حفاظت از جیب بیماران/ کاهش چشمگیر زیرمیزی در بازار سلامت

اردیبهشت ماه سال 93، فرصتی بود تا بعد از دهه‌های متوالی، بخش‌ها و ابعاد مختلف حوزه سلامت اعم از دارو، درمان،‌ بهداشت و آموزش پزشکی زیر ذربین رود تا مشکلاتی که سال‌ها این حوزه را رنج داده بود، جراحی شوند. در عین حال به بهداشت و درمان حاشیه‌ شهرها و مناطق محروم هم نگاهی ویژه شد و با ارائه بسته‌های درمانی و بهداشتی گوناگون برای مناطق حاشیه شهر تلاش شد که عدالت در دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی فراهم شود.

بر این اساس وزارت بهداشت در جهت توسعه زیرساخت‌های حوزه درمان، اجرای بسته‌های مختلفی را از زمان آغاز طرح تحول نظام سلامت در دستور کار خود قرار داد.

به گفته کارشناسان یکی از اقدامات اساسی وزارت بهداشت علاوه بر افزایش عدالت در دسترسی به خدمات سلامت،‌ حفاظت مالی از مردم در برابر هزینه‌های درمانی بود؛ به طوریکه طبق آمارهای اعلام شده، وزارت بهداشت توانست با سیاست‌های کنترلی و پولی در حوزه پزشکی مانند افزایش تعرفه‌ها و بالا رفتن سهم بیمه‌ها در پرداخت هزینه بیمارستانی و تامین دارو ، فرانشیز سهم بیمار در حوزه بستری از بیش از 37 درصد به سه درصد در مناطق محروم و روستاها و شش درصد در شهرها کاهش یافت و در همین راستا هشت میلیون بیمار بستری مورد حمایت مالی قرار گرفتند.

حفاظت مالی از جیب بیماران؛ خط قرمز وزارت بهداشت

همچنین شاهد کاهش پرداخت مستقیم از جیب مردم در مجموع بازار سلامت، یعنی در بخش‌های دولتی، خصوصی، بستری و سرپایی از 53 درصد به 40 درصد بودیم. این روند کاهشی که از سال 93 آغاز شد، در سال‌های بعدی هم ادامه یافت. به طوریکه وزارت بهداشتی‌ها بارها خدشه‌دار شدن حفاظت مالی از بیماران را خط قرمز برنامه‌های خود اعلام و تاکید کردند که اجازه افزایش مجدد پرداخت از جیب مردم را نخواهند داد. از سوی دیگر با این اقدامات 77.4 درصد از جمعیت کشور به طور هدفمند در بیمارستان‌های دولتی تحت حفاظت مالی در برابر هزینه‌های کمرشکن قرار گرفتند. همچنین کاهش 42 درصدی قیمت انواع لوازم و تجهیزات پزشکی مصرفی را هم طی این سال‌ها شاهد بودیم.

روند کاهشی زایمان سزارین

بعد از آرام شدن بازار درمان، دارو و تجهیزت پزشکی و کاهش پرداخت از جیب مردم در بیمارستان‌ها، وزارت بهداشت در جهت سیاست‌های جمعیتی جدید ابلاغی مقام معظم رهبری، اقداماتی را آغاز کرد و در قدم اول ترویج زایمان طبیعی را در کشور یکی از اهداف خود قرار داد. بر این اساس با رایگان شدن زایمان طبیعی در بیمارستان‌های دولتی میزان اعمال زایمان سزارین در کشور با کاهشی 6.5 درصدی مواجه شد و شاهد انجام 570 هزار زایمان طبیعی رایگان در سطح کشور بودیم.

همچنین آموزش رایگان به 450 هزار نفر مادر باردار در دوران بارداری جهت توانمند سازی برای باروری و زایمان طبیعی، ساخت 1800 واحد اختصاصی زایمان در 366 بیمارستان و افتتاح 848 واحد آن در سال 95، پوشش 85درصدی هزینه‌های درمان ناباروری با تعرفه دولتی برای زوج‌های نابارور، ایجاد 17 مرکز جدید درمان ناباروری با تمرکز بر مناطق محروم به ویژه در شش استان یاسوج، زاهدان، بندرعباس، شهرکرد، گلستان، لرستان و توسعه و تجهیز 24 مرکز درمان ناباروری موجود نیز در راستای سیاست‌های جمعیتی وزارت بهداشت انجام شد.

بهبود وضعیت هتلینگ بیمارستان‌ها و توزیع تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای

بنابر اعلام معاونت درمان وزارت بهداشت، بازسازی بیمارستان‌های فرسوده، گام دیگری بود که وزارت بهداشت برای بهبود وضعیت هتلینگ بیمارستان‌ها برداشت و در این راستا دو میلیون و 550 هزار متر مربع فضای بستری بازسازی و 45هزار تخت بیمارستانی کشور با استفاده 100 درصدی از تولیدات داخل به طور کامل نوسازی شد.

در عین حال 52 هزار قلم تجهیزات پزشکی و 69 هزار قلم تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای در بیمارستان‌های موجود و جدیدالاحداث توزیع شد.

علاوه بر این در راستای افزایش عدالت در دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، توجه به مناطق محروم و حاشیه‌ای کشور افزایش یافت و برای تحقق عدالت در سلامت، 5000 پزشک متخصص و فوق تخصص در 302 شهر کمتر توسعه یافته و محروم توزیع و همه آنها در بیمارستان‌های دولتی به عنوان نیروی تمام وقت مشغول شدند. از سوی دیگر حضور هر شب 852 نفر پزشک متخصص مقیم در 19 تخصص، در 412 بیمارستان اصلی کشور و در 214 شهر برای درمان بیماران اورژانس، یکی دیگر از قدم‌های وزارت بهداشت در مسیر تحول بود.

بر اساس چنین اقداماتی بود که طبق اعلام وزارت بهداشت تا کنون 16 میلیون بار ویزیت توسط 14000 متخصص و فوق‌تخصص در 658 کلینیک ویژه در 385 شهر کشور با نرخ ارزان دولتی به منظور دسترسی اقشار محروم انجام شده و علاوه بر این  250 پلی کلینیک تخصصی جدید شامل 6440 مطب برای فعالیت این پزشکان نیز ساخته شده است.

اورژانس هم متحول شد

یکی از چالش‌های حوزه سلامت در سال‌های گذشته همواره مساله ارائه خدمات اورژانسی به مردم بوده است. چرا که کمبود نیرو، کمبود آمبولانس زمینی و هوایی باعث می‌شد تا هم ارائه این خدمات در مناطق صعب‌العبور با دشواری روبرو شده و هم منجر به بروز مشکلاتی در خود اورژانس می‌شد. این درحالیست که اورژانس هم در قالب طرح تحول نظام سلامت، متحول شد. به طوریکه تا کنون 21 پایگاه اورژانس هوایی راه‌اندازی شده تا بتواند به مردمانی که در مناطق صعب‌العبور زندگی می‌کنند، خدمات فوری را ارائه کند.

در عین حال توسعه و نوسازی ناوگان آمبولانس زمینی اورژانس کشور، با به کار گیری 2400 دستگاه آمبولانس پیشرفته تا پایان دولت یازدهم از دیگر اقدامات مهم در حوزه اورژانس بوده است. این درحالیست که ناوگان آمبولانس کشور تا پیش از طرح تحول نظام سلامت تنها 3000 آمبولانس در اختیار داشته است. ساخت و گسترش 125 بخش اورژانس در بیمارستان‌های تروما و اصلی کشور و نوسازی بخش اورژانس در سایر بیمارستان‌ها نیز یکی دیگر از اقدامات مهم بوده است.

در این میان بخش مراقبت‌های ویژه هم مغفول نماند و با افتتاح 1714 تخت ICU  و700 تخت مراقبت ویژه جدید تا پایان دولت یازدهم این بخش هم به مسیر “تحول” گام گذاشت.

شبکه تشخیص زودرس و درمان سرطان

توجه ویژه به بیماران سرطانی با ایجاد شبکه جامع تشخیص زودرس و درمان سرطان در سه سطح در کشور نیز از دیگر اقدامات وزارت بهداشت در دولت یازدهم بود که بر اساس این اقدام، سطح یک ارائه این خدمات شامل خدمات تشخیصی، غربالگری و خدمات درمانی سرپایی در  131 مرکز غربالگری و 52 مرکز شیمی درمانی سرپایی است. سطح دوم آن نیز دربردارنده خدمات تخصصی تشخیصی- درمانی و بستری- سرپایی و رادیوتراپی، جراحی و شیمی‌درمانی است که در 37 مرکز تخصصی انجام می‌شود. سطح سه خدمات نیز خدمات پیشرفته فوق‌تخصصی تشخیصی- درمانی سرطان شامل تکنولوژی‌های پیشرفته رادیوتراپی و جراحی‌های فوق تخصصی سرطان و سلول درمانی در 14 قطب کشوری است. نکته قابل توجه این است که مراکز این مراکز به صورت شبکه عمل کرده و به یکدیگر بیمار ارجاع می‌دهند.

درمان رنج سوختگی

در ادامه مسیر تحول درمان، کار استانداردسازی و توسعه 9 مرکز تخصصی درمان سوختگی و توسعه 185تخت ویژه سوختگی انجام شد. علاوه بر این استانداردسازی و توسعه چهار بخش مسمومیت موجود و راه‌اندازی 9 بخش جدید، توسعه 1000 تخت جدید بستری و روانپزشکی در 15 بخش اورژانس روانپزشکی همراه با بازسازی بخش‌های موجود نیز انجام شد.

بنابر اعلام معاونت درمان وزارت بهداشت، با وجود 80 هزار کمبود تخت بیمارستانی در کشور، یکی از اقدامات وزارت بهداشت جلب سرمایه‌گذاری و مدیریت بخش غیردولتی برای ساخت بیمارستان‌ها و مراکز درمانی جدید بوده است. در این راستا ساخت 87 بیمارستان جدید با پتانسیل بیش از 10 هزار تخت بستری و توزیع 22000 قلم تجهیزات در دولت یازدهم انجام شد که تا پایان سال 96 به بهره برداری خواهند رسید.

به طور کلی با نگاهی به این اقدامات گفته می‌شود که 24 درصد از منابع طرح تحول نظام سلامت در سال 93 و چهار ماهه اول 1394 به توسعه زیرساخت‌های درمان اختصاص یافته است.

با نظر به طرح تحول مجموعا نتایجی مانند افزایش پوشش بیمه‌ای خدمات تشخیصی و درمانی، کاهش یا حذف پرداخت غیررسمی در بازار سلامت، تقویت رشته‌های مادر تخصصی پزشکی ولی کم‌درآمد و افزایش ضریب بهره‌وری بیمارستان‌های کشور به دست آمده است.

باز هم بنابر اعلام معاونت درمان وزارت بهداشت، در عین حال برنامه‌ریزی برای استقرار و گسترش نظام ارجاع به ویژه برای روستاییان و شهرهای زیر 50 هزار نفر، آغاز ساماندهی خدمات دندانپزشکی با ایجاد کلینیک‌های دندانپزشکی دانشگاهی با تعرفه ارزان در نقاط مختلف کشور، رایگان شدن پیوند اعضا در کشور برای گسترش این خدمت استراتژیک که در مرزهای دانش قرار دارد، حمایت از بیماران صعب‌العلاج هم در خدمات درمانی و بیمارستان‌ها و هم پوشش نسبی هزینه‌های دارویی، اجرای برنامه ملی درمان پیشرفته سکته‌های قلبی به صورت شبانه روزی در 54 بیمارستان کشور در 24 شهر و اجرای برنامه ملی درمان پیشرفته سکته های مغزی به صورت شبانه روزی در 55 بیمارستان کشور در 25 شهر بعنوان دومین علت مرگ ایرانیان نیز از دیگر اقداماتی بوده که در حوزه درمان انجام شده است.

استقرار سامانه ملی صدور الکترونیکی پروانه‌های موسسات پزشکی به منظور ایجاد شفافیت در این حوزه و دسترسی آسان مردم و صاحبان حرف پزشکی به اطلاعات 21000 موسسه پزشکی نیز یکی از اقدامات کاربردی در حوزه درمان کشور بود که این سامانه در سال 95 رونمایی شد.

تکریم بیماران؛ هدف اصلی نسل نوین اعتباربخشی

همچنین ساماندهی ارائه خدمات به گردشگران سلامت از طریق اعتباربخشی کیفی بخش‌های بین‌الملل و ساماندهی موسسات گردشگری با همکاری سایر دستگاه‌های مربوطه، تدوین و اجرای نسل نوین اعتباربخشی در 900 بیمارستان کشور با رویکرد ارتقای ایمنی بیماران و بهبود کیفیت خدمات و تکریم بیماران نیز از دیگر اقداماتی است که در این حوزه مد نظر قرار گرفت.

انضباط مالی در نظام سلامت

با اجرای تعرفه‌های پزشکی و کاهش چشمگیر و در برخی نقاط با حذف دریافت‌های اضافی توسط مراکز و پول زیرمیزی در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی، قیمت‌گذاری و تنظیم بازار برای اولین بار در کشور در حوزه تجهیزات پزشکی و جلوگیری از  ارجاع بیماران به خارج از بیمارستان برای خرید دارو و تجهیزات پزشکی یکی از اقداماتی بود که انضباط مالی مناسبی را در بازار سلامت ایجاد کرد.

با وجود اجرای بسته‌های متعدد در قالب طرح تحول نظام سلامت،‌ اما به فراخور اقدام انجام شده، هریک از این برنامه‌ها موافقان و حتی برخی هم مخالفان خاص خود را داشتند؛ اما تاثیر برخی از این برنامه‌ها بیش از سایر اقدامات انجام شده، برای مردم و در روند درمانی آنها ملموس و محسوس است. هرچند که به دلیل آنچه که کمبود اعتبار و مشکلات مالی خوانده شد، برخی از بسته‌های اعلام شده در طرح تحول سلامت، مانند حمایت از بیماران صعب‌العلاج به طور کامل اجرایی نشد.

بر این اساس امید است در چند ماهه پایانی فعالیت دولت یازدهم مسیر بهبود کمی و کیفی خدمات ادامه یابد و در عین حال دولت‌های آینده هم “سلامت” را فراموش نکنند.