نگاهی به موسیقی ایران در سال 96
نگاهی اجمالی به برنامه کنسرت‌ها در ماه‌های بهمن و اسفند جاری نشان می‌دهد حیطه موسیقی همچنان در سیطره موسیقی پاپ است و به نوعی بازار این نوعی موسیقی داغ‌تر از سایر ژانرهاست.
هرسال در واپسین روزهای سال مانند سال‌های گذشته دفتر موسیقی وزارت ارشاد به انتشار آماری مبنی‌بر تعداد دقیق اجراهای صحنه‌ای، انتشار آلبوم، انتشار تک آهنگ، انتشار کتاب‌های صوتی و… می‌پردازد. دراین مسیر برای آنکه بتوانیم به درستی و دقیق تشخیص دهیم تعداد کنسرت‌های پاپ در طول امسال بیشتر بوده یا موسیقی سنتی، تلفیقی، کلاسیک و… چندین بار با دست‌اندرکاران در دفتر موسیقی وزارت ارشاد تماس گرفتیم که از پاسخگویی خودداری کردند.
با این حال، نگاهی اجمالی به برنامه کنسرت‌ها در ماه‌های بهمن و اسفند جاری نشان می‌دهد حیطه موسیقی همچنان در سیطره موسیقی پاپ است و به نوعی بازار این نوعی موسیقی داغ‌تر از سایر ژانرهاست. به طوری که براساس آمارهای ارائه شده از سایت ایران کنسرت تا پایان اسفند شاهد برگزاری کنسرت هنرمندانی چون ماکان بند، محمد علیزاده، دنگ‌شو، فرزاد فرزین، سون، رضا یزدانی، هوروش بند، مجید خراطها، زانیار خسروی، امید حاجیلی، محسن یگانه، علی لهراسبی و علیرضا طلیسچی هستیم و در ازای آن، تعداد کنسرت‌های موسیقی سنتی، تلفیقی و کلاسیک به مراتب کمتر از پاپ به چشم می‌خورد، چندان که در اسفند امسال در این زمینه گروه‌هایی چون فستیوال موسیقی کلاسیک، ارکستر عصر جدید، ارکستر سمفونیک تهران، ارکستر گروه وزیری، ارکستر گروه آواز ملل، ارکستر سمفونیک رسانه هنر، ارکستر خورشید زمین و یکی دو گروه دیگر به برگزاری کنسرت می‌پردازند. این آمار بهانه‌ای قرار گرفته تا با دست‌اندرکاران برخی از شرکت‌های موسیقی که هنوز دراین سال‌ها به‌رغم مشکلاتی که وجود دارد به فعالیت می‌پردازند درباره روند تولیدات موسیقی امسال‌شان، چه در حوزه آلبوم و چه برگزاری کنسرت به گفت‌وگو بنشینیم.
امسال فقط یک آلبوم تولید کرده‌ایم
افشین معصومی مدیر موسسه فرهنگی هنری «نغمه‌حصار» درباره روند تولیدات این موسسه در سال‌های اخیر به‌ویژه امسال توضیح می‌دهد: «امسال یک عنوان آلبوم بیشتر تولید نکرده‌ایم که آن هم اثری باعنوان «عاشقانه‌های فریدون مشیری» به آهنگسازی فردین کریم‌خاوری و خوانندگی صادق درجاتی بوده است. »
موسیقی معاصر دارد از ساختار فیزیکال فاصله می‌گیرد
از او دلیل کم‌کاری این موسسه در تولید آلبوم را جویا می‌شوم، معصومی با اشاره به اینکه موسیقی معاصر در شرایط کنونی در مرحله گذار قرار دارد و به نوعی از ساختار فیزیکال فاصله گرفته است، می‌گوید: «امروز دیگر به کمتر کسی برمی‌خوریم که طالب خرید سی‌دی باشد، چراکه هواداران موسیقی از هر طیف و ژانر، می‌توانند با گسترش فناوری، آهنگ‌های مورد علاقه خود را در گوشی‌های هوشمند، آی‌پدها و تبلت‌ها داشته باشند. بنابراین خواه ناخواه متریال موسیقی دیجیتال شده است، البته این مساله امری اجتناب‌ناپذیر است و فقط درباره کشور ما این اتفاق نیفتاده است. »
هنرمندان موسیقی پاپ اقتصاد موسیقی را تخریب کرده‌اند
معصومی اضافه می‌کند: «باید بپذیریم هزینه‌های تولید یک آلبوم امروز دیگر پاسخگوی نیاز تولیدکنندگان نیست. شاید به جرات بتوان گفت در سال‌های اخیر، همان تعداد هنرمندانی هم که به انتشار اثر در این قالب پرداخته‌اند بدون چشمداشت مادی کار کرده‌اند، چون می‌دانستند به‌رغم سرمایه‌گذاری در این مسیر، عملا انتفاع مالی نصیب‌شان نمی‌شود. مشکل دیگری که در این سال‌ها گریبان موسیقی معاصر را گرفته این است که با قوت گرفتن دانلودهای غیرقانونی، اغلب مردم فکر می‌کنند موسیقی باید به رایگان در اختیارشان قرار بگیرد و بیشتر هم موسیقی پاپ به این شرایط دامن زده است؛ چراکه امروز عده‌ای برای آنکه زودتر به شهرت برسند، اثری را تولید و در قالب تک آهنگ روی سایت‌ها به شکل رایگان می‌گذارند و فقط برایشان مهم است که این آهنگ به اصطلاح گل کند و آنها را به محبوبیت برساند. در حالی که در کشورهای دیگر، هنوز آلبوم هنرمندانی چون «پینک فلوید» اگر بازنشر شود، خود آن هنرمند و تولیدکنندگان آن آلبوم سهمی در این بازنشرها دارند؛ چرا که در این کشورها، کپی‌رایت به رسمیت شناخته می‌شود.
امسال ۲۰ کنسرت برگزار کردیم پارسال هفت کنسرت مدیر موسسه فرهنگی هنری «نغمه حصار» که به‌نوعی کنسرت‌گذار برای هنرمندان موسیقی اصیل ایرانی نیز بوده است درباره این بخش از فعالیت‌های موسسه توضیح می‌دهد: «ما حدود پنج سال است که پروژه‌ای باعنوان «چند شب» را شروع کرده‌ایم و از رهگذر این پروژه که در تالار رودکی هم برگزار می‌شود، امسال در پنجمین دوره این برنامه ۲۰ کنسرت را با همیاری هنرمندان سه‌تارنواز، کمانچه‌نواز و… روی صحنه بردیم. درحالی‌که سال گذشته، فقط هفت اجرای صحنه‌ای داشتیم. »
وزارت ارشاد و دفتر موسیقی مخاطبان را به‌حال خود رها کرده‌اند
مدیر شرکت «نغمه حصار» اضافه می‌کند: «بی‌تردید نسل‌های آینده درباره عملکرد ما نسبت به موسیقی معاصر قضاوت می‌کنند و ای کاش شرایطی از سوی دولت فراهم شود که با فرهنگ‌سازی و برنامه‌ریزی دقیق‌تر بتواند اقتصاد موسیقی را از ورطه ورشکستگی نجات بدهد. امروز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فقط تبدیل به وزارتی برای ممیزی آثار هنرمندان شده، دفتر موسیقی هم فقط فعالیت خود را به اعطای مجوز محدود کرده، در این بین شنوندگان جدی موسیقی به حال خود رها شده‌اند و عملا فکری برای هدایت، آموزش و ارتقای سلیقه شنیداری آنها نمی‌شود. »
امسال ۱۵ آلبوم تولید کرده‌ایم
منصور جهانی مدیر روابط عمومی موسسه فرهنگی هنری «ایران گام» هم درباره سیر فعالیت‌های امسال این موسسه می‌گوید: «امسال ۱۵ اثر در قالب آلبوم تولید شده؛ البته سال گذشته نیز همین تعداد آلبوم منتشر کرده بودیم. اغلب این آلبوم‌ها امسال در ژانرهای مختلفی چون موسیقی سنتی، تلفیقی، دونوازی سنتی، دونوازی کلاسیک، موسیقی کلاسیک و موسیقی ارکسترال بوده است. » جهانی اشاره می‌کند که شرکت «ایران گام» توانسته در این سال‌ها با وجود تمام افت‌وخیزهایی که عرصه موسیقی پشت سرگذاشته، همچنان به فعالیت خود ادامه بدهد و به‌عنوان موسسه‌ای که دل در گرو ارتقا و صیانت از موسیقی معاصر دارد به تولید آثار کیفی بپردازد.
۱۳۴ سانس کنسرت در طول امسال برای محمد علیزاده
به گفته جهانی، یکی از خوانندگان موسیقی پاپ که طی سال‌های اخیر با شرکت «ایران گام» همکاری خوبی داشته محمد علیزاده است و تا پایان امسال، ۱۳۴ سانس کنسرت برگزار کرده است. امسال بیشتر آثار هنرمندان پاپ را منتشر کرده‌ایم. علیرضا تجویدی یکی از مدیران موسسه «آوای شباهنگ» هم از دیگر هنرمندانی است که درباره فعالیت‌های امسال این موسسه توضیح می‌دهد: «امسال سه آلبوم تولید کرده‌ایم که هر سه در زمره موسیقی پاپ بوده‌اند. در این میان، یک آلبوم از نوید نقره‌زاده در این ژانر به شکل بی‌کلام منتشر شده و دو آلبوم دیگر با صدای خوانندگان جوانی چون مسعود محمدنبی و بهزاد الماسی منتشر شده‌اند. »
انتشار ۴۸ تک‌آهنگ در دو حوزه سنتی و پاپ
تجویدی عنوان کرد که این موسسه بیش از آنکه فعالیت خود را بر اجراهای صحنه‌ای و برنامه گذاشتن کنسرت برای هنرمندان به صرف کند، به تولید آلبوم و تک آهنگ در این سال‌ها پرداخته است. به گفته مدیر موسسه «آوای شباهنگ»، این موسسه امسال ۴۸ تک آهنگ از هنرمندان مختلف در دو حوزه موسیقی پاپ و سنتی منتشر کرده است. تجویدی می‌گوید: «در حوزه موسیقی سنتی دو تک‌آهنگ از ایرج خواجه‌امیری، یک تک آهنگ از سعید شریعتی و در حوزه موسیقی پاپ تک آهنگ‌هایی از هنرمندانی نظیر حامد بهمنی، پویا کلاهی، مسعود محمدنبی و فریبرز آهنگری منتشر کرده‌ایم. البته صرف‌نظر از آلبوم بی‌کلامی که پیش‌تر اشاره کردم، امسال آلبوم بی‌کلام دیگری در حوزه موسیقی سنتی از محمدرضا طیار منتشر کرده‌ایم. »
شرایط تولید آلبوم افت‌وخیز پیدا کرده است
مدیر شرکت «آوای شباهنگ» درباره مقایسه وضعیت فعلی تولیدات در حوزه موسیقی می‌گوید: «به نظر می‌رسد سال گذشته دست‌کم برای ما به‌لحاظ رونق کاری بهتر بوده است، چرا که بیش از ۲۰ آلبوم منتشر کرده‌ایم، ولی درباره تک‌آهنگ باید بگویم امسال توانسته‌ایم به تولید بیشتری دراین زمینه بپردازیم. در مجموع شرایط تولید و اساسا اقتصاد موسیقی معاصر مطلوب و راضی‌کننده نیست و هنرمندان تلاش می‌کنند به هر شکلی که شده در گرداندن چرخه معلول اقتصاد هنر نقش داشته باشند. اگرچه در این سال‌ها، تولیدات موسیقی به نسبت وسعتی که در گذشته داشته، کاهش یافته و امروز ترجیح اغلب هنرمندان و دست‌اندرکاران این وادی این است که برای کاهش هزینه‌های سرسام‌آور ناشی از تولید یک آلبوم به سمت تک آهنگ بروند. »
۱۰۰۰ اجرای صحنه‌ای در تهران و شهرستان‌ها داشته‌ایم
موسسه «ققنوس» هم از دیگر شرکت‌های تولید آثار موسیقایی دراین سال‌ها به شمارمی‌رود. محمدحسین جواهری یکی از دست‌اندرکاران این موسسه از اجراهای صحنه‌ای که به همت این موسسه در طول سال ۹۶ برگزار شده یاد می‌کند و تعداد این اجراها را؛ چه در پایتخت و چه دیگر استان‌های کشور، هزار اجرا عنوان می‌کند. او از هنرمندانی چون بابک جهانبخش، فرزاد فرزین و… به‌عنوان خوانندگان موسیقی پاپ یاد می‌کند که موسسه «ققنوس» در این سال‌ها با این هنرمندان برای برگزاری کنسرت همکاری کرده است. از جواهری درباره روند تولید آلبوم در موسسه «ققنوس» سوال می‌کنم. او دراین‌باره هم توضیح می‌دهد: «در سال ۹۶، دو آلبوم منتشر کرده‌ایم که یکی از این آلبوم‌ها متعلق به گروه موسیقی «چارتار»بوده است، ولی به‌طور کلی امسال در زمینه تک آهنگ فعالیتی نداشته‌ایم. »
امیرعباس ستایشگر یکی از مدیران موسسه «پرده هنر موسیقی» هم از جمله کسانی است که درباره فعالیت‌های این موسسه می‌گوید: «امسال ۶ آلبوم تولید کرده‌ایم که دراین بین، یک اثر با محور موسیقی فیلم بوده است. اگرچه فعالیت موسسه ما در این سال‌ها به‌طور مشخص بر موسیقی ردیف‌دستگاهی بوده، بنابراین تلاش کرده‌ایم با پایبندی به این قالب به ارائه اثر بپردازیم. » به گفته ستایشگر، «حالا چرا» با آهنگسازی مجید درخشانی و خوانندگی ناصر مسعودی، «با فراغت چند سازم» به آهنگسازی سپیده مشکی و خوانندگی مجتبی عسگری، «سرو بالا» با آهنگسازی محمد عشقی و خوانندگی حسین علیشاپور از جمله آلبوم‌هایی است که در طول امسال از سوی موسسه «پرده هنر موسیقی» منتشر و وارد بازار شده است. درکنار این آثار، همچنین موسسه «پرده هنر موسیقی» به انتشار موسیقی فیلم «ابد و یک روز» به آهنگسازی امید رئیس‌دانا پرداخته است. «این هم حکایتی است» نام دیگر آلبوم این موسسه است که طی ماه‌های اخیر به آهنگسازی کاوه صالحی و خوانندگی پوریا اخواص منتشر شده است. ستایشگر توضیح می‌دهد: «علاوه برای آثار، آلبوم دیگری باعنوان « در جان سرگردان من» از موسسه «پرده هنر موسیقی» منتشر شده که آهنگسازی آن به‌عهده خود من بوده و مجتبی فضیلت‌خواه خواننده آن بوده است. »
آنچه مسلم است این که خوانندگان موسیقی اصیل ایرانی نتوانسته‌اند در مقایسه با هنرمندان پاپ رقابت منصفانه‌ای با آنها داشته باشند. کما اینکه با نگاهی اجمالی به کارنامه هنرمندانی چون علیرضا قربانی، محمد معتمدی، پرواز همای و … کنسرت‌های هر یک از این هنرمندان در طول امسال به تعداد انگشتان دست بوده است و مافیای موجود در موسیقی که مشتمل بر موسسات و در مواقعی دست‌اندازی‌های اداره ارشاد استان‌ها باعث شده بسیاری از کنسرت‌های این سبک موسیقی تعطیل شوند. کماینکه کارشناسان معتقدند ادامه روند تجاری‌سازی صرف در موسیقی می‌تواند تبعات ناخوشایندی نظیر افت سطح سلیقه شنیداری مردم در پی داشته باشد.
