ماجرای تشکل «نشست دوره‌ای اساتید» در قم و تشکیلات موازی جامعه مدرسین
جماران نوشت: چهارشنبه شب نشست دوره ای اساتید حوزه علمیه در مدرسه مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی و با سخنرانی حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی برگزار شد.
آشنایان به امور حوزه علمیه می دانند که «نشست دوره ای » نام تشکلی است که سال های آغازین دهه هشتاد به همت گروهی از اساتید حوزه تشکیل شد و تا کنون علیرغم همه بی مهری ها به کار خود ادامه داده است. این تشکل که در حقیقت می توان آن را تشکل صنفی در راستای مطالبات اساتید و طلاب حوزه علمیه قم دانست، ارزش خود را از «فراگیری» اخذ کرده است و در حقیقت همین شمول است که از یک سو این تشکل را به قوی ترین تشکیلات درونی حوزه تبدیل کرده و از یک سو مخالفین آن را به تقابل کشانده است.
«نشست دوره ای»، بیش از هزار استاد را پوشش می دهد که اکثریت قریب به اتفاق اساتید را شامل می شوند. آنها هم، گروهی را به عنوان «هیأت مشورتی» انتخاب می کنند. هیأت مشورتی که در طول عمر خود در هر سه سال تجدید شده اند، به مرور به زبان اساتید حوزه، در بیان مطالبات تبدیل گردیده اند. هیئت مشورتی در حقیقت اساتیدی هستند که ۲۵ سال سابقه تدریس داشته باشند که باید حداقل ۱۵ سال از این دوره ٢٥ ساله تدریس، در سطح عالی یا خارج باشد. هر کس این شرایط را داشته باشد، خود به خود به هیأت مشورتی دعوت می شود و برای حضور و عضویت در هیأت مشورتی نیازی به انتخابات داخلی نیست. هیئت مشورتی نیز هر سه سال یک بار ۷ عضو دبیر خانه و ۱۱ عضو شورای برنامه ریزی را انتخاب می کند
البته در سال های اخیر، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تلاش وافری کرده است تا تشکیلات موازی دیگری را با عنوان «مجمع عمومی» تشکیل دهد و از نقش «نشست دوره ای» بکاهد ولی ظاهرا این امر چندان مقرون با موفقیت نبوده است تا آنجا که اکثر اعضای تشکل جدید ، کماکان خود را به «نشست دوره ای» وابسته می دانند.
شاید مشکل بزرگ جامعه مدرسین از آنجا ناشی شود که اعضای مرکزیت آن با انتخاب از سوی اساتید حوزه تعیین نمی شوند و از طرفی با ارتحال یا خروج مراجع و بزرگان حوزه از جامعه مدرسین، این تشکل، حتی بخش کوچکی از دروس حوزه را در اختیار ندارد. اگر چه آمار دقیقی در دست نیست ولی برخی از آشنایان با امور حوزه، معتقدند اعضای فعال جامعه مدرسین کمتر از پنج درصد دروس حوزه را در اختیار دارند؛ در حالی که این امر درباره اعضای «نشست» به بیش از هشتاد درصد یا حتی بیشتر می رسد. البته باید اذعان کرد که این عددها هرگز میزان قدرت نفوذ این دو تشکل را نشان نمی دهد، چرا که هنوز رییس حوزه و شورای مدیریت آن را جامعه مدرسین تعیین می کنند و سیاست های حوزه را ایشان مشخص می نمایند.
شعار اصلی «نشست دوره ای اساتید»، «حفظ استقلال حوزه» است. شاید همین امر به حساسیت امر دامن زده است. مخالفین این تشکل آنها را به « کناره گیری» از انقلاب و «غیر سیاسی شدن» متهم می کنند، اتهامی که همواره توسط اعضای این نشست رد شده است. این در حالی است که نگاهی به مواضع اعضای این نشست نشان می دهد که «نشست دوره ای» خود را فراتر از اختلافات جناحی و سیاسی تعریف کرده است و گویا وظیفه خود را پیگیری مطالبات صنفی اساتید حوزه می داند. در میان اعضای این گروه همه گونه سلیقه سیاسی وجود دارد و البته همین به مخالفین ایشان این امکان را داده که با نشان کردن برخی از افراد، اندیشه و اعتقاداتی را متوجه همه اعضا کنند.
«نشست» همواره کوشیده است تا آنچه به نام این تشکل منتشر می شود، بازتاب نظر همه اعضا یا حد اقل اکثریت قاطع آنان باشد و همین امر باعث شده تا مواضع این تشکل جز در مورد مسائل مربوط به استقلال حوزه و حقوق اساتید، بسیار کلی و مبهم باشد. این در حالی است که جریانات دیگر در حوزه، مواضع صریح و روشنی درباره مسائل مختلف کشور دارند. از جامعه مدرسین و اقمار آن گرفته تا بسیج اساتید و تیپ امام صادق، و از مجمع محققین و مدرسین گرفته تا مجمع طلاب، همه مواضع سیاسی اصولگرایانه یا اصلاحطلبانه روشنی دارند که جایگاه سیاسی آنها را معلوم می کند. اما « نشست» از چنین امری بی بهره است و تلاشی هم در آن جهت ندارد.
درمیان مراجع موجود، حضرات آیات عظام صافی گلپایگانی، وحید خراسانی، شبیری زنجانی، جوادی آملی، سیستانی و مظاهری اصفهانی، به عنوان مدافعین اصلی این «نشست» شناخته می شوند و در مرتبه بعد چنانکه معروف است، نظر حضرات آیات مکارم شیرازی و سبحانی نیز نسبت به این تشکل مثبت است.
اما آنچه ممکن است نقش «نشست» را در سالهای آینده پررنگ تر کند، برآمدن مراجع جدیدی است که در دوره بعدی مرجعیت ، نمایان خواهند شد.
اینکه دو جریان اصلی حوزه یعنی طرفداران استقلال حوزه که می توان آنها را «سنت گرایان» نامید و کسانی که خود را طرفداران حوزه انقلابی می خوانند تا چه اندازه در جذب اساتید موفق باشند، می تواند به بازتعریف نقش «نشست دوره ای اساتید» بینجامد.
داستان ملاقات آیت الله العظمی شبیری زنجانی با سید محمد خاتمی و نامه آیت الله یزدی به ایشان که بازتاب وسیعی در رسانه ها و در میان حوزویان داشت، از پیش لرزه های همین نگاه های متفاوت است.
