آیا ایران به سمت شرق متمایل می‌شود؟
مرندی گفت: «اگر اروپایی‌ها شجاعت ایستادن در مقابل آمریکا را ندارند، پس نباید توقع داشته باشند که شریک ما باشند. اگر برخی درب‌ها بسته و برخی دیگر باز باشند، ما تا همیشه در خارج از درب‌های بسته منتظر نخواهیم ماند.»
چرخش ایران به سمت شرق نشان می‌دهد صبر ایران در قبال غرب تمام شده است.
روابط ایران با کشور‌های شرقی رو به بهبودی است، این بهبودی بخصوص پس از عدم صدورتاییدیه برجام از سوی آمریکا بیشتر شده است. وبگاه ژاپن‌تایمز طی گزارشی تحلیلی به بررسی تمایل ایران به سمت شرق پرداخت و نوشت: «رهبر معظم ایران، به یک چرخش قاطع به سوی (بهبودی) روابط با چین و روسیه اشاره کرد و نشان داد که صبر ایران در قبال تلاش‌ها برای بهبودی روابط با غرب در حال تمام شدن است.»
این گزارش ضمن اشاره به شعار «نه شرقی نه غربی»، بهبودی روابط ایران با کشور‌های شرقی را قابل توجه دانست، اما به نقل از تحلیلگران گفت که این بهبودی به معنی سیطره قدرت‌های خارجی بر ایران نیست.
رهبری انقلاب در 19 فوریه اعلام کرد: « امروز در سیاست خارجی، اولویت‌ها برای ما شامل ترجیح شرق بر غرب است.»
در این گزارش آمده: «اما این (بهبودی) نشان می‌دهد که آخرین تلاش ایران برای مصالحه با آمریکا – درقالب برجام – شکست خورده است.»
الی گرانمایه، پژوهشگر شورای اروپایی روابط خارجی، گفت: «رهبری ایران، مکررا بیان کرده که توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ آزمونی بود مبنی بر اینکه آیا مذاکرات با غرب می‌تواند نتایج مثبتی برای ایران به بار بیاورد.»
به گزارش فرارو،وی افزود: «رهبری ایران معتقد است که آمریکا در توافق (هسته‌ای) با سوء نیت عمل می‌کند. بیانات رهبری ایران، به نظام ایران چراغ سبزی نشان می‌دهد تا بر تعمیق روابط با چین و روسیه، تلاش دیپلماتیک بیشتری متمرکز کند.»
به گفته این وبگاه، اظهارات رهبر معظم انقلاب، در یک لحظه حساسی مطرح شده است. زیرا دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا به پاره کردن برجام و بازگشت تحریم‌ها علیه ایران تهدید می‌کند.
حتی قبل از ترامپ هم ایران احساس کرد که واشینگتن تعهداتش در توافق را نقض می‌کند. زیرا تحریم‌های باقی مانده آمریکا مانع برقراری روابط بانکی و سرمایه‌گذاری خارجی می‌شد. این تحریم‌ها حتی، استارتاپ‌های تکنولوژیکی ایران را از قرار دادن محصولات‌شان در اپ استور منع می‌کرد.
ایران استدلال می‌کند که این اقدامات آمریکا یکی از بند‌های برجام را نقض می‌کند. این بند تصریح می‌کند که آمریکا باید «از اتخاذ هرگونه سیاست که به طور ویژه قصد دارد بر عادی‌سازی روابط اقتصادی و تجاری با ایران تاثیر مستقیم و نامطلوب بگذارد، خودداری کند.»
محمد مرندی، تحلیلگر سیاسی در دانشگاه تهران، گفت: «از روز اول، آمریکا، دولت اوباما، نقض روح و متن توافق را آغاز کردند.»
مرندی گفته، اظهارات اخیر رهبری، یک حقیقت ساده را مشخص کرد و آن این است که روابط با کشور‌های شرقی خیلی قوی‌تر است. بویژه آنکه ایران و روسیه در جنگ سوریه با هم متحد هستند.
وی افزود: «اکنون دنیا خیلی متفاوت است. رابطه ایران با روسیه و چین و تعداد فزاینده‌ای از کشور‌های آسیایی خیلی بهتر از رابطه با غرب است. زیرا این کشور‌ها خیلی بهتر با ما رفتار می‌کنند. در سوریه، ما با روسیه شریک هستیم نه تابع.»
ژاپن‌تایمز نوشت: «پس از یک قرن از توطئه‌ها، کودتاها، سوءاستفاده از منابع (ایران) توسط آمریکا، بریتانیا و روسیه، خشم درباره مداخله خارجی، یک عامل کلیدی در انقلاب ۵۷ بود. اما علیرغم اینکه (جمهوری اسلامی) توسط منتقدان به عنوان متعصب و سازش‌ناپذیر توصیف می‌شود، جمهوری اسلامی‌ای که پس از انقلاب پدید آمد، به طور غافلگیرکننده‌ای در عرصه سیاست خارجی، انعطاف پذیر بوده است.»
گرانمایه گفت: «پس از ۵۷، در لحظات مشخصی، ایران به هنگام لزوم و هنگامی که منافعش ایجاب می‌کرد، رویکرد عملگرایانه‌‍ای در قبال آمریکا اتخاذ کرده است.»
«با این حال، بسیاری از تندرو‌ها در واشینگتن نمی‌پذیرند که ایران درباره مصالحه جدی بوده است.»
اندیشکده امریکن اینترپرایز، در ماه جاری سلسله‌ای از مقالات را منتشر کرد که خواستار اتخاذ «سیاست تقابلی‌تر در قبال ایران» از جمله تهدید به تغییر رژیم بوده‌اند. توجیه اصلی این اندیشکده این بود که «مردی که سیاست خارجی ایران را مدیریت می‌کند، هیچ نفعی در روابط بهتر ندارد.».
اما به گفته ژاپن‌تایمز، رهبری ایران که در آوریل ۲۰۱۵، یعنی سه ماه قبل از نهایی شدن برجام، سخنرانی می‌کرد، صریحا گفته بود که این توافق می‌تواند به بهبودی گسترده‌تر روابط منجر شود.
رهبری در یک سخنرانی گفته بود، «اگر طرف مقابل از لجاجت معمول‌اش دست بردارد، این برای ما تجربه‌ای خواهد بود و ما خواهیم فهیمد که ما می‌توانیم با آن درباره سایر مسائل نیز مذاکره کنیم.»
فروش نفت ایران از زمان حصول برجام به حالت قبل برگشته و تجارت با اروپا افزایش یافت. اما تهدیدات آمریکا، از تعامل مجدد بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی و بانک‌های بزرگ با ایران جلوگیری کرد.
شرکت‌ها و دولت‌های اروپایی نسبت به همتایان روسی و چینی‌شان در مقابل فشار‌های واشینگتن، بسیار آسیب‌پذیرتر هستند.
مرندی گفت: «اگر اروپایی‌ها شجاعت ایستادن در مقابل آمریکا را ندارند، پس نباید توقع داشته باشند که شریک ما باشند. اگر برخی درب‌ها بسته و برخی دیگر باز باشند، ما تا همیشه در خارج از درب‌های بسته منتظر نخواهیم ماند.»
