باخت اقتصاد ملی به تولیدکننده نماها
چه جشن‌هایی برای خودکفایی در تولید خودرو، لوازم خانگی، محصولات صنعتی، کشاورزی و نفتی که گرفته نشد. مسئولان مجموعه‌های مختلف پشت تریبون می‌رفتند و با قاطعیت می‌گفتند تولید داخلی صددرصد محقق شده است و دیگر نیازی به واردات نیست.
به گزارش بازتاب به نقل از ایران، آنها واردات را به مثابه ضربه به تولیدات ملی تعریف می‌کردند و مدافعان واردات را منفعت طلب می‌دانستند. تولیدکنندگانی که ادعای خودکفایی داشتند معتقد بودند که واردکنندگان و مونتاژکاران جز اینکه ارزهای کشور را خارج می‌کنند سود دیگری در کشور ندارند. یکی از مدعیان تولید داخلی عنوان می‌کرد، برخی از برندهای خارجی قطعات را به‌صورت منفصله وارد کشور و بدون هیچ داخلی‌سازی تنها مونتاژ می‌کنند. اما همواره در بزنگاه‌های اقتصاد ایران مانند تحریم یا افزایش نرخ ارز، کاستی‌های برخی از تولیدکنندگان آشکار می‌شود، اینکه تا چه حد به واردات نیازمند. البته براساس قواعد علم اقتصاد به طور قطع واردات مواد اولیه برای بخشی از تولیدات موضوع ناپسندی نیست، ولی این درباره برخی که مدعی تولید صددرصدی داخلی هستند صدق نمی‌کند. درکنار این دسته، تولیدکنندگانی نیز فعالند که از صفر تا صد تولید خود را بر داشته‌های داخلی بنا و دراین راه کمک زیادی به اقتصاد ملی کرده‌اند. خیلی از کسانی‌که در بطن ماجرا نبودند حق را به این منتقدان می‌دادند و می‌گفتند واردات باید متوقف شود و مونتاژکاران هم خط تولید خود را متوقف کنند. اما تحریم گذشته نشان داد که برخی از تولیدکنندگان داخلی تنها شعار داخلی‌سازی سر دادند و عملاً به قطعات و مواد اولیه سایر کشورها نیازمند هستند.
در دوره پسابرجام مسئولان دولتی بارها از تولیدکنندگان خواستند که به سمت خودکفایی بروند و با شرکت‌های خارجی در زمینه تولید مشترک مذاکره کنند، اما باوجود تمام این فشارها برخی از تولیدکنندگان داخلی، آسان‌ترین روش یعنی واردات قطعات و مواد اولیه را دنبال کردند. حال با تحریم دوباره ایران و نوسان قیمت ارز مشخص شد که این دسته از تولیدکنندگان نتوانستند در دوره سه ساله برجام به سمت داخلی‌سازی صددرصد حرکت کنند. شاید بتوان گفت دولتی‌ها با توجه به سخنرانی مسئولان کارخانجات و شعار داخلی‌سازی نگرانی از بابت تولید برخی از کالاها نداشتند، ولی اکنون می‌بینند با نوسان قیمت ارز و تحریم‌ها، تولیدکنندگان صددرصدی با چالش‌های سنگینی روبه‌رو شدند. کاهش تولید، عدم عرضه و افزایش هفتگی قیمت‌ها بخشی از مشکلاتی است که این بخش از تولیدکنندگان به آن مبتلا شده‌اند.
محک تولید داخل در شرایط سخت
بررسی درصد وابستگی به واردات در حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد که تولیدکنندگان هیچ زمان به خودکفایی صددرصدی دست پیدا نکردند و از همه مهم‌تر آنکه مردم را به خودشان بی‌اعتماد کردند.
رضا محمد عباسی یکی از فعالان بازار لوازم خانگی می‌گوید: تولیدکنندگان داخلی بشدت عرضه محصولات خود را در بازار کاهش دادند و می‌گویند هنوز نتوانستند مواد اولیه را تأمین کنند. این در حالی است که همواره آنها بر داخلی‌سازی محصولات خود تکیه می‌زدند. در زمینه خودرو هم بر طبل خودکفایی کوبیده شد اما اکنون می‌بینیم خودروی پراید که باید از رده خارج می‌شد همچنان وابسته به واردات است. این امرسؤالات متعددی را در ذهن مردم ایجاد می‌کند. چرا در کالاهایی که تولید آن در کشور زیاد است هنوز به خودکفایی نرسیدیم و چرا برخی از تولیدکنندگان شعار خودکفایی سر دادند. به هر ترتیب این وابستگی باعث شده در تمام حوزه‌ها با مشکلات متعددی دست به گریبان شویم.
وابستگی 25 درصدی فولاد به خارج
در حوزه فولاد که خیلی‌ها تصور بر خودکفایی آن دارند میزان وابستگی بین 20 تا 25 درصد است. یعنی از هر تن واردات برای مواد اولیه محصولات فولادی 35 دلار باید هزینه شود.
بهادر احرامیان عضو اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: مشکلی به جهت افزایش قیمت ارز وجود ندارد، مهم‌ترین نکته‌ای که باعث شده که صنعت فولاد آسیب ببیند عدم شفافیت است. ایران چندین سال است که در زمینه شمش فولاد به خودکفایی رسیده است و هیچ وارداتی از شمش نداریم. اما برای تولید محصولات فولادی وابستگی‌هایی چون خرید الکترود گرافیت، نسوزها، فروآلیاژها و… وجود دارد.
چه زمان تولیدکننده صدردرصدی هستیم
آرمان خالقی کارشناس حوزه صنعت و عضو خانه صنعت هم درباره اینکه چرا برخی از تولیدکنندگان در حالی که به تولید صددرصد داخلی نرسیده‌اند، اما مرتب شعار آن را می‌دهند، گفت: قطعاً دولت و تصمیم‌گیرندگان می‌دانند که وضعیت داخلی‌سازی واحدهای صنعتی چگونه است و بر اساس آن برنامه‌ریزی می‌کنند. ما زمانی می‌توانیم بگوییم که تولیدکننده داخلی هستیم که به‌صورت صددرصدی تمام مواد آن در کشور تولید شود نه آنکه برای واردات قطعه به واردات نیاز باشد.
وی افزود: قرار نیست در تمام قطعات تولیدی خودکفایی داشته باشیم و به طور قطع باید قطعات با کیفیت وارد شود. به‌عنوان مثال در صنعت شیر می‌گوییم خودکفا شده‌ایم، اما اگر به قسمت‌های عقب‌تر تولید مراجعه کنیم می‌بینیم که وابستگی به واردات از نظر خوراک دام، ظروف و… وجود دارد.
خالقی گفت: ما اکنون توان تولید کمپرسور یخچال، ال سی دی، خازن خودرو، قطعات الکترونیکی و… را نداریم، بنابراین تولیدکننده هم این کالاها را وارد می‌کند. به‌صورت تقریبی وابستگی در حوزه نساجی بین 60 تا 70 درصد است. در حوزه ماشین‌آلات این درصد قطعاً بسیار بالاتر است. در زمینه نخ عمدتاً از طریق واردات نیاز کشور تأمین می‌شود. در پوشاک و پارچه هم وابستگی بیش از 40 درصد است. در لوازم خانگی به‌صورت خوشبینانه میزان وابستگی بین 20 تا 50 درصد برآورد می‌شود. از آنجا که در برخی از محصولات لوازم خانگی چون یخچال، ماشین لباسشویی و… تأمین قطعات از خارج است، هیچگونه خودکفایی محقق نشده است.بخصوص اینکه وابستگی به واردات در این حوزه خیلی زیاد است.
صنعت پلاستیک از وابستگی کامل تا خودکفایی کامل
نصرالله رضازاده رئیس اتحادیه تعاونی‌های صنعت پلاستیک ایران نیز گفت: در صنعت پلیمر قرار شده است واردات با ارز 4200 تومانی صورت گیرد. لذا در این خصوص شاهد افزایش قیمت نخواهیم بود. اما در سایر بخش‌های مرتبط به‌خاطر وابستگی به واردات قیمت‌ها دستخوش تغییر خواهد شد. در برخی از مواد اولیه به صددرصد تولید داخلی رسیدیم و در برخی از کالاها صددرصد نیازمند به واردات هستیم.
کیف و کفش محتاج واردات
رسول شجری رئیس اتحادیه کفاشان دست دوز نیز اظهار داشت: مواد مصرفی در زمینه کفش وارداتی است.لذا با افزایش قیمت ارز این صنعت دچار مشکل می‌شود.
در زمینه کیف و کفش هم باوجود تمام گفته‌ها در زمینه واردات مواد اولیه، وابستگی بیش از 30 درصدی وجود دارد. از این‌رو خودکفایی در اکثر بخش‌های صنعت اتفاق نیفتاده است.در زمینه روغن خوراکی هم وابستگی 75 درصدی وجود دارد. اگر روغن خام وارد نشود به‌طور قطع تولید روغن در کشور ادامه پیدا نخواهد کرد. شاید همین عدم خودکفایی باعث شده است که این روزها تولیدکنندگان برای ترخیص قطعات و مواد اولیه دست به دامن دولت شوند. در روزهایی که اصرار به‌خودکفایی تولید بود، اگر تولیدکنندگان واقع بینانه حرکت می‌کردند و به این مقوله جدی نگاه می‌کردند اکنون چالش‌ها در حوزه صنعت سر به فلک نمی‌کشید و مردم با گرانی و کمبود کالا دربازار روبه‌رو نمی‌شدند.
