سرقت یک انیمیشن از فرهنگ آفریقا

استودیو دیزنی به دلیل تجاری‌سازی عبارت هاکونا ماتانا از انیمیشن شیرشاه به استعمار و سرقت فرهنگی متهم شد.

هاکونا ماتانا به معنی نگران نباش و بی‌خیال عبارتی پرکاربرد در زبان سواحیلی و زبان ملی کشورهای غرب آفریقا از جمله کنیا، تانزانیا، اوگاندا و جمهوری دموکراتیک خلق کنگو است. این عبارت سال ۱۹۹۴ در یکی از ترانه‌های کارتون خاطره‌انگیز و بسیار محبوب “شیرشاه” مورد استفاده قرار گرفت و حالا در آستانه اکران نسخه زنده این فیلم بار دیگر بحث تجاری‌سازی آن داغ شده است.

امضاکنندگان دادخواست معتقدند دیزنی باید پیش از آغاز نمایش عمومی “شیرشاه” تازه در تابستان آینده عبارت هاکونا ماتانا را از انحصار خود خارج کند. آنها تجاری‌سازی یک عبارت از زبانی آفریقایی را نوعی استعمار نوین می‌دانند. هاکونا ماتانا نخستین بار در ۱۹۸۲ در آلبوم “سلام، استاد” یک گروه موسیقی کنیایی مورد استفاده قرار گرفت و ۱۲ سال بعد در کارتون دیزنی با ترانه التون جان و تیم رایس بسیار محبوب و جهانی شد.

استودیو دیزنی در ۲۰۰۳ با ثبت نشان تجاری هاکونا ماتانا حق استفاده انحصاری از آن را در پوشاک و کفش در اختیار گرفت. گرچه ۱۵ سال از این ماجرا گذشته اما به لطف تولید نسخه زنده “شیرشاه”، یک شهروند آفریقایی دادخواستی را در فضای مجازی در دسترس قرار داده است که هدف آن برداشته شدن نشان تجاری یک عبارت آفریقایی است. شمار امضاکنندگان این دادخواست به سرعت بیشتر و بیشتر می‌شود.

شلتن امپالا، بانی این دادخواست علیه دیزنی می‌گوید: “آنها نمی‌توانند و نباید چیزی را که ابداع نکرده‌اند، تجاری کنند.” تجاری شدن عبارت هاکونا ماتانا به این معنی است که شهروندان آفریقایی حق استفاده تجاری از آن را در خاک آمریکا ندارند. این در حالی است که همین عبارت بسیار مشهور روی کالاهای آفریقایی درج و به گردشگران داخلی و خارجی فروخته می‌شود.

دیزنی هنوز به این دادخواست و پیامدهای آن واکنش نشان نداده است. این استودیو پیش‌تر می‌خواست همزمان با اکران انیمیشن “کوکو” محصول شرکت پیکسار عبارت “روز مردگان” مکزیکی‌ها را هم به نام خود ثبت و از آن استفاده تجاری کند که به دلیل اعتراض‌های فراوان منصرف شد.