مصدومان گاز خردل در برابر عوامل بیماری‌زا آسیب‌پذیرترند
پژوهشگران دانشگاه تهران با مطالعه آسیب‌دیدگان شیمیایی زمان جنگ عراق- ایران دریافتند که مصدومان گاز خردل در برابر عوامل بیماری‌زا آسیب‌پذیرترند.
به گزارش بازتاب به نقل از دانشگاه تهران، نتیجه مطالعه‌ای که توسط حسین بهبودی دانشجوی دکتری رشته بیوشیمی با راهنمایی سوسن اردستانی انجام شد، نشان می‌دهد که آسیب‌پذیری مصدومان گاز خردل در برابر عوامل بیماری‌زا بیشتر از افراد عادی است.
سولفور موستارد ( SM ) یا گاز خردل، یک ترکیب شیمیایی بسیار سمی است که طی هشت سال جنگ تحمیلی توسط رژیم بعث عراق در قالب بمب‌های شیمیایی علیه مردم ایران به کار رفت. مواجهه با گاز خردل باعث ایجاد آسیب‌های شدید ریوی می‌شود که تا زمان مرگِ مصدومان گریبانگیر آنهاست. سازوکار دقیق سمیت گاز خردل به‌ویژه در درازمدت مشخص نیست، ولی مطالعات نشان می‌دهد که این ترکیب با آسیب زدن به سیستم دفاعی بدن باعث ایجاد عوارض دیررس در مصدومان می‌شود.
سولفور موستارد سمیت خود را از طریق آلکیلاسیون مستقیم بیوماکرومولکول‌های زیستی و افزایش تولید گونه‌های فعال اکسیژن ( ROS ) اعمال می‌کند. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که استرس اکسیداتیو ناشی از سولفور موستارد تاثیری نامطلوب بر سیستم دفاعی آنتی‌اکسیدان سلول دارد و به لیپیدها و پروتئین‌ها آسیب می‌رساند.
در این مطالعه که در مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران انجام شد، تاثیر استرس اکسیداتیو ناشی از سولفور موستارد بر DNA و پیری سلولی در مصدومان سولفور موستارد بررسی شد.
فعالیت آنزیم‌های سوپراکسید دیسموتاز ( Cu-ZnSOD ) و کاتالاز گلبول‌های قرمز خونی به‌عنوان دو آنزیم شاخص سیستم دفاع آنتی‌اکسیدانی به همراه محتوای ۸-oxo-dG در DNA ژنومیک و بیان ژن OGG۱ به‌عنوان دو بیومارکر آسیب اکسیداتیو به DNA و همچنین طول تلومر و بیان ژن p۱۶ INK۴a به‌عنوان دو بیومارکر پیری سلولی، در لوکوسیت‌های خون محیطی ۲۱۵ مرد که ۲۰ تا ۲۵ سال پیش در معرض سولفور موستارد قرارگرفته‌اند و ۵۳ مرد سالم به‌عنوان گروه کنترل مورد ارزیابی قرار گرفت.
نتایج نشان داد که تغییر معنی‌داری در میزان فعالیت آنزیم‌های SOD و کاتالاز در مصدومان شیمیایی در مقایسه با گروه کنترل رخ نداده، درحالی‌که سطح ۸-oxo-dG و بیان OGG۱ به‌صورت معنی‌داری در مصدومان افزایش یافته بود. به‌علاوه، میزان بیان p۱۶ INK۴a در افرادی که در معرض SM قرار گرفته‌اند در مقایسه با گروه کنترل به میزان چشمگیری افزایش نشان داد و طول تلومر لوکوسیت‌های خونی آنها نیز، به‌ویژه در مصدومان شیمیایی با عوارض ریوی شدید، به‌صورت معنی‌داری کاهش پیداکرده بود.
نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که گاز خردل با ایجاد آسیب در ماده ژنتیک سلول‌های بدن، به‌ویژه سلول‌های سفید خون که مسئولیت دفاع از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا را دارند، با افزایش سرعت پیر شدن این سلول‌ها باعث کاهش میزان عملکرد آنها می‌شود و در نتیجه مصدومان شیمیایی را در برابر عوامل بیماری‌زا آسیب‌پذیرتر می‌سازد.
این پژوهش در قالب پایان‌نامه دکتری تحت عنوان «اندازه‌گیری طول تلومر لوکوسیت‌های خون محیطی با هدف ارزیابی سن بیولوژیک در مصدومان شیمیایی» در مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک انجام شده است.
