سرفه های کودکانه ای که جای نگرانی دارند
سرفه در کودکان بسیار شایع است و معمولا در اثر تحریک گیرنده‌ها در مجاری هوایی ایجاد می‌شود. مکانیسم دفاعی بدن در اثر مواجهه با اجسام غیرعادی که وارد مجاری تنفسی می‌شوند با عکس‌العمل سرفه فعالیت خود را شروع می‌کند. گاهی سرفه کودک مدت زیادی ادامه می‌یابد که موجب نگرانی مادر می‌شود.
سرفه یک علامت است و این علامت ارتباطی با فصل ندارد و هر زمانی از سال ممکن است به دلایل مختلف در افراد بروز کند. معمولا در زمستان‌ها به‌دلیل تنوع ویروس‌های تنفسی سرماخوردگی و بسته بودن محیط بیشتر شاهد سرفه ناشی از سرماخوردگی هستیم. در این میان کودکان به‌علت سیستم ایمنی ضعیفی که دارند بیشتر دچار سرماخوردگی می‌شوند.
سرماخوردگی بیماری خطرناکی نیست و باید دوره آن طی شود، ولی گاهی سرفه کودک مدت زیادی ادامه می‌یابد که موجب نگرانی مادر می‌شود. در این مقاله نگاهی داریم به انواع سرفه در کودکان و علایم بالینی آن ها.
سرفه در کودکان بسیار شایع است و معمولا در اثر تحریک گیرنده‌ها در مجاری هوایی ایجاد می‌شود. مکانیسم دفاعی بدن در اثر مواجهه با اجسام غیرعادی که وارد مجاری تنفسی می‌شوند با عکس‌العمل سرفه فعالیت خود را شروع می‌کند. اجسام غیرعادی می‌توانند گردوغبار، دود، آلاینده‌های شیمیایی موجود در هوا، ترشحات ناشی از بیماری‌های ویروسی و… باشد. دو نوع سرفه وجود دارد؛ سرفه حاد، سرفه مزمن.
سرفه حاد
سرفه ناشی از بیماری و عامل محرک: این نوع سرفه در اثر عفونت‌های تنفسی، بیماری برونشیت، عفونت ریه و سینوزیت ایجاد می‌شود. تماس با مواد محرک مانند دود سیگار، دود اجاق و آلودگی هوا هم موجب سرفه حاد و ناگهانی می‌شود.
سرفه ناگهانی توام با خفگی: گاهی شروع ناگهانی سرفه با احساس خفگی توام است، به‌خصوص در کودکان اگر شاهد چنین سرفه‌ای باشیم حتما باید از باز بودن مجاری تنفسی کودک مطمئن شویم. در چنین مواقعی احتمال بلعیدن جسم توسط کودک وجود دارد. جسمی که مجاری هوا را بسته، مانع ورود هوا به ریه‌های کودک می‌شود. یکی از راه‌های شناسایی اجسام توسط کودکان، بردن آن به طرف دهان است و اگر جسم کوچک باشد، ممکن است وارد مجرای هوا بینی یا حلق کودک شود.
سرفه شبانه: ناشی از حساسیت، آسم، ریفلاکس معده به مری- اختلالی در دریچه معده که محتویات اسیدی معده به مری برگشت پیدا می‌کند- است. بعضی از علایم هنگام شب تشدید می‌شوند، مثلا حساسیت‌ها در شب‌ها علایم بیشتری ایجاد می‌کنند یا ریفلاکس به‌دلیل اینکه فرد به حالت درازکش قرار می‌گیرد و اسید معده در این وضعیت بیشتر از دهانه معده خارج می‌شود و به حلق می‌رسد، شدیدتر است.
سرفه سحرگاهی: سرفه‌هایی که صبح‌ها شروع می‌شوند نشانه آن هستند که از شب قبل مقدار زیادی ترشحات در حلق جمع شده است. این اختلال در کودکان مبتلا به آسم و برونشیت و سیستیک فیبروزیس دیده می‌شود.
سرفه بعد از فعالیت بدنی کودک: این نوع سرفه معمولا در بیماری آسم دیده می‌شود. کودکان مبتلا به آسم بعد از فعالیت بدنی و دویدن و جنب و جوش یا در آب و هوای سرد دچار خس‌خس سینه و سرفه می‌شوند.
سرفه حمله‌ای : ناشی از سیاه‌سرفه یا آسپیراسیون –بلعیدن- جسم خارجی است.
سرفه خشن: بعضی کودکان دچار سرفه خشن و گوش‌خراش می‌شوند. در این مواقع به احتمال زیاد کودک دچار خروسک یا سرفه عادی است. در اختلالی با نرمی حنجره –تراکیومالاسی- هم سرفه‌ها خشن هستند.
سرفه عادتی: گاهی برای سرفه کودک نمی‌توان دلیل خاصی پیدا کرد. این نوع سرفه معمولا عادتی است و هنگام خواب از بین می‌رود.
سرفه مزمن
همان‌طور که از نامش پیداست، سرفه مزمن به معنای سرفه طول‌کشیده است. سرفه‌ای که بیش از 4 هفته طول بکشد، «سرفه مزمن» نام دارد.
در بیماری‌های طولانی مانند ریفلاکس، آسم، برونشیت، حساسیت، اشکالات بلع، سینوزیت، تماس با محرک‌های محیطی به‌طور مداوم، سیگار، دود و… سرفه طولانی است. ملاحظه می‌کنید بعضی سرفه‌های ناشی از بیماری در هر دو گروه حاد و مزمن قرار دارند. این وضعیت در مواقعی است که بیماری کنترل نمی‌شود، مثلا سرفه ناشی از آسم که به تازگی شروع شده، از الگوی سرفه حاد تبعیت می‌کند، ولی با طولانی شدن آن به سرفه مزمن تبدیل می‌شود. در مورد بیماری‌های دیگر هم چنین است.
سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی: شایع‌ترین نوع سرفه در فصل زمستان و ناشی از بیماری‌های ویروسی است. کودکان در سال‌های اول زندگی عفونت‌های تنفسی ویروسی متعددی را تجربه می‌کنند، به‌خصوص کودکانی که به مهدکودک می‌روند. سرفه‌هایی که در اثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شوند زود بهبود پیدا می‌کنند. البته گاهی احساسی مانند سرفه‌های خفیف تا چند هفته باقی می‌ماند که در اثر تحریک شدن مژک‌های مجاری تنفسی است، ولی سرفه‌ها به‌تدریج کمتر می‌شوند و مادر متوجه این موضوع است. در صورتی که سرفه‌ها شدت یافتند، بهتر است کودک به متخصص کودکان ارجاع داده شود. ممکن است سرفه ناشی از سرماخوردگی با بیماری زمینه‌ای دیگری گره خورده باشد که حتما باید تشخیص داده شود. همچنین مادران باید دقت کنند اگر کودک دچار حساسیت به محرکی است، حتما محرک را شناسایی کنند و از کودک دور نگه دارند. گاهی پدر خانواده سیگاری است. طبیعی است که سرفه ناشی از محرک خارجی بعد از سرماخوردگی بهبود نمی‌یابد و موجب نگرانی خانواده می‌شود.
سرفه‌های مداوم و جدی باعث اختلال در خواب و غذای کودک می‌شود و روی جسم کودک تاثیر می‌گذارد. مادران باید توجه کنند شربت ضدسرفه را به محض مواجهه با سرفه کودک نمی‌توان مصرف کرد. مصرف شربت ضدسرفه برای کودکان کمتر از 2 سال ممنوع است و در مواقعی که سرفه خلط‌دار است هم نباید مصرف شود، بلکه باید علت سرفه مورد بررسی قرار گیرد.
8 توصیه ضدسرفه
از آنجا که در فصل سرد سال قرار داریم و سرماخوردگی و سرفه بسیار شایع است، بهتر است به این 8 نکته توجه کنید:
وقتی کودک دچار سرفه ناشی از سرماخوردگی است، غذاهای نرم و گرم مانند سوپ برای او بسیار مفید است. استفاده از آب خنک را ممنوع و کودک را مجبور کنید هرازگاهی کمی آب ولرم بنوشد.
مخلوط شربت عسل همراه با آبلیمو هم برای تسکین سرفه ناشی از سرماخوردگی کمک‌کننده است. این مخلوط را روزی 2 تا 3 بار به کودک بدهید.
در مواقعی که سرفه طولانی و ممتد و علت آن تحریک بیش از حد مجاری تنفسی است می‌توان داروهای ضدحساسیت برای کودک تجویز کرد.
در طول دوره سرماخوردگی مصرف خوراکی‌های محرک و تند، تنقلات ادویه‌دار و ترشی را محدود کنید.
سرفه‌های ناشی از آسم، برونشیت و بیماری‌های تنفسی نیاز به مراقبت و اقدامات جدی درمانی دارند.
گاهی مادر از اسپری‌های مخصوص بینی برای باز کردن راه‌های تنفسی کودک استفاده می‌کند. این کار بدون دستور پزشک ممنوع است.
سعی کنید به کودکان آموزش دهید در فصل سرما بیشتر دست‌های خود را بشویند و به وسایل دوستشان که دچار سرماخوردگی است، دست نزنند تا آنها هم دچار سرماخوردگی نشوند.
کودکان سرماخورده را به مدرسه نفرستید چون ویروس را به دیگران منتقل می‌کنند.
