تاملاتی در خصوص اکوسیستمهای کارآفرینی
امروزه کارآفرینی به عنوان یکی از موتورهای محرک رشد اقتصادی در میان اندیشمندان حوزه کارآفرینی و اقتصاد مطرح شده است. در این خصوص به منظور تقویت کارآفرینان و حذف موانع و توسعه فرهنگ کارآفرینی، سیاستی که در کشورهای مختلف در پیش گرفته شده است ایجاد و یا تقویت اکوسیستمهای کارآفرینی می باشد.
به گزارش بازتاب ، جهان اقتصاد نوشت : هر کشوری بنا به شرایط و مقتضیاتی که داراست بایستی اکوسیستمی متناسب با آن شرایط برای خود توسعه دهد. تقلید کورکورانه از اکوسیستمهای موفق در سایر نقاط دنیا بدون لحاظ کردن شرایط بومی تنها به هدر رفت سرمایه های انسانی و مالی منجر خواهد شد. عوامل و عناصر فرهنگی در میان عناصر مختلف نقش پراهمیتی دارند. فراهم کردن بسترهای فرهنگی و تشویق و ترغیب جامعه به منظور حضور فعال افراد و متخصصان مختلف در زمینه کارآفرینی و از سوی دیگر انجام حمایتهای مختلف اقتصادی البته بصورتی کاملا هدفمند و کارشناسی شده توسط سیستم حکومتی می تواند کاملا زمینه ساز باشد و بستر مساعدی را فراهم سازد.
در جهت ایجاد اکوسیستم کارآفرینی سوالات مختلفی به ذهن خطور میکند از جمله؛ تحت چه شرایطی کارآفرینی رشد و پیشرفت میکند؟
آیا کارآفرینان در کشورهای درحال توسعه می توانند مانند کارآفرینان کشورهای توسعه یافته به نوآوری و تولید ثروت اقدام کنند؟
چه چیزهایی یک اکوسیستم کارآفرینی سالم را ایجاد میکند؟
عناصر کلیدی یک اکوسیستم کارآفرینی کدامها هستند و چطور بایستی با یکدیگر تعامل داشته باشند ؟
آیا برای رشد اکوسیستم یک سری مراحل مشترک جهت توسعه وجود دارد؟
بازیگران در یک اکوسیستم فعال، برای رشد در مراحل بعدی، چه همکاریهایی بایستی داشته باشند؟
به منظور پر کردن خلا موجود میان اقتصاد کشورهای در حال رشد و اقتصاد کشورهای پیشرفته و افزایش قابلیت رقابتی ، بایستی اقتصاد این کشورها تبدیل به اقتصادی مبتنی بر دانش شود. اقتصادی که که مستقیما براساس تولید ، توزیع و استفاده از دانش و اطلاعات می باشد. برای ایجاد چنین اقتصادی نیاز به این است که یک اکوسیستم کارآفرینی مبتنی بر دانش ایجاد گردد. تعیین عناصر چنین اکوسیستمی و ارتباطات و تعاملات آنها نخستین قدم در این راه می باشد. برخلاف این امر که سرمایه های انسانی و مالی فراوانی در برخی از این کشورها وجود دارد ولی هنوز کارآفرینی و نوآوری مناسب برای جذب ، ایجاد ، کاربرد و بهره برداری از اطلاعات و دانش وجود ندارد.
یکی از کشورهایی که در زمینه سهولت انجام کسب و کار در دنیا رتبه ۱۴۳ را در سال ۲۰۱۰ داشت و توانست رشد غیرعادی و چشمگیری را داشته باشد و به رتبه ۶۷ صعود کند کشور روآندا بود. رییس جمهور روآندا پائول کاگامه در این خصوص اظهار داشته است :” کارآفرینی مطمئن ترین راه توسعه است”.
فقدان یک محیط حمایتی که رشد کارآفرینان و شرکتهایشان را ترویج نماید از مشکلات موجود در محیط های مختلف است. اغلب اوقات کارآفرینان قادر به توسعه کسب و کارهایشان نیستند و دلیل آن هم نبود یک اکوسیستم مناسب می باشد.
ایجاد یک اکوسیستم کارآفرینی محملی است برای رشد، تبادل ایده ها، امکان ایجاد مکانیسم های دولتی برای پرورش نوآوری و همچنین کاهش احتمال شکست. ایزنبرگ (۲۰۱۱) ادعا میکند که هرگز یک فرمول واحد برای ایجاد یک اقتصاد کارآفرینانه وجود ندارد و تنها از طریق اقدام به عمل ، حتی اگر کامل نباشد، میتوان به یک نقشه راه دست یافت.
متاسفانه برخی دولتها خط مشی نامناسبی را برای ایجاد اکوسیستمهای کارآفرینی در پیش گرفته اند. آنها به دنبال ایده آل هایی هستند که دست نیافتنی هستند و در این خصوص اقتصادهایی را الگو قرار میدهند که کاملا با اقتصاد کشور آنها تفاوت دارد. آنها بصورت پیوسته باید دنبال نسخه های جدید و در حال تکامل باشند و بصورتی بی وقفه و خستگی ناپذیر این نسخه ها وتجارب جدید را مرور و اصلاح نمایند. بنابراین نقاط قوت و ضعف مختص هر جامعه و کشوری بایستی فهمیده و شناخته شود تا اکوسیستم متناسب با نیازهای واقعی محلی آنها ایجاد گردد.
روشهای جایگزین دیگر مانند عمل کردن بصورت شانسی و اتفاقی و یا دست روی دست گذاشتن، هیچ کدام منجر به توفیق نخواهد شد. در این مسیر دولت به تنهایی نمی تواند موفق شود بلکه شرکتهای خصوصی و موسسات عمومی و تمامی بخشهای متناسب دیگر نیز باید در این امر دخیل باشند و احساس مسئولیت کنند. در حقیقت ایجاد موفق یک محیط برای کارآفرینی به چیزی بیشتر از یک سری عوامل فنی ، زیر ساخت و سرمایه گذاری نیاز دارد. علاوه بر اینها نیاز به موسساتی میباشد که برای کارآفرینان انگیزه و فرصت کافی و ریسک پذیری را نیز فراهم کند.
اکوسیستمی که از کارآفرینان نوآور حمایت میکند مجموعه متنوعی از بازیگران را بایستی هماهنگ نماید. عناصر و نیروهایی که برای توسعه اکوسیستم مورد نیاز است از یک موقعیت به موقعیتی دیگر تفاوت میکند. یک نقطه شروع مناسب مشخص کردن علایق بازیگران ، فعالیتها و تبادلات میان بازیگران می باشد. سپس بایستی موانع و شکاف های موجود را شناخت تا محرک ها و روشهای ممکن برای افزایش ارزش مشخص گردند. ارزیابی شکاف ها و فواصل موجود به ایجاد یک سیستم کاملتر که تمامی جهات یک اکوسیستم را دربر بگیرد ، کمک خواهد کرد.
برای موفق بودن توسعه اکوسیستمهای کارآفرینی علاوه بر عوامل مختلف عوامل فرهنگی نیز نقش عمده ای دارند. فرهنگ ریسک پذیری یکی از اجزاء این فرهنگ می باشد. در صورت سرازیر شدن سرمایه به یک کشور و یا بخش ، این کشور و یا بخش بایستی علاوه بر فراهم کردن شرایط برای ورود سرمایه که تولید بهره وفایده میکند ، بایستی برای زیانهای احتمالی نیز آمادگی داشته باشد. عدم آمادگی کافی در این خصوص میتواند کاهش استقبال مناسب را به دنبال داشته باشد.
یکی دیگر از موانع کارآفرینی را میتوان در مشکلات مربوط به ورشکستگی دانست که در برخی کشورها قوانین مربوط به ورشکستگی به نحوی تنظیم شده است که خیال بازگشت مجدد به عرصه کارآفرینی را از کارآفرینان و سرمایه گذاران این حوزه دور میکند. به عنوان نمونه در فرانسه برای بازگشت مجدد فردی که ورشکسته شده است به عرصه فعالیت مجدد و رهایی از محدودیتهای اعمال شده برای وی ، بعد از تسویه حساب بدهیها ۹ سال زمان نیاز است. نکته مهمتر این است که در برخی کشورها(ازجمله کشورهای اروپایی) موسسات سرمایه گذار معمولا سرمایه گذاری در شرکتهای مخاطره پذیر را در گروه سرمایه گذاریهای پرریسک و با چشم انداز رشد اندک می بینند. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۸ اروپایی ها ۶٫۳ میلیارد یورو در شرکتهای مخاطره پذیر سرمایه گذاری کردند در حالیکه این مقدار در سال ۲۰۱۲ به ۳٫۲ میلیارد یورو کاهش پیدا کرد.
داشتن قوانین ضد انحصار یکی از عواملی است که امکان ورود و رقابت شرکتهای نوظهور را با شرکتهای قدیمی تر فراهم میسازد. همچنین قوانین ورشکستگی باید بصورتی باشد که بی جهت باعث جریمه شدن ریسک پذیران نگردد.
سرمایه ای که به سهولت در دسترس باشد و همچنین بازار سرمایه بخش خصوصی که سرمایه گذاری همراه با ریسک را پذیرفته باشد برای رشد کارآفرینی ضروری می باشد. قوانین حاکم بر شرکتها نیز بایستی امکان مدیریت ریسک را بصورت مناسب فراهم کند و سرمایه داران و سهام داران کوچک را مورد حمایت قرار دهد.
مشکل در ساخت یک بدنه سیاستگذار و عدم اجرای موفق قوانین و سیاستهای حمایتی در نظر گرفته شده برای کارآفرینان و اختلاف فاحش میان آنچه که بصورت قانون و مکتوب تصویب میشود و آنچه که به منصه ظهور و عمل میرسد از مشکلات کارآفرینان در برخی کشورها می باشد.
