بازی آماری با مغز‌ها حقیقت دارد؟
ايران براساس گزارش بانک جهاني در سال ٢٠١٦، جزو ٣٠ کشور اول ارسال‌کننده مهاجر قرار ندارد.
آمارهای مختلفی از فرارمغزها اعلام می‌شود و درحالی برخی رتبه ششم در مهاجرت به خارج از کشور را به ایران نسبت می‌دهند که آمار دقیقی از جمعیت ایرانی‌های خارج از کشور وجود ندارد. از طرفی آماری به نقل از صندوق بین‌المللی پول در سال ٢٠٠٩ منتشر شده که براساس آن ۱۵۰ تا ۱۸۰هزار نفر از ایران خارج شده‌اند که برآورد می‌شود ۷۰ تا ۸۰درصد آنها قشر تحصیلکرده و متخصص هستند. این درحالی است که بنا به اعلام معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری صندوق بین‌المللی پول آماری تحت این عنوان منتشر نکرده است.
فرارمغزها که در ادبیات جهانی به‌عنوان فرار سرمایه‌های فکری نیز مشهور است، هر ازچندگاهی موضوع رسانه‌ها و مردم ایران می‌شود و تأثیر مخرب این آمارهای کذب و شایعات بر وجهه ایران و ایرانی سالیان دراز باقی می‌ماند.
مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری اعلام کرده است؛ چند سالی است که مدعیان زیادی در ارتباط با رتبه نخست ایران در فرارمغزها صحبت می‌کنند و تنها مدرک قابل ارایه آنها استناد به گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال ٢٠٠٩ میلادی است. با بررسی در این ارتباط متوجه می‌شویم که صندوق بین‌المللی پول هیچ گزارشی در سال ٢٠٠٩ در این ارتباط منتشر نکرده است.
آمار واقعی مهاجران به استناد کار پژوهشی
پژوهشکده مطالعات فناوري با استناد به اطلاعات آمارهاي معتبر بين‌المللي و پايگاه‌هاي داده در دسترس از نهادهايي مانند سازمان ملل متحد، يونسکو، بانک جهاني، سازمان همکاري اقتصادي و توسعه و همچنين منابع اطلاعاتي برخي کشورهاي اصلي مهاجرپذير مانند آمريکا تلاش کرده است تصوير روشني از وضعيت مهاجرت و جابه‌جايي دانشجويان ارایه شود. برهمین اساس و به استناد کار پژوهشی صورت‌گرفته، پرویز کرمی مشاور عالی معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری می‌گوید: «در سال ٩٤ تعداد دانشجويان مهاجر ايراني ٢هزار و ٣٥٤ نفر بوده که در رتبه ١٢ تعداد دانشجويان خارجي در کانادا قرار گرفته است. همچنين در سال ٩٦ تعداد کل مهاجران ايراني در کانادا ٦هزار و ٤٨٥ نفر بوده که نسبت به تعداد مهاجران سال ١٣٩٥ (١١هزارو ٦٦٥ نفر) کاهش داشته است.»
او تصریح می‌کند: «اداره مهاجرت ايالات متحده آمريکا هم اعلام کرده که رتبه ايران در زمينه اعزام دانشجو به اين کشور نسبت به اوايل انقلاب، ٥برابر کاهش داشته است. براساس آماري که اداره مهاجرت اين کشور (CIS) تا سال ٢٠١٦ ارایه کرده است، اکنون جمهوري خلق چين در اين جدول مقام نخست را کسب کرده است. اين گزارش، رقم دقيق ٣٢٨هزارو٥٤٧ دانشجو را متعلق به کشور چين اعلام کرده است و پس از آن، کشورهاي هند، عربستان‌سعودي، کره‌جنوبي، کانادا، ويتنام، تايوان، برزيل، ژاپن و مکزيک در رده‌هاي بعدي قرار دارند. برهمين اساس، ايران در جايگاه يازدهم کشورهاي اعزام‌کننده دانشجو به ايالات متحده آمريکا ايستاده است.»
جزو ٢٠ کشور اول ارسال مهاجر نیستیم
يکي از نکات قابل توجه اين است که ايران براساس گزارش سازمان همکاري اقتصادي و توسعه در سال ٢٠١٥، جزو ٢٠ کشور اول نبوده و در گزارش بانک جهاني در سال ٢٠١٦، جزو ٣٠ کشور اول ارسال‌کننده مهاجر نیز قرار ندارد. درهمین راستا علی‌مرتضی بی‌رنگ، معاون امور بین‌الملل معاونت علمی و فناوری عنوان می‌کند: «بررسي آمارها نشان مي‌دهد که تعداد مهاجران تحصيلکرده يعني افراد داراي مدارک دانشگاهي و نسبت آنها از کل تحصيلکردگان داخل کشور، در مقايسه با ساير کشورها بسيار پايين است. طبق گزارش مشترک سازمان ملل و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه OECD، ايران با حضور در پايين‌ترين سطح طبقه‌بندي جهاني از نظر اين شاخص، در زمره کشورهايي است که نرخ مهاجرت افراد تحصيلکرده به کل جمعيت تحصيلکرده در آن، در طبقه کمتر از دو‌درصد قرار دارد.»
روزنامه شهروند نوشت:بنابراين با استناد به آمار نهادهاي معتبر بين‌المللي مي‌توان اين‌گونه گفت که پديده فرارمغزها در ايران، فاقد هرگونه سنديت است.
