماهانه به‌روز می‌شود. در کل بر اساس آزمون، وسع درآمد خانوار را تخمین می‌زنیم. همچنین افراد تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی و بنیاد شهید بودند که مبنای پرداخت آن، درآمد کمتر از سه میلیون تومان خانوار بود.
دوسوم بسته معیشتی غیرنقدی است؟
رستمی ادامه داد: خانواده‌هایی که تحت پوشش تأمین اجتماعی هستند و حقوق سرپرست خانوار آنها زیر سه میلیون است، تقریبا شش میلیون و صدهزار خانوار از مجموع ۱۴ میلیون خانوار تحت پوشش را شامل می‌شوند. هرچند این خانوار‌ها را تأمین اجتماعی معرفی کرده، اما ملاک این بود که مجموع درآمد خانوار زیر سه میلیون تومان باشد. بر اساس این اطلاعات، بسته نقدی جبران معیشتی برخی خانوار‌ها پرداخت شده. نزد ما خانوار‌ها کسانی هستند که یک سرپرست، یارانه آنها را دریافت می‌کند.
درحالی‌که تأمین اجتماعی ساختار متفاوتی دارد؛ مثلا ممکن است پسر و دختر خانواده‌ای ازدواج کرده باشند، اما یارانه خود را از خانواده جدا نکرده‌اند. حتی اگر این افراد تحت شمول تأمین اجتماعی هم بوده باشند، اما، چون یارانه آنها را سرپرست خانوار (والدین آنها) دریافت می‌کنند، مشمول این طرح نشده و بسته نقدی معیشتی به حساب پدر یا مادر خانوار واریز شده است.
به گفته مدیر دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ملاک تصمیم‌گیری برای پرداخت بسته معیشتی بر اساس خانوار یارانه‌بگیر بوده و مبلغ آن هم از صد هزار تومان تا ۳۰۰ هزار تومان متغیر بوده است.
او ادامه داد: هدف دولت پوشش هزینه‌های جبران معیشت خانواده‌هایی بوده که زیر سه میلیون تومان دستمزد دریافت می‌کنند. بر اساس مصوبه دولت، اعتبار ۹ هزار میلیاردتومانی برای اجرای این طرح در نظر گرفته شد که تاکنون تقریبا نزدیک به سه هزار میلیارد تومان آن توزیع شده است. حال اگر تصمیم بر این باشد که ادامه این طرح به شکل توزیع کالایی باشد، دو طرح با هم ادغام می‌شوند. هنوز دولت مشخص نکرده است آیا ادامه اجرای این طرح به صورت کالایی خواهد بود یا باز هم توزیع نقدی خواهیم داشت. در بحث توزیع سبد کالا دیگر متولی وزارت کار نیست، بلکه دستگاه‌های اجراگر آن وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت و معدن است.
۴ میلیون خانوار بسته نقدی دریافت نکردند
حالا رئیس‌جمهور دستور داده است که بسته دوم نقدی نباشد و کالا توزیع شود. برنامه‌ریزی‌ها میان وزارت رفاه و سازمان برنامه‌وبودجه برای چگونگی شیوه اجرای کار شروع شده و احتمالا تا پایان سال یک بسته دیگر داشته باشیم؛ البته اگر بخواهند به همین مجموعه پرداخت کنند، اما هنوز در مورد اینکه اقلام سبد کالایی چه باشد، تصمیم گرفته نشده است، چراکه توزیع کالا نسبت به پرداخت نقدی پیچیدگی‌ها و سختی‌های خاص خود را دارد و مقداری از اعتبار برای توزیع کالا نیز مصرف می‌شود.
آن‌طور که از میان خبرها می‌توان فهمید، به صورت بن کالا باشد که قابلیت نقدشوندگی ندارد. احتمالا تصور بر این است که بسته اول صرف امور کالایی نشده و جور دیگری هزینه شده، اما در این میان طبق اطلاعات خود وزارت کار، تکلیف حدود چهار میلیون خانواری که تحت شمول بسته نقدی جبران معیشت بوده، اما هنوز آن را دریافت نکرده‌اند، مشخص نیست؛ اینکه آیا با ورود توزیع بسته جبرانی به مرحله دوم (به صورت توزیع کالا) کسانی که باید بسته نقدی دریافت می‌کرده‌اند، در ادامه دریافت خواهند کرد یا نه.
