نگرانی اوپک از رقابت با شیل

جنگی که حدود سه سال پیش بین اوپک و شیل آغاز شد، به جنگی بی‌پایان تبدیل شده است.

رقابت بین شیل و اوپک در حالی در جریان است که اوپک اطلاعات چندانی از حریف سال‌های اخیر خود ندارد. در حال حاضر نیز این سازمان در حالی در آستانه برگزاری یکی از نشست‌های تاریخی خود قرار دارد و قرار است استراتژی خود برای یک سال آینده را مشخص کند که حتی به‌طور دقیق نمی‌داند تولید کنونی شیل چقدر است. از این رو شیل مانند «اتاق تاریک بازار نفت» شده و هرگونه تصمیم‌گیری در اوپک را با تردید مواجه کرده است.

«اتاق تاریک» بازار نفت

بی‌اطلاعی از توان شیل به اوپک محدود نمی‎‌شود، در حال حاضر هیچ‌کس در بازار نفت اطلاع دقیقی در این خصوص ندارد؛ کارشناسان حتی بر این باورند که تعویق در تصمیم‌گیری باعث نمی‌شود که اوپک به اطلاعات درست و دقیقی از شیل دست یابد. به گزارش دنیای اقتصاد، از این رو به نظر می‌رسد بهتر است فعلا اوپک فارغ از توان و ظرفیت واقعی شیل و با اطلاعات در دسترس برای رسیدن به هدف «متعادل کردن بازار» و «کاهش موجودی انبارهای نفتی به متوسط ۵ ساله» تصمیم‌گیری کند. اما این سازمان باید برای هرگونه واکنش شیل و هر اطلاعات و داده جدیدی که از شیل منتشر می‌شود، آماده باشد و بنا بر اطلاعات جدید به اقدامات جدیدی دست بزند.

نگرانی اوپک از توان رقیب

برخی اعضای اوپک و محمد بارکیندو، دبیر‌کل این سازمان، هفته گذشته به منظور رسیدن به چشم‌اندازی از توان تولید شیل با برخی تحلیلگران بازار نفت جلسه‌ای را برگزار کردند. هرچند این جلسه محرمانه بود و جزئیات چندانی از آن منتشر نشد اما به نظر می‌رسد نتیجه آن سر درگمی بیشتر اوپک بوده است. آنطور که منابع آگاه در گفت‌وگو با بلومبرگ اعلام کرده‌اند، تحلیلگران بازار نفت در این جلسه‌، چشم‌اندازهای بسیار متفاوتی از وضعیت تولید نفت ارائه داده‌اند و این موضوع باعث شده که نگرانی اوپک در آستانه نشست ۳۰ نوامبر از افزایش تولید شیل بیشتر شود.

این در حالی است که هرگونه تصمیم‌گیری درباره توافق اوپک اعم از مدت تمدید توافق و میزان کاهش تولید، تا حد زیادی به ظرفیت‌ها و پتانسیل رشد تولید شیل بستگی دارد. با این حال به نظر می‌رسد هیچ‌کس نمی‌داند دقیقا شیل تا کجا توان گسترش دارد و این موضوعی است که برخی اعضای اوپک را به شدت نگران کرده است.اندرو هال، معامله‌گر قدیمی بازار نفت که صندوق سرمایه‌گذاری‌اش را امسال تعطیل کرد، یکی از مهمانان این جلسه بوده است. هال درباره جزئیات این نشست توضیحاتی ارائه نداده و گفته است: «این نشست کاملا محرمانه بوده است. » با این حال منابع آگاه از مضمون جلسه اخیر کارشناسان و اوپک گفته‌اند، دامنه برآوردها از رشد تولیدات شیل در سال ۲۰۱۸ بین ۵۰۰ هزار تا ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز گسترده بوده و اندرو هال با اشاره به این اختلاف دیدگاه‌ها به اوپک گفته است: «هر گونه پیش‌بینی درخصوص آینده شیل بسیار پیچیده است.»

به غیر از هال، مدیران شرکت‌های «ریستاد انرژی» و «انرژی اسپکت» و تحلیلگران مورگان استنلی و سیتی‌گروپ در این جلسه حضور داشتند. ریستاد انرژی اعلام کرده که تولید روزانه نفت آمریکا تا ۲۰۲۰ هر ساله حدود ۲/ ۱ میلیون بشکه افزایش خواهد یافت. ماریان کاه، رئیس سابق کونکو فیلیپس اما بر این باور است که گسترش سیطره شیل تنها به آمریکا محدود خواهند ماند و چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای درباره گسترش ذخایر شیل در دیگر نقاط جهان وجود ندارد.اما این همه ماجرا نیست. اوپک حتی در حال حاضر نیز آمار دقیقی از تولید شیل ندارد و وضعیت برآوردها از رشد تولید این مخازن در سال جاری نیز چندان بهتر از برآوردهای سال ۲۰۱۸ نیست. یعنی در حال حاضر و با وجود اینکه حدود یک ماه تا پایان سال ۲۰۱۷ زمان باقی است، اوپک همچنان نمی‌داند که متوسط تولید آمریکا امسال چه میزان خواهد بود. اندور هال در این جلسه گفته است که اداره اطلاعات انرژی آمریکا تولید نفت این کشور را حدود ۳۰۰ هزار بشکه کمتر از میزان واقعی برآورد می‌کند.

حرکت شیل از سال ۲۰۱۴

بهای نفت در نیمه اول سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۰۰دلار در بشکه بود، اما از میانه‌های این سال قیمت‌ها رو به کاهش گذاشت و در پایان سال به حدود۵۰ دلار بر بشکه رسید. افت قیمت‌ها به دنبال افزایش تولید نفت شیل در آمریکا و ایجاد مازاد عرضه در بازار نفت رخ داد. پیش‌بینی می‌شد با افت قیمت نفت تولیدات آمریکا به سرعت کاهش یابد، چراکه تولید از این ذخایر بسیار پر هزینه است و حتی در آن زمان در برخی مناطق تنها در قیمت‌های بالای ۸۰ دلار اقتصادی بود. از این رو گفته می‌شد قیمت‌ ۸۰ دلاری نقطه پایان داستان شیل است. این برآوردها موجب شد که عربستان جنگ علیه شیل را آغاز کند، این کشور در نشست آخر سال ۲۰۱۴ با هرگونه اقدام برای کاهش تولید و افزایش قیمت‌ها مخالفت کرد و این خود به افت قیمت‌ها دامن زد. عربستان اعتقاد داشت که با افت قیمت نفت رقیب جدید اوپک را از دور رقابت خارج خواهد کرد و این کشور مجددا به یکه تازی در بازار نفت ادامه خواهد داد. با این حال گذشت زمان نشان داد اطلاعات و برآوردها از توان شیل درست نبوده است. هرچند افت قیمت نفت توان شیل برای رشد تولید را گرفت، اما کشورهای تولیدکننده نفت در اوپک را بیشتر تحت فشار قرار داد. به‌طوری‌که با رسیدن قیمت‌ها به زیر ۳۰ دلار در اوایل سال ۲۰۱۶، توان اوپک برای رقابت با شیل به اتمام رسید و این سازمان به دنبال روش‌هایی برای توافق و کاهش عرضه رفت. توافق کاهش تولید در پایان سال ۲۰۱۶ رقم خورد و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اوپک با این توافق رسما نفت شیل را در بازار نفت به‌عنوان رقیبی که حضور دارد، پذیرفت.

بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا در زمان افت قیمت نفت(جولای ۲۰۱۴)، میزان تولید نفت آمریکا حدود ۴۵/ ۸ میلیون بشکه در روز بود و با وجود افت قیمت‌ها اما رشد تولید این کشور تا حدود یک سال بعد ادامه یافت. میزان تولید نفت آمریکا در ژوئن ۲۰۱۵ به ۶/ ۹ میلیون بشکه در روز رسید که رکورد تاریخی در تولید نفت این کشور محسوب می‌شد. بعد از آن تولید نفت آمریکا در مسیر کاهشی قرار گرفت و در جولای ۲۰۱۶ به کمتر از ۵/ ۸ میلیون بشکه در روز رسید.هرچند تولید نفت این کشور در یک سال اول افت قیمت‌ها همچنان در مسیر افزایشی قرار داشت اما میزان سرمایه‌گذاری در میادین نفتی شیل به‌شدت کاهش ‌یافت. این موضوع در تعداد دکل‌های فعال حفاری این کشور نمود ‌کرد. تعداد دکل‌های حفاری در میادین نفتی این کشور در دسامبر ۲۰۱۴ یعنی زمانی که قیمت نفت همچنان بالای ۸۰ دلار بر بشکه بود، به بیش از ۱۶۰۰ مورد رسید. اما پس از آن همراستا با افت قیمت نفت تعداد دکل‌ها نیز کاهش یافت تا در ژوئن ۲۰۱۶ یعنی زمانی که قیمت‌ها بین ۴۰ تا ۴۵ دلار قرار داشت، به ۳۱۶ دستگاه رسید.

آنچه مرا نکشد نیرومندترم می‌کند!

الگوی کلی که میزان تولید و تعداد دکل‌های حفاری آمریکا در سه سال اخیر طی کرده نشان می‌دهد که با افت قیمت نفت میزان تولید و سرمایه‌گذاری در میادین نفتی این کشور کاهش می‌یابد. تعداد دکل‌ها یا همان سرمایه‌گذاری زودتر از تولید به افت قیمت‌ها واکنش نشان می‌دهد و با فاصله چند ماهه تاثیر آن را در تولید نفت این کشور می‌بینیم.اما اینها تنها اطلاعات کلی از توان تولیدکنندگان شیل است. در سه سال گذشته هرچند بسیاری از تولیدکنندگان شیل ورشکسته شدند اما شرکت‌هایی که از دور رقابت خارج شدند، تولیدکنندگان کوچک شیل بودند. بزرگان شیل نه‌تنها به حیات خود ادامه دادند، بلکه توانستند دست به اقداماتی بزنند که در برابر افت قیمت‌ها مقاوم‌تر شوند. این شرکت‌ها در اولین اقدام سعی کردند هزینه‌های خود را به‌شدت کاهش دهند، توقف سرمایه‌گذاری در میادینی که هزینه تولید بالایی داشتند و تعدیل نیرو از جمله این اقدامات بود. از سویی آنها به افزایش بهره‌وری دست زدند، به این معنا که با انتخاب درست نقطه حفر چاه در میادین شیل برداشت نفت از هر چاه را به‌شدت افزایش دادند. از این‌رو با وجود اینکه تعداد دکل‌های حفاری تا میانه‌های سال ۲۰۱۶ حدود ۸۰ درصد افت کرد، اما تولید نفت شیل به این شدت کاهش نیافت. اما اقدام دیگر تولیدکنندگان شیل استفاده از ابزارهای مالی متفاوت بود، آنها با فروش نفت خود در بازار آتی و سرمایه‌گذاری در آپشن‌های اختیار فروش (short position) حتی از افت قیمت نفت نیز سود کردند.

افزایش توان تولیدکنندگان نفت شیل را در تعداد دکل‌های حفاری می‌توان مشاهده کرد. تعداد دکل‌های حفاری در میادین نفتی آمریکا از ژوئن سال ۲۰۱۶ رو به افزایش گذاشته و این روند افزایشی تا به امروز ادامه یافته است. هفته گذشته تعداد دکل‌ها ۹ مورد افزایش یافت و به ۷۴۷ دستگاه رسید. این موضوع موجب افت قیمت‌ نفت در روز گذشته یعنی در اولین روز معاملاتی بازارهای بین‌المللی در هفته جاری شد. بر اساس آمار بلومبرگ، بهای نفت آمریکا روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) ۷۱ سنت کاهش یافت و به ۲۴/ ۵۸ دلار بر بشکه رسید. نفت برنت نیز با ۴۱ سنت کاهش ۴۵/ ۶۳ دلار بر بشکه معامله شد. رشد تعداد دکل‌ها موجب نگرانی از افزایش شدید تولیدات نفت آمریکا و خنثی شدن توافق بزرگان نفتی برای کاهش تولید و متعادل کردن بازار نفت شد و افت قیمت‌ها را به دنبال داشت.

شرایط کنونی

اما در حال‌حاضر یکی از بزرگ‌ترین‌ ابهامات درباره تولیدکنندگان شیل استفاده از وام‌ها و میزان کسورات آنها است. در واقع مشخص نیست که با توجه به وام‌های سنگینی که آنها در این سال‌ها اخذ کرده‌اند در حال‌حاضر چقدر بدهی داشته و تا کجا می‌توانند ادامه دهند. برخی کارشناسان بر این باورند که در حال‌حاضر تولیدکنندگان شیل با تنگناهای مالی بسیاری مواجهند و از این‌رو نمی‌توانند به سرعتی که برخی منابع برآورد می‌کنند به رشد تولید بپردازند، از این‌رو است که شاهد برآوردهای متفاوتی از میزان تولید نفت شیل در سال آینده و به تبع آن برآوردها از میزان موجودی انبارهای نفتی جهان هستیم. بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولید نفت این کشور امسال به ۲/ ۹ میلیون بشکه در روز خواهد رسید و با ادامه افزایش تولید سال آینده رکورد ۹/ ۹ میلیون بشکه در روز را به دست خواهد آورد. تولید نفت این کشور در حال‌حاضر حدود ۶۶/ ۹ میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود.با این حال به اعتقاد کارشناسان این برآوردهای متفاوت نباید مانع اوپک برای تمدید توافق شود چراکه حتی اگر اوپک تا پایان مارس ۲۰۱۸ یعنی پایان زمان توافق صبر کند، اطلاعات چندان بیشتری از توان شیل کسب نخواهد کرد. بنابراین اوپک باید با همین اطلاعات موجود تصمیمات خود را اتخاذ کند و هدف کاهش موجودی انبارهای نفتی به متوسط ۵ ساله را ادامه دهد. در عین حال سازمان باید آماده باشد که با انتشار آمار و اطلاعات جدید از تولیدات شیل تصمیمات جدیدی اتخاذ کند.