عامل بالا رفتن تنش‌های روانی در جامعه چیست؟
رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران با بیان اینکه بهداشت و سلامت روان سابقه‌ای در فرهنگ اجتماعی ما ندارد، افزود: ناپایداری اقتصادی، بی‌مهارت‌بودن و فراز و فرودهای اقتصادی باعث می‌شود مردم نتوانند نسبت به آینده خود برنامه‌ریزی کنند.
به گزارش ایلنا: الهام فخاری (عضو شورای شهر و رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران) با اشاره به حادثه‌ای که در آن راننده خودروی پراید پس از جریمه شدن، خودروی خود را به آتش کشید و در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان تنش‌های روانی مردم شهر تهران را کاهش داد، گفت: در مورد تنش روانی یا رفتارهای واکنشی ناهنجار و غیرمتعارف باید دو مفهوم را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار داد. اولین مساله عوامل تنش‌زا هستند اما پیش از آن بخش دیگری وجود دارد و آن مهارت‌های روانشناختی شهروندی است. این دو مساله با یکدیگر در پیوند است.
عضو کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای شهر با بیان اینکه مهارت‌های روانشناختی باعث می‌شود یک عامل در فرد تنش روانی شدید ایجاد کند اما همین عامل روی فرد دیگر تاثیر نداشته باشد، افزود: خوشبختانه مهارت‌های روانشناختی آموختنی هستند و نمی‌توان گفت سرشتی بوده و به صورت ارثی منتقل می‌شوند. نظام آموزشی ازجمله آموزش و پرورش یا بخش‌های غیررسمی همچون رسانه و صداوسیما می‌توانند این توانایی‌ها و مهارت‌ها را به شهروندان آموزش دهند و روی وضعیت این مهارت‌ها تاثیرگذار هستند. با این حال مباحثی همچون بهداشت و سلامت روان موضوعی هستند که سابقه و پیشینه دیرینه‌ای در فرهنگ اجتماعی ما ندارند و نباید از جامعه‌مان انتظار زیادی داشته باشیم.
فخاری در ادامه با بیان اینکه عوامل ایجاد تنش‌های روانشناختی دارای دو دسته عوامل درونی و بیرونی است، تصریح کرد: عوامل درونی شامل مهارت‌های روانشناختی ازجمله وضعیت سلامت و روان، مهارت شناختی، سبک شخصیتی و سبک تفکر فرد می‌شود. عوامل بیرونی دارای لایه‌های مختلفی است و شامل اطرافیان، نزدیکان، خانواده، همزیستان، همکاران، اجتماع محلی و در مرحله بعد نظام اجتماعی می‌شود.
عضو شورای شهر افزود: از بین عوامل بیرونی اقتصادی که روی ایجاد تنش‌های روانشناختی موثر هستند، می‌توان به مواردی همچون وضعیت کار و درآمد اشاره کرد. البته بخشی از این عوامل بیرونی شامل موارد سخت‌افزاری همچون فضای شهری، نمای ساختمان‌ها، شکل گذرگاه‌ها و دسترسی‌ها می‌شود. وقتی که در تمامی این حوزه‌ها یعنی عوامل درونی و بیرونی کاستی‌هایی وجود داشته باشد این کاستی‌ها به هم گره خورده، هم‌افزا شده و تبدیل به سیل و فشاری بیش از توان فرد می‌شود و امکان دارد نظام حل مساله را در فرد به هم بریزید.
رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران با بیان اینکه این عوامل کنار یکدیگر در راستای ایجاد رفتار سازگارانه بهنجار یا نابهنجار موثر هستند، افزود: اگر فردی مهارت‌های روانشناختی ضعیفی داشته باشد، همچنین دارای برخورد و نگرش منفی نسبت به آینده و جامعه باشد، دچار ناامیدی شده و ممکن است از فرط ناامیدی بخواهد یک پیام خشمگینانه به جامعه پیرامونی، مدیران اجتماعی و فضای رسانه بدهد.
وی ادامه داد: اگرچه فقر، کمبود منابع و تنش‌های سیاسی و اقتصادی خطر تنش‌های روانی را بالا می‌برد اما به تنهایی نمی‌توانند تعیین‌کننده رفتار، کنش و واکنش افراد باشند. ممکن است حتی در یک جامعه برخوردار، کشور توسعه‌یافته یا شهری که از نظر توسعه در ترازهای نخست قرار دارد شاهد رفتارهای خودویرانگر و دیگرکُشی باشیم و بخشی از این واکنش‌ها به رویکرد درونی فرد نسبت به مسائل برمی‌گردد.
فخاری با اشاره به “نظریه اسناد” در روانشناسی اجتماع تصریح کرد: در نظام انگیزشی مدل چهارخانه‌ای داریم که به عنوان نظریه اِسناد شناخته می‌شود. براساس این مدل هرقدر شما ناکامی‌های خود را به عوامل خارجی و خارج از کنترل نسبت بدهید، فشارهای روانی‌تان کمتر می‌شود. ما مردمی هستیم که ناکامی‌های سیاسی و اقتصادی را عمدتا به عوامل بیرونی کمترکنترل‌پذیر و مهارناپذیر نسبت می‌دهیم و این موجب کاهش فشار روانی می‌شود. براساس این مدل، یک خانه دیگر”عوامل درونی مهارشدنی” است؛ اینکه فرد تصور می‌کند چقدر در شرایط خود تاثیر دارد و مسیری که انتخاب کرده است، درست است یا غلط. این عوامل بار روانی را روی فرد افزایش می‌دهند.
وی ادامه داد: ترکیب و حرکت متعادل میان این چهارخانه کمک می‌کند افراد در هر موقعیتی شرایط را به عوامل بیرونی کنترل ناپذیر و یا عوامل درونی کنترل‌پذیر نسبت دهند. در حقیقت مهارت‌های زندگی براساس این چهارخانه تدوین می‌شوند و کمک می‌کند تا یک شهروند در سخت‌ترین شرایط اقتصادی چاره‌جویی بهتری انجام داده و به خود و دیگران صدمه و آسیب کمتری بزند.
