حفظ برجام به شیوه اروپا/ باج به آمریکا برای زنده ماندن توافق
برجام و عمل به تعهدات آن، گذشته از معایب متعدد این حُسن را داشت که قابل اعتماد نبودن جبهه غرب را یک بار دیگر نشان و تحرک جدید اروپا با محوریت آلمان نیز سندی در همین راستاست.
برجام توافقی که برخی آن را مهمترین توافق قرن می نامیدند ۲ ساله شده و در این مدت موارد متعددی از نقض آن از سوی کشورهای غربی بویژه آمریکا بصورت مکرر رویت شده است.
موضع کشورهای اروپایی در خصوص برجام نیز تفاوت چندانی با آمریکا ندارد. برای مثال عملکرد فرانسه در زمان انجام مذاکرات منجر به برجام نشان داد که قاره سبز نیز برای خود کیسه جداگانه ای دوخته است. در این میان و در شرایطی که «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا، درصدد است تا به هر نحو ممکن امتیازات واشنگتن از برجام را افزایش دهد شاهد هستیم که آلمان اقدامات جدیدی را علیه ایران آغاز کرده است.
از یک سو نیروهای امنیتی آلمان منازل تعدادی از ایرانیان حاضر در این کشور را به ظن جاسوسی برای تهران بازرسی کرده و از سوی دیگر دادگاه های این کشور پرونده هایی را علیه ایران مورد بررسی قرار می دهند.
در همین رابطه دیروز شنبه اشپیگل دست به افشاگری زده و از تلاش آلمان به همراه انگلیس و فرانسه برای اعمال تحریم های جدید علیه ایران به بهانه راضی کردن آمریکا و باقی ماندن این کشور در برجام خبر داد.
تحریم ایران برای راضی کردن آمریکا یا حفظ برجام
بر اساس این گزارش، آلمان در حال رایزنی با متحدان اروپایی‌اش است تا به منظور جلوگیری از خروج آمریکا از «برنامه جامع اقدام مشترک» یا برجام، تحریمهای تازه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران وضع کند.
در این گزارش از دیپلمات‌های مستقر در مقر اتحادیه اروپا در بروکسل نقل قول شده که می‌گویند آلمان همراه با بریتانیا و فرانسه به دنبال وضع تحریمهای جدید علیه ایران هستند تا به ایالات متحده نشان دهند متحدان اروپایی واشنگتن انتقادهای دونالد ترامپ علیه تهران را جدی تلقی می‌کنند.
سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان و همچنین سخنگوی دولت این کشور حاضر نشده‌اند تا درباره این گزارش اظهارنظر کنند.
دلیلی که در گزارش اشپیگل برای مجازات ایران از سوی آلمان و متحدان اروپایی آن مورد اشاره قرار گرفته، برنامه موشکی بالستیک جمهوری اسلامی و «دخالت‌های تهران» در امور داخلی کشورهای خاورمیانه از جمله یمن و سوریه است.
مهمتر از همه اینکه، گفته می شود دلیل این اقدام آنها این است که اروپایی‌ها به دنبال جلوگیری از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی هستند که در تیرماه سال ۱۳۹۴ به دست آمد.
هفته قبل، «ماریا آدبار» سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان، گفته بود که مقام هایی اروپایی قرار است با طرف های آمریکایی بنشینند و «ببینند که در اظهارات ترامپ چه هدف و درخواستی مدنظر بوده است».
دونالد ترامپ چهار ماه به کنگره آمریکا و طرف‌های اروپایی مهلت داده است تا «معایب فاجعه‌بار» این توافق را اصلاح کرده و گرنه واشنگتن از آن خارج می‌شود. وی که از یک سال پیش در آمریکا قدرت را در دست دارد، از زمان کارزارهای انتخاباتی از مخالفان سرسخت برجام بود و آن را «بدترین توافقی» توصیف کرده که تاکنون دیده است.
با این حال، دولت ترامپ تاکنون سه بار مهلت ۱۲۰ روزه برای تمدید تعلیق تحریمهای ناشی از این توافق را رعایت کرده است. گرچه او روز ۲۲ دی ماه هشدار داد که چهار ماه دیگر این سیاست را کنار خواهد گذاشت، مگر اینکه ایرادهای توافق رفع شود.
ترامپ ضمن اعلام آمادگی برای همکاری در زمینه تنظیم یک قطعنامه فراجناحی، چهار مؤلفه را برای امضای مصوبه کنگره در این زمینه اعلام کرده که عبارتند از: «درخواست بازرسی فوری از تمام تأسیسات مورد نظر بازرسان بین‌المللی در ایران؛ اطمینان از نزدیک نشدن ایران به سلاح هسته‌ای؛ دائمی شدن محدودیت‌های ایران در توافق هسته‌ای، و سرانجام اینکه برنامه موشکی بالستیک و سلاح هسته‌ای تهران جدانشدنی هستند».
در این میان رسانه های غربی مدعی هستند: کشورهای اروپایی که روابط تجاری نزدیکی با تهران داشته و از موافقان جدی برجام هستند در روزهای گذشته به طور ناگهانی در سیاست خود چرخش کرده و گفته‌اند که اظهارات رئیس‌جمهوری آمریکا را «به دقت بررسی» می‌کنند.
از جمله، «یوهانس هان» کمیسر اتحادیه اروپا در امر سیاست همجواری و مذاکرات گسترش اتحادیه روز ۲۶ دی ماه خبر داد که اعضای اتحادیه اروپا در حال رایزنی با هم هستند که چه پاسخی به دونالد ترامپ بدهند.
روسیه هم به جدال‌های اخیر بر سر برجام پیوسته و روز ۲۹ دی از زبان سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه خود، هشدار داد که اگر آمریکا از برجام خارج شود، توافق هسته‌ای ایران دوامی نخواهد داشت.
این در حالی است که نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد، گفته است اگر می‌خواهید آمریکا توافق اتمی را جدی بگیرد، اتحادیه اروپا و جامعه جهانی باید رفتارهای ایران را جدی بگیرند و مانع مسائلی همچون برنامه موشکی جمهوری اسلامی و «حمایت آن از تروریسم» شوند.
در همین زمینه، «پیتر روسکم» و «لیز چنی» دو قانونگذار آمریکایی، روز ۲۸ دی طرحی با عنوان «سیاست آزادی ایران و قانون تحریمها» ارائه دادند که به موجب آن محدودیت‌ها علیه برنامه هسته‌ای و موشکی ایران افزایش می‌یابد.
هدف توان موشکی
هر چند بحث از حفظ برجام است اما به نظر می رسد که هدف اصلی از اعمال فشارها بر تهران، وادار کردن ایران برای مذاکره در خصوص توان موشکی است.
هرچند تمامی گروه ها در داخل ایران بر قابل مذاکره نبودن توان موشکی تاکید دارند اما در این میان شایعاتی در خصوص توافق برای مذاکره در این رابطه منتشر شده از جمله آنکه روزنامه فایننشال تایمز روز سه‌شنبه (۱۶ ژانویه/۲۶ دی) گزارش داد که کشورهای اروپایی به تهدیدهای دونالد ترامپ، مبنی بر خروج از برجام واکنش نشان داده و خواستار مذاکرات فشرده و بسیار جدی با ایران بر سر برنامه موشکی این کشور شده‌اند.
در این گزارش آمده بود که کشورهای اروپایی فشار بر ایران را به خاطر برنامه موشک‌های بالستیکی این کشور و همچنین مداخلات جمهوری اسلامی در کشورهای منطقه افزایش داده‌اند. فایننشال تایمز نوشته بود که سه کشور اروپایی فرانسه، بریتانیا و آلمان حتی برای شروع این مذاکرات با ایران به توافق رسیده‌اند و زیگمار گابریل، وزیر امورخارجه آلمان پس از دیدار با محمدجواد ظریف، همتای ایرانی‌اش در هفته گذشته، رکس تیلرسون، وزیرخارجه آمریکا را در بروکسل در جریان اقدامات اروپایی‌ها قرار داده است.
موضع وزارت امورخارجه ایران
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران گزارش فایننشال تایمز درباره توافق ایران با اروپا بر سر برنامه موشکی را نادرست خواند و گفت: «سیاست و موضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص برنامه دفاعی موشکی کشور کاملا مشخص و روشن است و دیگر کشورها نیز به خوبی از این موضع جمهوری اسلامی ایران آگاهی دارند.»
قاسمی تاکید کرد که برنامه موشکی ایران کاملاً جنبه دفاعی و بازدارندگی داشته و علیه هیچ کشوری نیست. سخنگوی وزارت امورخارجه ایران با تکرار مواضع رهبران سیاسی و نظامی این کشور گفت: «جمهوری اسلامی ایران به هیچ کشوری اجازه دخالت در امور داخلی و سیاست های دفاعی به‌ویژه برنامه موشکی خود را نخواهد داد.»
سرتیپ امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران نیز روز چهارشنبه (۲۷ دی) پس از پایان نشست دولت درباره گفتگوهای ایران و اروپا بر سر برنامه موشکی به خبرنگاران گفت: «هیچ مذاکره‌ای در گذشته درباره موضوعات موشکی انجام نشده است و بنا هم نداریم که داشته باشیم.»
به گفته کارشناسان سیاسی تجربه تحریمهای گسترده علیه ایران در دوران اوباما نشان داد که کشورهای مهم جهان از جمله چین و روسیه در صورتی که بر سر دوراهی بازار ایران و آمریکا قرار گیرند، قادر به چشم‌پوشی از معاملات اقتصادی با آمریکا نیستند و تحریمهای احتمالی یک‌جانبه ایالات متحده در آینده نیز می‌توانند بر اقتصاد ناتوان ایران ضرباتی مهلک وارد کنند.
اروپایی‌ها تحت فشار آمریکا قرار دارند
گفته می‌شود که کشورهای اروپایی هنوز به‌درستی نمی‌دانند که انتقاد مشخص آمریکا به چه بندهایی از برجام است و به همین دلیل رایزنی‌های خود را با همکاران ترامپ آغاز کرده‌اند تا بتوانند با اقدامات لازم نگرانی‌های آمریکا را برطرف کنند.
به گفته یک دیپلمات اروپایی اصولاً مهلت ۱۲۰ روزه آمریکا پیامی به کشورهای اروپایی است تا در ماه‌های آینده بتوانند برجام را اصلاح کنند.
او افزود: «به نظر آمریکا اگر اروپایی‌ها نتوانند تا ۴ ماه آینده برنامه‌ای برای اصلاح برجام ارائه دهند بخشی از روز قیامت و نابودی هستند به این معنا که آنها نه همراه آمریکا بلکه در کنار ایران قرار گرفته‌اند.»
محافل دیپلماتیک آمریکا مدعی‌اند که نظرات و سیاست دولت خود را به روشنی با متحدان اروپایی در میان نهاده‌اند. اروپایی‌ها گرچه خواهان حفظ برجام هستند، اما به‌خوبی می‌دانند بدون همکاری و همرایی آمریکا توافق اتمی زنده نخواهد ماند. روسیه و چین دو کشور دیگر عضو گروه ۱+۵ نیز به شدت خواهان ادامه برجام هستند و سیاست‌های ترامپ را سبب ایجاد بی‌ثباتی در منطقه و جهان ارزیابی می‌کنند.
