خطر تخریب سدهای خالی از آب
«سدسازی» به عنوان روشی برای ذخیره‌سازی و پیشگیری از هدررفت آب است که سال‌های قبل در بسیاری از کشورهای دنیا مورداستفاده قرار گرفت و بعد از مدتی منسوخ شد.
اما در ایران با وجودی که بحران آب، استان‌های بزرگی همچون اصفهان را با مشکلات بسیاری مواجه کرده، سدسازی همچنان به عنوان روشی برای ذخیره‌سازی آب با هزینه‌های کلان مورداستفاده قرار می‌گیرد.
اما باید پرسید که آیا منابع بسیار محدود آب در کشور گنجایش ذخیره‌سازی در سدها را دارد و این همه سد خالی از آب در کشور، براساس روندی علمی، تخصصی و با توجه به اقتضائات زیست‌محیطی ساخته شده است؟
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا- منطقه اصفهان در خصوص توسعه سدسازی در کشور، اظهار کرد: در دهه‌های 30 و 40 شمسی و قبل از آن، مدیریت منابع آب بیشتر در اختیار مردم بود و قنات‌ها سهم زیادی در تأمین آب کشاورزی و شرب به ویژه در مناطق مرکزی ایران همچون اصفهان، کرمان و یزد داشتند.
جهانگیر عابدی کوپایی ادامه داد: از دهه 40 به بعد سیاست سدسازی با بهره‌مندی از تکنولوژی‌های نوین مانند حفاری چاه و پمپ‌های قوی از سوی دولت دنبال شد. در واقع مسئولیت مدیریت منابع آب از مردم به دولت سوق یافت و سدهای زیادی در ایران ساخته و چاه‌های بسیاری در مناطق مختلف کشور حفر شد.
وی با بیان اینکه این روش‌ها پاسخگوی جمعیت و توسعه صنعتی محدود آن زمان بود، اظهار کرد: با افزایش جمعیت، نیازهای غذایی و توسعه صنعتی، مصرف آب افزایش یافت و طی چند دهه به شرایط فعلی رسیدیم که منابع آب کشور تکاپوی جمعیت و تامین مواد غذایی را ندارد.
این استاد مهندسی آب افزود: به همین دلیل دوباره سیاست‌های دولت به سمت مشارکت‌های مردمی سوق یافته و دولت به دنبال این است که مدیریت منابع آب با مشارکت مردم انجام شود.
آب نیست که دولت مدیریت کند
وی با تاکید بر اینکه امروز دیگر آبی نیست که دولت بخواهد آن را مدیریت کند، تصریح کرد: در زمانی که سدها ساخته شد دولت آب را مدیریت و به بخش‌های مختلف منتقل کرد، اما اکنون که آبی موجود نیست و دولت دچار معضلات بسیاری است.
عابدی در خصوص ضرورت تخریب سدهای خالی گفت: اعتقادی به تخریب سدهای موجود ندارم، اما معتقدم سدسازی نباید توسعه پیدا کند.
وی تصریح کرد: در زمینه مدیریت منابع آب دو سیاست وجود دارد. نخست آبخیزداری و ذخیره آب در منابع زیرزمینی و دیگری سدسازی که در این سال‌ها سیاست سدسازی غلبه یافته است.
تبخیر آب معضل اصلی سیاست سدسازی
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه تبخیر آب از معضلات اصلی سیاست سدسازی است، گفت: طبق برآورد صورت گرفته، در ایران 4.8 میلیارد مترمکعب آب از سدها تبخیر می‌شود که این میزان در اصفهان به 10 درصد از آب پشت سدها می‌رسد.
به اعتقاد عابدی، به‌طورقطع سیاست ذخیره آب در آبخوان‌ها سیاست بهتری نسبت به سدسازی است.
وی همچنین کارآفرینی را دیگر دلیل دولت برای انتخاب سیاست سدسازی نسبت به آبخیزداری دانست و اظهار کرد: پروژه‌های سدسازی افراد زیادی را در شرکت‌ها و بخش خصوصی مشغول به کار کرد و دولت راغب بود چنین فضایی را دنبال کند، اما اینکه پروژه‌های سدسازی از نظر زیست‌محیطی صحیح بود یا خیر، بحث دیگری است.
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، انجام هرگونه سدسازی را مشروط به انجام تحقیقات زیست‌محیطی دانست و تأکید کرد: در حال حاضر توسعه سدسازی در مناطق مرکزی ایران کار درستی نیست و هرگونه سدسازی جدید در کشور اقدامی علمی و منطقی قلمداد نمی‌شود.
عابدی درباره خطر تخریب سازه‌های سدهای خالی از آب نیز، گفت: سدهای بتونی به طور مداوم باید در تماس با آب باشند و در غیر این صورت دچار مشکل خواهند شد. مانند پل‌های تاریخی که با ساروج ساخته شده و اگر در کنار آب نباشد دچار فرسودگی می‌شود.
وی تخریب سدهای ساخته شده را مشروط به تحقیقات کارشناسی دانست و تاکید کرد: نمی‌توان بدون دلیل منطقی تصمیم به تخریب سدهای ساخته شده، گرفت و در حال حاضر سدی که درباره تخریب آن چنین تحقیقاتی انجام شده باشد، وجود ندارد.
