تغییر در اجرای طرح “خادم” / توصیه‌های فاقد مبانی علمی در حوادث سال گذشته
معاون آموزش، پژوهش و فناوری جمعیت هلال احمر با تشریح اولویت‌های این معاونت در سال جدید، به ایجاد تغییراتی در شیوه اجرای طرح خانواده آماده مخاطرات (خادم) اشاره کرد و گفت: براساس بازخوردهای اجرای آزمایشی و با توجه به هزینه بالای آموزش حضوری خانوار، در بازنگری این طرح، آموزش‌های حضوری به اجتماعات کوچک و گروه‌های هدف پیرامونی، گروه‌های مرجع و گروه‌های اجتماعی متمرکز و آموزش‌های حضوری خانوار به نقاط پرخطر، حادثه خیز و مناطق آسیب‌پذیر محدود خواهد شد.
کاظم شریفی در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد برنامه‌های آموزشی معاونت آموزش، پژوهش و فن‌آوری جمعیت هلال احمر در دوره حضور خود گفت: پیش از حضور بنده در این مسوولیت، در زمینه ارائه خدمات آموزشی اقدامات زیادی هم در بخش آموزش‌های همگانی برای مردم و هم در بخش آموزش‌های تخصصی برای کارکنان و داوطلبان جمعیت هلال احمر انجام شده است. حدود ۵۰۰۰ نفر مربی در جمعیت‌های هلال احمر استان‌های سراسر کشور، سالانه دوره‌های آموزش پایه داوطلبی برای بیش از ۱۸۰ هزار نفر، آموزش کمک‌های اولیه حضوری و نیمه حضوری برای بیش از ۱۲۰ هزار نفر، آموزش غیرحضوری آمادگی در برابر مخاطرات برای بیش از ۲۷۰ هزار نفر، دوره‌های آموزشی ویژه کارکنان جمعیت بیش از ۱۲۰ هزار ساعت-نفر و آموزش‌های تخصصی داوطلبان بیش از ۹۰۰ هزار ساعت – نفر برگزار می‌شود.
وی افزود: تلاش می‌کنیم بر اساس بازخورد برنامه‌هایی که تا به حال اجرا شده، این فعالیت‌ها به لحاظ کمی و کیفی توسعه پیدا کند و در صورت لزوم بازنگری شود. سرمایه‌گذاری مادی و معنوی برای ارتقای کیفی و کمی شبکه مربیان، توسعه زیرساخت‌ها و تجهیزات آموزش تخصصی، به روز رسانی و استانداردسازی محتوای آموزشی تخصصی، افزایش عناوین و دفعات برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی بر اساس نیازهای آموزشی گروه‌های مختلف فراگیران و بهره‌گیری از اصول علمی برنامه‌ریزی آموزشی از جمله اهداف پیش روی ماست.
معاون آموزش، پژوهش و فناوری جمعیت هلال احمر با اشاره به اینکه آمادگی در مخاطرات یکی از مهم‌ترین بخش فعالیت‌های آموزشی جمعیت هلال احمر است، اظهار کرد: مطابق شواهد علمی و بر اساس شاخص‌های ملی و بین‌المللی، میزان آمادگی جامعه ما برای کاهش آسیب‌های ناشی از مخاطرات و بلایا پایین است. در حوادث سال گذشته اعم از زلزله کرمانشاه و زلزله تهران این موضوع برای آحاد جامعه محسوس بود و حساس‌سازی عمومی با نقش آفرینی رسانه‌ها و فضای مجازی به شکل بی‌سابقه‌ای صورت گرفت و ارایه آموزش‌های همگانی آمادگی در مخاطرات به یک مطالبه عمومی تبدیل شد. ما این حساسیت را یک فرصت استثنایی می‌شماریم و با توجه به رویکرد مثبت مسوولان ارشد جمعیت هلال احمر به موضوع آموزش همگانی، امیدواریم با حمایت سایر نهادهای مسوول در حوزه مدیریت بحران، تحول اساسی در میزان اعتبارات این حوزه را در سال جاری شاهد باشیم.
وی با تاکید بر اصول “تنوع” و “تکرار” در آموزش‌های همگانی آمادگی در مخاطرات گفت: برای این که توصیه‌های آموزش همگانی آمادگی در مخاطرات به باور مردم تبدیل شود و تغییر رفتار مردم را در پی داشته باشد، باید این توصیه‌ها به شیوه‌های متنوع و اثرگذار و به صورت مستمر و مداوم و در قالب یک برنامه بلند مدت به مردم عرضه شود. بر این اساس ما از همه ابزارها و رسانه‌هایی که می‌توانند پیام‌های ما را به جامعه منتقل کنند، استفاده خواهیم کرد. نقش رسانه‌های رسمی کشور در انتشار مداوم این توصیه‌ها بسیار حیاتی است. در سطوح عالی جمعیت، مذاکراتی با رسانه‌ها به خصوص رسانه ملی برای تولید و پخش محتوای آموزشی در جریان است و امیدواریم هر چه زودتر این تعاملات به ثمر بنشیند.
شریفی با اشاره به ضرورت توجه به بخش فرهنگی و رسانه‌ای در زمینه آموزش همگانی گفت: برای رسیدن به جامعه آماده در مخاطرات نیاز به سرمایه گذاری جدی و بلندمدت در حوزه فرهنگ سازی داریم. بدون استفاده از ظرفیت ابزارهای فرهنگی، هنری و رسانه‌ای و بدون کمک و همکاری رسانه‌ها و اهالی فرهنگ و هنر در این راه موفق نخواهیم بود. بر این اساس از نخستین روزهای حضور بنده در معاونت آموزش که یک ماه بعد از زلزله کرمانشاه بود، با حمایت و تاکید رییس و دبیر کل محترم جمعیت و تخصیص اعتباراتی در فرصت محدود ۲ ماه پایانی سال ۱۳۹۶، پیوست فرهنگی و رسانه‌ای فعالیت‌های آموزش همگانی در اولویت برنامه‌هایمان قرار گرفت. به عنوان برنامه کوتاه مدت، استفاده از ظرفیت برنامه‌های موفق و پرمخاطب و زودبازده و در دسترس را در دستور کار قرار دادیم، از ظرفیت انیمیشن‌های پرمخاطب ترجیحا با تم طنز برای تولید و انتشار محتوای آموزشی استفاده کردیم و نسبت به نشر گسترده آنها در فضای مجازی، سینماهای سراسر کشور و اماکن و محافل عمومی مانند قطارهای مسافربری در ایام پرتردد نوروز اقدام کردیم. همچنین اقدام به ساخت مستندهایی با محوریت توصیه‌های آموزشی با حضور هنرمندان، تیزرهای صوتی و تصویری و نیز تبلیغات محیطی کردیم که به تدریج طی هفته‌های اتی منتشرخواهند شد. برای سال ۱۳۹۷ هم در صورت تامین اعتبارات درخواستی، تولیدات متنوع و هدفمند فرهنگی و رسانه‌ای را در دستور کار داریم.
شریفی همچنین در مورد طرح ملی خانواده آماده مخاطرات (خادم) گفت: این طرح از سال ۱۳۹۵ در جمعیت هلال احمر تصویب شده و ضمن تدوین محتوای پایه آموزش‌های مورد نیاز و ارایه آنها در قالب پایگاه اینترنتی و کانال‌های خبری، شیوه‌های مختلف حضوری و غیرحضوری ارایه آموزش‌ها را با محوریت آموزش حضوری به خانوار شامل می‌شود. در فاز اجرای آزمایشی، حدود ۵۰۰۰ نفر داوطلب برای ارایه آموزش خانوار سازماندهی شدند و تا کنون حدود ۵۰۰ هزارخانوار در سراسر کشور تحت پوشش این طرح قرار گرفته‌اند؛ به گونه‌ای که مربیان داوطلب برای ارائه آموزش‌ها طی چند مرحله به منازل مراجعه و توصیه‌هایی را به سرپرست خانوار ارائه می‌کردند. هم اینک در حال گردآوری بازخوردها از سراسر کشور و ارزیابی هزینه-اثربخشی آموزش حضوری خانوار هستیم. براساس بازخوردهای اجرای آزمایشی و با توجه به هزینه بالای آموزش حضوری خانوار، در بازنگری این طرح، علاوه بر تمرکز بر تدوین و اجرای پیوست فرهنگی– رسانه‌ای، آموزش‌های حضوری بیشتر به اجتماعات کوچک و گروه‌های هدف پیرامونی مانند سیاستگذاران و مدیران ارشد، رهبران اجتماعات محلی، گروه‌های مرجع (مانند معلمان، مدرسان دانشگاه، هنرمندان، ورزشکاران)، گروه‌های اجتماعی (مانند دانش آموزان، دانشجویان، کارکنان ادارات، اصناف) متمرکز خواهد شد و آموزش‌های حضوری خانوار به نقاط پرخطر، حادثه خیز و مناطق آسیب پذیر محدود خواهد شد. در عین حال در حال بررسی و امکان سنجی برای ارتقای کیفی و کمی آموزش حضوری خانوار با استفاده از منابع خارج از جمعیت و با مشارکت خود مردم هستیم.
وی همچنین به ضرورت بومی‌سازی و استانداردسازی محتوای آموزش همگانی آمادگی در مخاطرات اشاره کرد و گفت: در حوادث سال گذشته، گاه توصیه‌های متناقض و بعضا فاقد مبانی علمی در فضای مجازی منتشر شد که در اکثر موارد امضای مشخصی هم نداشتند. لذا ضروریست، هم‌میهنان و رسانه‌ها صرفا از توصیه‌های نهادهای مسؤول، رسمی و شناخته شده پیروی کنند. از سوی دیگر بسیاری از توصیه‌ها که از منابع معتبر بین‌المللی گردآوری شده باید به تناسب شرایط اقلیمی و ساختارها و الگوهای ساختمانی متنوع در نقاط مختلف کشور، بومی‌سازی شود. در موارد محدودی هم میان توصیه های نهادهای مختلف ذیربط تفاوت‌هایی دیده می‌شود که تلاش می‌کنیم این موارد با تعامل و هماهنگی بیشتر، بر پایه شواهد و مستندات علمی یکسان‌سازی شود. در این راستا بعد از زلزله تهران، همکاران بنده در حوزه آموزش همگانی گزیده‌ای از توصیه‌هایی که دارای عمومیت و قطعیت بیشتری بود را با ادبیات صریح و گویا تنظیم کردند و مراتب را طی نامه رسمی به ریاست جمعیت اعلام کردیم که با دستور ایشان به همه بخش‌های مختلف جمعیت ابلاغ شد؛ از جمله به روابط عمومی جمعیت برای ارایه به رسانه‌ها. تلاش همکاران بنده این بوده و هست که از توصیه‌هایی که فاقد شواهد و مستندات کافی است و یا در تضاد با توصیه‌های سایر نهادهای ذیربط و مراجع رسمی است، اجتناب شود.
وی با تاکید بر ضرورت اهتمام بیشتر به مقوله آموزش همگانی در سازوکار مدیریت بحران در کشور گفت: در کشور ما موضوع آموزش به ویژه آموزش همگانی مغفول و مظلوم مانده و نیاز به توجه و سرمایه گذاری بیشتری دارد. در ساختار مدیریت بحران هم در کارگروه “امداد و نجات و آموزش همگانی” و هم در کارگروه “آموزش و اطلاع‌رسانی” نام آموزش آمده است و این گونه موضوع آموزش همگانی در ساختار مدیریت بحران عملا از داشتن متولی واحد و مشخص محروم شده و در هر دو کارگروه هم مفهوم آموزش تحت تاثیر مفهوم مهم دیگری قرار گرفته و این وضعیت مانع از هماهنگی و پیگیری مطلوب در زمینه آموزش همگانی شده است. ما از تمام ظرفیت‌های قانونی موجود، برای برقراری حداکثر هماهنگی و تعامل میان نهادهایی که در زمینه آموزش همگانی آمادگی در مخاطرات، نقش و مسؤولیت دارند تلاش می‌کنیم، اما امیدواریم در بازنگری ساختار مدیریت بحران کشور نقایص ساختاری حوزه آموزش همگانی برطرف شود.
شریفی با تاکید بر ضرورت اصلاحات ساختاری در حوزه آموزش در جمعیت هلال احمر گفت: در جمعیت هلال احمر همه واحدهای ستادی مانند سازمان جوانان، سازمان امداد و نجات و سازمان داوطلبان دارای ظرفیت های مهم و راهبردی آموزشی هستند. بسترسازی برای مشارکت این واحدها در سیاستگذاری و برنامه ریزی آموزشی از اولویت‌های ماست. در عین حال به منظور تضمین توسعه کیفی و کمی فعالیت‌های آموزشی، مصمم هستیم تا سیاستگذاری، برنامه ریزی و نظارت بر فعالیت‌های آموزشی در معاونت آموزش و پژوهش و فناوری متمرکز شود. همچنین باید در ساختار سازمانی شعب جمعیت هلال احمر در شهرستان‌ها هم موضوع آموزش پیش بینی شود.
شریفی در مورد برنامه‌های جمعیت هلال احمر در حوزه پژوهش نیز گفت: در حال بازنگری و به روزرسانی فهرست اولویت‌های پژوهشی هستیم و اعتبارات متنوع پژوهشی را در بودجه پیشنهادی سال ۱۳۹۷ درخواست کرده‌ایم که در صورت تصویب، فراخوان فعالیت‌های پژوهشی‌مان را در معرض جامعه علمی کشور قرار خواهیم داد. جهت گیری اصلی فعالیت‌های پژوهشی، پشتیبانی از سیاستگذاری علمی بر پایه شواهد خواهد بود. لذا در صورت تصویب اعتباراتی که در بودجه پیشنهادی ۹۷ درخواست کرده‌ایم، مطالعات سیاستگذاری، تدوین دستورالعمل‌های خدمات تخصصی و مطالعات مربوط به مستندسازی و ارزیابی علمی عملیات تخصصی هلال احمر در حوادث مختلف به صورت نظام‌مند پشتیبانی خواهد شد. همچنین در صورت تصویب اعتبارات درخواستی، درصدد حمایت از پایان نامه‌های برتر دانشجویی، اعطای تسهیلات تشویقی به دستاوردهای ممتاز علمی محققان جمعیت و توسعه نشست‌ها و کنگره‌ها و جشنواره‌های علمی پژوهشی نیز از برنامه‌های پیش روی ماست.
وی در مورد اهداف و برنامه‌های بخش فناوری به عنوان حوزه جدید فعالیتی این معاونت اظهار داشت: در حال ظرفیت‌سازی و ایجاد ساختار مناسب برای پیگیری مطلوب حوزه فناوری و نوآوری در جمعیت هلال احمر هستیم؛ به گونه‌ای که با رویکرد علمی و نظام‌مند بر اساس مطالعات ارزیابی فناوری، فناوری‌های بهینه و روزآمد برای ارایه خدمات تخصصی هلال احمر شناسایی و به کارگیری شود. پایه‌گذاری نظام نوآوری و حمایت از ایده‌ها و طرح‌های نوآورانه، با اولویت شرکت‌ها و محصولات دانش بنیان داخلی از دیگر برنامه‌های این حوزه است که در صورت تصویب اعتبارات درخواستی در بودجه پیشنهادی سال ۱۳۹۷ با جدیت پیگیری خواهد شد.
