به جای شرکتهای دانش‌بنیان، جیب بانکها را پر کردند!
در حالی که برخی طرح‌های فوق‌العاده و سودمند به دلیل بی بهره بودن از منابع مالی راه به جایی نمی‌برند و در نهایت نابود می‌شوند، بودجه تعیین شده برای حمایت از این طرح‌ها به جیب بانکها سرازیر می‌شود!
این واقعیت تلخ را گزارش تفریغ بودجه سال ۹۵ نشان می‌دهد که به تازگی منتشر شده و در بخشی از آن، تفریغ صندوق نوآوری و شکوفایی گزارش شده است. تفریغ بودجه صندوقی که “سیاست‌گذاری و راهبری”، “تسهیل، هدایت و تامین مالی فعالیت‌های پژوهش و توسعه”، “ارتقای کار، رینی مبتنی بر فناوری” و وظایف مشابهی بر عهده آن قرار گرفته و قرار است در سایه خدماتش، زیس بوم کارآفرینی فناورانه شکل بگیرد، توسعه پیدا کند و با رسیدن به بالندگی، کشورمان را به خلق ثروت و رهایی از اقتصاد نفتی برساند.
دورنمایی که البته وسیع‌تر از اینهاست و آنقدر اهمیت دارد که رهبر انقلاب، رئیس جمهور و دیگر نهاد‌ها بر ضرورت دستیابی به آن تاکید دارند و از این رو، در برنامه توسعه و ردیف بودجه سالانه اهتمام ویژه‌ای به آن صورت گرفته است. هدفی بزرگ که ظاهرا خیلی زود به حاشیه رفته است. این را می‌شود از گزارش تفریغ بودجه دریافت که در بخشی از آن آمده:
«از سال ۱۳۹۱ تا پایان سال ۱۳۹۵ معادل دو هزار و بیست و سه میلیارد (۲.۰۲۳.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) تومان یعنی حدود ۶۷ درصد سرمایه اولیه «صندوق نوآوری و شکوفایی» تامین شده است. بالغ بر پانصد و سه میلیارد (۵۰۳.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) تومان، حدود ۲۵ درصد منابع مذکور، در قالب تسهیلات در اختیار شرکتهای دانش بنیان قرار گرفته و ۷۵ درصد مابقی منابع مذکور بر اساس اساسنامه صندوق یاد شده در بانکها سپرده گذاری شده است. در قبال سپرده گذاری صورت گرفته، بانکها اقدام به پرداخت حدود دویست و شصت و شش میلیارد (۲۶۶.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) تومان تسهیلات به شرکتهای دانش بنیان نموده‌اند.»
به گزارش تابناک و بر اساس این گزارش، یکی از نکاتی که به دست می‌آید، محقق شدن کمتر از ۷۰ درصد سرمایه اولیه این صندوق طی پنج سال است. روند بسیار کندی که نشان می‌دهد آن گونه که باید، اهمیت موضوع درک نشده است که اگر شده بود، این همه تعلل و کندی در اجرای قانون حمایت از این دست شرکت‌ها به چشم نمی‌خورد. درست مثل تعللی که در روند شکل گیری صندوق یاد شده به چشم می‌خورد. صندوقی که در سال ۹۱ تشکیل شده، اما خاستگاه آن “لایحه حمایت از شرکتهای دانش بنیان” است که سال ۸۶ ارائه شده!
اشکالی بزرگ که در روند فعالیت این صندوق هم تکثیر شده و هویداست. آنجا که می‌بینیم این صندوق در سال ۹۱ آغاز به کار کرده، اما نخستین طرح دانش بنیان تصویب شده در آن، به اسفندماه ۹۲ باز می‌گردد و حتی این طرح نیز تا واپسین روز‌های بهار سال بعد هیچ گونه تسهیلاتی دریافت نمی‌کند؛ روند به شدت کندی که بعید است بتواند اهداف بزرگ تعیین شده برای این طرح ملی را محقق کند.
البته این پایان راه نیست و صندوق نوآوری و شکوفایی اکنون بیش از ۱۰۰۰ طرح مصوب دارد (هرچند که هنوز بسیاری از این طرح‌ها به نتیجه نرسیده‌اند)، اما آنچه عجیب جلوه می‌کند، نحوه اختصاص بودجه‌های مصوب و محقق شده برای این صندوق است. بودجه‌ای که گزارش تفریغ حکایت از اختصاص یک چهارم آن به شرکتهای دانش بنیان و سپرده گذاری سه چهارم مابقی در بانکها دارد! بله، سپرده گذاری در بانک ها!
اتفاقی عجیب که تنها سود برخی بانکها در این ماجرا نیست چراکه گزارش تفریغ نشان می‌دهد بانک‌های منتفع شده از این محل، حدود یک هفتم پولی که به عنوان سپرده دریافت کرده‌اند را به برخی مجموعه‌ها و شرکتهای دانش بنیان وام داده‌اند و از بابت این وام ها، هرچند ناچیز، اما سود دریافت می‌کنند. اتفاقی که نشان می‌دهد سود صندوق تشکیل شده برای حمایت از شرکتهای دانش بنیان برای بانکها کمتر از این دست شرکت‌ها نیست و چه بسا از برخی منظر‌ها بیشتر هم هست.
همه این‌ها در حالی است که به مصایب و مشکلات شرکتهای دانش بنیان برای معرفی خود و ایده هایشان به مسئولان این صندوق و مشمول تعریف دولتیِ “دانش بنیان” قرار گرفتن و پس از آن، بهره‌مند شدن از مزایای این عنوان از جمله وام و تسهیلات، ورود نکنیم که در آن صورت، درخواهیم یافت که نفع برخی بانکها از شکل گیری چنین صندوقی چقدر بیشتر از فعالان عرصه علم و دانش و شرکتهای دانش بنیان است؛ گزاره‌ای که مجابمان می‌کند مسیر اشتباهی پیش گرفته‌ایم و نیازمند تصحیح آن در اسرع وقت هستیم!
