گزینه‌های ریاست مجمع تشخیص

درگذشت آیت‌الله هاشمی شاهرودی خلاء تازه‌ای در برخی نهاد‌های حکومتی کشور ایجاد کرده است. آیت‌الله شاهرودی ضمن ریاست بر مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضویت در شورای نگهبان و ریاست بر شورای عالی حل اختلاف قوا را هم بر عهده داشت.
به گزارش فرارو، حالا رهبر معظم انقلاب باید جانشین آیت‌الله هاشمی شاهرودی در این نهاد‌ها حساس و مهم را تعیین کنند. مهمترین پستی که احتمالا به زودی رییس آن معرفی می‌شود مجمع تشخیص مصلحت نظام است.

آیت الله هاشمی شاهرودی سال ۹۶ و چند ماه پس از درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان رییس مجمع تشخیص منصوب شده بود. با این وجود او در بیش از یکسال ریاست مجمع به دلیل بیماری کمتر در جلسات حضور پیدا می‌کرد و به جایش آیت الله موحدی کرمانی ریاست جلسات را برعهده داشت.

حالا هم پس از درگذشت آیت الله هاشمی شاهرودی، آیت الله موحدی کرمانی به صورت موقت ریاست مجمع را بر عهده خواهد داشت. او پیشتر پس از درگذشت آیت الله هاشمی شاهرودی نیز چند ماهی جلسات مجمع تشخیص را اداره می‌کرد.
با این وجود به نظر می‌رسد دبیرکل جامعه روحانیت مبارز تمایل زیادی به ریاست مجمع ندارد.

او اخیرا در گفت و گویی در این باره اظهار کرد: “اگر از من بپرسند رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌شوی یا نه خواهم گفت: نه.” او افزود: «اگر رهبر انقلاب حکم کنند، می‌پذیرم، اما اگر ایشان نظر خودم را درباره ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام بپرسند می‌گویم نه.»

قانون محدودیت خاصی برای انتخاب رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام قائل نیست با این حال تاکنون هیچ چهره غیر روحانی به این سمت نرسیده است.

حسین مظفر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته است: «بعید می‌دانم شخصیتی غیرروحانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام شود، چون یکی از دستور کار‌های مجمع تشخیص مصلحت عمل برمبنای احکام فقهی است.» مظفر در این رابطه به حضور شخصیت های برجسته فقهی نیز در مجمع اشاره کرده است.

با این استدلال انتخاب رییس مجمع محدود به چند گزینه می‌شود. آیت الله موحدی کرمانی، آیت الله احمد جنتی، آیت الله محمد یزدی، آیت الله آملی لاریجانی، ابراهیم رئیسی و حسن روحانی شاید تنها گزینه‌های بالقوه ریاست مجمع باشند، البته به این شرط که رویه سنتی انتخاب یک چهره روحانی برای مجمع در پیش گرفته شود.

در این لیست نیز احتمالا آیات احمد جنتی و محمد یزدی به دلیل بیماری وکهولت سن شانس کمتری خواهند داشت. با این وجود آیت الله جنتی چندی پیش در غیاب هاشمی شاهرودی و موحدی کرمانی ریاست مجمع را بر عهده گرفت. این موضوع باعث شد که او همچنان در لیست گزینه های احتمالی باقی بماند.

موحدی کرمانی هم همانگونه که گفته شد تمایل زیادی برای این سمت ندارد.

موحدی کرمانی و آملی لاریجانی شانس بیشتری برای کسب ریاست مجمع را دارند

حسن روحانی شاید یکی از گزینه‌ها باشد، اما او را نیز نمی‌توان گزینه جدی برای این پست دانست. روحانی در دو سال اخیر کمتر در جلسات مجمع حاضر می شود. با وجود اینکه روحانی به عنوان رییس جمهور موقعیت خاصی برای قرار گرفتن در جایگاه رییس مجمع تشخیص دارد، اما او مخالفان زیادی در میان جناح‌های سیاسی کشور و دیگر نهاد‌ها دارد که نمی‌تواند آنگونه که باید در جایگاه یک رییس ریش سفید و “فراجناحی” براین نهاد مشورتی قرار گیرد.

البته دیگر چهره‌هایی که شانس ریاست بر مجمع تشخیص مصلحت نظام دارند هم فراجناحی نیستند و حتی بیش از رییس جمهور وابسته به یک جناح سیاسی خاصند.

ابراهیم رئیسی از این دسته است. تولیت آستان قدس رضوی با وجود اینکه رسما در جناح اصولگرایان تعریف می‌شود اماعموما در پست‌های خود در جایگاه‌هایی “فراجناحی” قرار گرفته است. او پس از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته و با وجود شکست از حسن روحانی، اما با اتکا به رای ۱۶ میلیونی خود جایگاه ویژه‌ای در مناسبات قدرت پیدا کرده است. رئیسی پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۶ به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد.

اخیرا گفته می‌شود رئیسی، رئیس آینده قوه قضائیه خواهد بود. یعنی با پایان دوره ریاست آیت الله آملی لاریجانی در تابستان سال آینده ابراهیم رئیسی تولیت کنونی آستان قدس رضوی جایگزین او می‌شود. البته این خبر از سوی مراجع رسمی تائید نشده، اما تکذیب هم نگردیده است.

اگر این خبر صحت داشته باشد انتصاب او به عنوان رییس مجمع احتمالا منتفی خواهد شد.

گزینه دیگری که بسیاری انتصاب او را به عنوان جایگزین آیت الله هاشمی شاهرودی محتمل می‌دانند، آملی لاریجانی رییس کنونی قوه قضائیه است. او سال آینده ماموریتش در این نهاد پایان خواهد یافت. احتمالا تا آن زمان جلسات مجمع با ریاست آیت الله موحدی کرمانی اداره خواهد شد و با پایان یافتن ماموریت آملی لاریجانی در مجمع او به ریاست مجمع منصوب می گردد.

برخی چهره‌ها همچون علی اکبر ناطق نوری را هم می‌توان به عنوان گزینه ریاست مجمع در نظر گرفت، البته شانس زیادی نمی‌توان برای او قائل شد.

اگر هم قرار بر سنت شکنی باشد وریاست مجمع را از چهره‌های غیر روحانی انتخاب نمایند به گزینه‌هایی همچون علی لاریجانی رییس مجلس و محسن رضایی دبیر مجمع می‌توان اشاره کرد.

محمدرضا باهنر می گوید در حال حاضر محسن رضایی “همه کاره” مجمع است

تغییر موقعیت محسن رضایی؟
چندی پیش محمد رضا باهنر در گفت و گوی از محسن رضایی به عنوان “همه کاره” مجمع تشخیص مصلحت یاد کرده بود. باهنر گفته بود: “در غیبت رئیس عملاً کار‌های اداری و تحقیقی در دست ایشان است و دستور کار جلسه را تعیین می‌کنند.”

این موقعیت محسن رضایی پس از مرگ آیت الله هاشمی رفسنجانی ایجاد شده است. به نظر می‌رسد پس از هاشمی رفسنجانی قدرت مجمع نیز تضعیف شده است. بیماری آیت الله هاشمی شاهرودی هم باعث شد او نتواند حضور پررنگی در مجمع داشته باشد.

باهنر در این باره می‌گوید: “این دوره هنوز مجمع سرخط نیامده است. دو علت دارد؛ یکی متأسفانه رئیس مجمع وضعیت جسمانی خوبی ندارند و نمی‌توانند حضور جدی داشته باشند. نکته دوم اینکه در حکم جدید رهبری برای مجمع، یک پیوست هست که در آن مطالباتی از مجمع مطرح شده است و همین، مقدار زیادی ساختار مجمع را به هم ریخته و متغیر شده است. دوره‌های گذشته مجمع فقط به رهبری برای تعیین سیاست کلی مشورت می‌داد، ولی حالا مجمع عملاً باید سیاست‌گذاری کند. قبلاً ما سیاست‌نویسی داشتیم، ولی الان سیاستگذاری، تدوین، اجرا و همچنین گرفتن بازخورد و اصلاح هم به آن اضافه شده است. این فرآیند‌ها هنوز در مجمع و دبیرخانه نهایی نشده و مقداری کار لنگ است.”

وضعیت بی ثبات مدیریتی در مجمع راه را برای قدرت گرفتن دبیر مجمع باز کرده است. حالا باید دید در مدیریت آینده مجمع تشخیص وضعیت دبیر مجمع چه می‌شود. احتمالا محسن رضایی در سمت خود باقی خواهد ماند، اما هر کسی رییس مجمع شود به فراخور آن قدرت او نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

ناظران معتقدند انتصاب آیت‌الله موحدی کرمانی تغییری در وضعیت ایجاد نخواهد کرد، اما انتصاب آملی لاریجانی و یا حسن روحانی می‌تواند موقعیت رضایی را تحت تاثیر قرار دهد.

وظایف مجمع تشخیص طبق قانون اساسی

وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام، به استناد اصول و بندهای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در 11 بند تصریح شده است، که عبارتند از:

1- ارائه مشاوره به مقام معظم رهبری در تعیین سیاستهای كلی نظام (به استناد بند 1 اصل 110 قانون اساسی)

2- پیشنهاد چگونگی حل معضلات نظام كه از طریق عادی قابل حل نیست به مقام معظم رهبری (به استناد بند 8 اصل 110 قانون اساسی)

3- تشخیص مصلحت در مواردی كه مصوبه مجلس شورای اسلامی را شورای نگهبان خلاف موازین شرع و یا قانون اساسی بداند (به استناد اصل 112 قانون اساسی)

4- مشاوره در اموری كه مقام رهبری به مجمع ارجاع می‌دهد (به استناد اصل 112 قانون اساسی)

5- نظارت بر حسن اجرای سیاستهای كلی نظام (به استناد نامه مورخ 17/1/77 مقام معظم رهبری)

6- مشاور رهبری در موارد اصلاح یا تتمیم قانون اساسی (به استناد اصل 177 قانون اساسی)

7- عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی (اعضاء ثابت مجمع) (به استناد اصل 177 قانون اساسی)

8- انتخاب یكی از فقهای شورای نگهبان برای عضویت در شورای موقت رهبری (به استناد اصل 111 قانون اساسی)

9- تصویب برخی از وظایف رهبری برای اجراء توسط شورای موقت رهبری (به استناد اصل 111 قانون اساسی)

10-انتخاب جایگزین هریك از اعضا شورای موقت رهبری در صورت عدم توانایی انجام وظایف (به استناد اصل 111 قانون اساسی)

11- پیشنهاد چگونگی اتخاذ تصمیم شورای موقت رهبری در مورد وظایف مصرح در بندهای اصل یكصد ودهم كه در اصل یكصدویازدهم تصریح شده است.