حلبچه؛ قربانی بزرگترین حمله شیمیایی تاریخ بشر علیه غیرنظامیان
30 سال پیش، در چنین روزهایی دست‌کم 5000 کرد عراقی که اکثرا زن و کودک بودند در حمله شیمیایی حکومت صدام به شهر حلبچه در شمال عراق جان خود را از دست دادند؛ جنایتی که برخی آن را از زمان جنگ جهانی دوم بی‌سابقه می‌دانند.
به گزارش بازتاب، خبرگزاری فرانسه در گزارشی به منظور یادآوری این کشتار در 16 مارس 1988 که بدترین حمله شیمیایی تاریخ علیه غیرنظامیان محسوب می‌شود، نوشته است:
در آخرین ماه‌های جنگ 8 ساله ایران و عراق، در تاریخ 15 مارس گروهی از نیروهای کرد که به نفع ایران می‌جنگیدند شهر کردنشین حلبچه در شمال عراق را به کنترل خود درآوردند؛ شهری که عمدتا با اتکا به کشاورزی زندگی خود را می‌گذراند.
این شهر که میزبان بیش از 40 هزار نفر بوده در منطقه کردستان عراق در فاصله 11 کیلومتر از مرز ایران و 250 کیلومتر از پایتخت عراق قرار دارد.
بعد از این اتفاق ارتش صدام با یک سلسله حملات هوایی و توپخانه‌ای اقدام به تلافی کرده و پس از آن شبه‌نظامیان کرد و بخش عمده مردان این شهر به تپه‌های اطراف آن عقب‌نشینی کردند در حالی که زنان و کودکان و افراد کهنسال همچنان در شهر به حال خود رها شده بودند.
روز شوم
روز بعد جنگنده‌های نیروی هوایی عراق برای مدت پنج ساعت به روی این منطقه چرخیدند و ترکیبی از انواع سلاح‌های شیمیایی را استفاده کردند.
بعد از پایان حمله وقوع کشتار خیلی سریع افشا شد: شبه‌نظامیانی که از تپه‌های اطراف پایین آمدند سریع پیام‌ها را فرستاده و خیلی زود خبرنگاران خارجی در صحنه حاضر شدند. تا تاریخ 23 مارس اولین تصاویر این رخداد در تلویزیون ایران پخش شد. اجساد در خیابان‌ها در حالی افتاده بودند که هیچ علامتی آشکاری از جراحت نداشتند و شاهدان عینی بعدا گفتند که برخی از اجساد از اطراف بینی خونریزی داشته‌اند.
دوربین‌های خبرنگارانی که به آنجا برده شدند روی اجساد کودکان زوم کردند. بلافاصله تفسیرهای خبری با استفاده از توضیحات رسمی دولت ایران که عراق را مسئول این اتفاق دانست، عنوان کردند که این شهر قربانی حمله‌ای با سلاح‌های شیمیایی شده است.
یک تیم بلژیکی–هلندی از سازمان پزشکان بدون مرز اولین هیات پزشکی خارجی بود که به حلبچه رسید و استفاده از گاز خردل و احتمالا سیانید را در این حمله تایید کرد.
این گروه گفتند نتیجه‌گیری ما کاملا آشکار است: غیرنظامیان در این حمله هدف سلاح‌های شیمیایی قرار گرفته‌اند.
هیچ چیز تکان نمی‌خورد
میشل لوکرک، یک فرستاده ویژه خبرگزاری فرانسه این اتفاقات وحشتناک را در مطلبی که در اول آوریل منتشر کرد تشریح می‌کند.
او در این مطلب می‌نویسد: نه حتی کوچکترین تحرک، نه حتی یک فریاد و نه حتی یک جا به جایی: حلبچه انگار یخ زده است، در یک خواب عمیق بی حرکت شده است و در فاصله دور از این شهر صدای غرش توپ‌های جنگی شنیده می‌شود.
او در ادامه تشریح می‌کند: در حلبچه خانه‌ها هنوز ایستاده‌اند، فروشگاه‌ها پر از جنس هستند اما حتی یک موجود زنده از زمانی که جنگنده‌های عراقی گازهای سمی مرگبارشان را منتشر کردند دیگر در اینجا حرکت نمی‌کند.
بسیاری از هزاران تن جمعیت این شهر که موفق به فرار شدند در کمپ‌هایی در ایران به سر می‌برند. یک تیم فرانسوی پزشکان بدون مرز برآورد کرد که تعداد کشته‌ها 2000 – 3000 نفر می‌شود و ایران آمار تلفات را 5000 کشته تخمین زده است و کردها رقمی بسیار بیش از این را می‌گویند.
یک متخصص سم شناسی بلژیکی که به صحنه جنایت رفته بود، می‌گوید بررسی‌ها نشان می‌دهد که در این حمله چندین ماده شیمیایی از جمله گاز خردل و ماده اعصاب استفاده شده بود. او برآورد می‌کند که 3800 نفر در این حمله کشته شده و 10 هزار نفر مصدوم شده باشند.
این حمله در واقع انتقام وحشیانه رژیم صدام از کردها به خاطر حمایت از ارتش ایران در جنگ 1980 – 1988 با عراق بود.
علی شیمیایی اعدام شد
ژنرال علی حسن المجید، مشهور به “علی شیمیایی” صادر کننده فرمان این حمله بود و عدالت بیش از 20 سال بعد زمانی که رژیم صدام سقوط کرد و او به دست آمریکایی‌ها افتاد، اجرا شد. علی شیمیایی در سال 2010 با حکم دادگاه عراق به چهار بار اعدام محکوم شد و حکم در ژانویه 2010 به اجرا درآمد.
او که یکی از پسرعمه‌های صدام است از سوی دادگاه به خاطر صدور دستور انجام این حمله در حلبچه گناهکار شناخته شد. او چهار حکم اعدام از جمله برای حمله به حلبچه دریافت کرد اما تاکید داشت که از این بابت پشیمان نیست و تنها به خاطر منافع امنیتی عراق دست به این عمل زده است.
در سال 2012 دولت عراق طنابی را که با استفاده از آن علی شیمیایی اعدام شده بود، به مقام‌های حلبچه تحویل داد.
صدام خود نیز در سال 2006 اعدام شده بود و با اعدام او پرونده چند تحقیقات جاری علیه او از جمله در ارتباط با نسل‌کشی کردها بسته شد. (از جمله مشخص شدن احتمال دست داشتن آمریکایی‌ها در این جنایت.)
مجله فارن پالسی در سال 2013 فاش کرد که آمریکا به حکومت عراق اطلاعات مربوط به تدارک یک حمله ایرانی‌ها در زمان جنگ را داده است و می‌دانسته که بغداد با سلاح‌های شیمیایی پاسخ می‌دهد.
یک سرهنگ بازنشسته نیروی هوایی آمریکا به نام ریک فرانکونا که در زمان حمله در سال 1988 رابط نظامی در بغداد بوده گفت: عراقی‌ها هرگز به ما نگفتند که قصد استفاده از گاز اعصاب را دارند. آنها مجبور نبودند این کار را انجام دهند. ما قبل از آن این موضوع را می‌دانستیم.
