گزارشی از یک پدیده نامتعارف زندگی در پایتخت
کانکس‌نشینی پدیده تازه پایتخت است. پدیده‌ای که برخی مالکان آژانس‌های بزرگ مسکن تهران به آن اشاره می‌کنند و می‌گویند؛ تازگی‌ها شیوه تازه‌ای از سکونت در تهران به چشم می‌خورد و آن کانکس‌نشینی است. اتفاقی که هرچند محدود اما در بطن تهران بزرگ آغاز شده است و به گفته فروشندگان و نصابان کانکس بیشتر در حومه شهر متقاضی دارد. برخی مشاوران املاک تهران از وجود محدود این کانکسها در مناطق میانی‌شهر و ازجمله منطقه ٢٢ هم خبر می‌دهند.
محمود زعفرانلو فعال بازار مسکن به «شهروند» می‌گوید: این پدیده در برخی مناطق تهران به صورت اجاره کانکس دیده می‌شود اما ایجاد کانکس در پشت‌بام خانه‌ها و فضای مشاع غیرقانونی است، با این حال برخورد جدی با این موارد غیرقانونی در ساختار شهر انجام نمی‌شود و با پرداخت پول توسط مالکان به سادگی قابل حل است.
کانکسها سند مالکیت ندارند
تعدادشان هنوز زیاد نیست اما هستند کسانی که قید زندگی در خانه و آپارتمان را زده و برای زندگی سراغ کانکسها آمده‌اند. کانکس‌هایی که در ارزان‌ترین نوع‌شان با قیمت متری ٢٠٠هزار تومان و در گران‌ترین نوع‌شان با قیمت متری ٩٠٠هزار تومان به فروش می‌رسند. اگرچه بررسی‌های «شهروند» نشان می‌دهد که بیشتر مشتری‌های این خانه‌های از پیش ساخته، حاشیه‌نشین‌های اطراف پایتخت‌اند اما در مواردی هم برخی این کانکسها را برای زندگی در دل شهر انتخاب می‌کنند.
حسام عقبایی، رئیس اتحادیه مشاوران املاک ایران دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: زندگی در فضاهای مشاع در کانکسها صورت قانونی ندارد و خریداران تنها می‌توانند از این کانکسها در زمین شخصی خودشان استفاده کنند. او که زندگی در این خانه‌های از پیش ساخته را حتی به صورت موردی در سطح کلانشهر‌ها مشاهده نکرده، تأکید کرد کانکسها سند مالکیت ندارند و انجام معاملات در واحدهای صنفی مشاوران املاک برای خرید یا رهن و اجاره آنها قانونی نیست. سازنده‌ها و فروشنده‌های این خانه‌های از پیش‌ساخته اما می‌گویند، بیشتر کانکس‌های مسکونی دست دوم را به دهک‌های پایین جامعه با نرخ‌های نازل اجاره داده‌اند و معمولا برای اجاره این واحدها از مبادی رسمی اقدام نمی‌کنند. البته مورد اجاره‌ای در چنین مواردی کمتر پیش می‌آید و همه به دنبال خرید این واحدهای سیار هستند.
کانکس در حیاط؛ کانکس در پشت‌بام
احتمال شیوع کانکس‌نشینی با گرانی‌های افسارگسیخته در بازار مسکن وجود دارد. محمود زعفرانلو مدیر عامل املاک بزرگ دلتا به «شهروند» می‌گوید: کانکس‌های مسکونی در حیاط یا پشت‌بام برخی مجتمع‌ها یا آپارتمان‌های پایتخت به فروش رسیده یا اجاره می‌روند. برخی از این خانه‌های از پیش‌ساخته، از یک واحد آپارتمان معمولی امکانات بیشتری دارند و برخی دیگر اما صرفا نیازهای اولیه سکونت را برطرف می‌کنند.
فروش و اجاره در فضاهای شهری یا مشاع غیرقانونی است
به گفته زعفرانلو، فروش یا اجاره این خانه‌های از پیش‌ساخته در فضاهای مشاع، غیرقانونی است و معمولا با توافق ساکنان صورت می‌گیرد. در طی این توافق، آنها با تقسیم اجاره ماهانه بین افراد، حاضر به پذیرش میهمان کانکسی خود می‌شوند. او درباره سازوکار فروش یا اجاره این واحدهای سیار به «شهروند» توضیح می‌دهد: برخی از مالکان، بعد از دریافت پایان کار از شهرداری، شروع به فعالیت‌های غیرقانونی می‌کنند. نگران مطلع‌شدن شهرداری هم نیستند؛ چراکه در صورت مطلع‌شدن، با یک پرداخت ناچیز در قالب جریمه یا رشوه، سروته قضیه هم می‌آید.
نرخ اجاره کانکسها
زعفرانلو همچنین درباره قیمت اجاره این کانکسها می‌گوید: نرخ رهن و اجاره این خانه‌های از پیش‌ساخته، نرخ مشخصی نیست اما اگر بخواهیم به‌طور میانگین یک قیمت برای آنها اعلام کنیم، می‌توان گفت، قیمت اجاره آنها، یک‌هشتم میانگین قیمت اجاره در هر شهر است. علی فرخ‌نژاد، کارشناس ارشد عمران و فعال در این بازار درباره نرخ اجاره این کانکسها به «شهروند» می‌گوید: در این‌گونه معاملات، طرفین با عقد یک قرارداد برای اجاره کانکسها اقدام می‌کنند. نرخ اجاره‌بها بسته به مکان و نوع کانکس از بین ماهانه ٥٠هزار تا ٣٠٠هزار تومان متغیر است.
کانکس‌های مسکونی تا 50 میلیون تومان قیمت دارند
یکی از دفاتر فروش این کانکسها به «شهروند» می‌گوید: قیمت کانکس تعیین‌شدنی نیست، چراکه به عوامل مختلفی بستگی دارد. او که در مواردی به دهک‌های درآمدی پایین جامعه برای سکونت کانکس فروخته می‌گوید: کانکس‌های مسکونی گران‌تر از سایر انواع آن هستند. قیمت آنها از متری ٢٠٠هزار تومان شروع شده و تا متری ٩٥٠هزار تومان پیش می‌رود. با اعمال این نرخ، بسته به متراژ این واحدها، قیمت فروش آنها گاهی تا ٥٠میلیون تومان هم پیش می‌رود. یکی دیگر از دفاتر اما معتقد است، کسی این کانکسها را برای اجاره یا خرید جهت سکونت دایمی از آنها تهیه نکرده و از گفتن قیمت‌ها طفره می‌رود.
سوییت‌های اجاره‌ای
یکی از شایع‌ترین راه‌های استفاده از این کانکسها، اجاره‌دادن سوییت در شهرهای کوچک و شهرستان‌هایی که اقامتگاه‌های مناسبی ندارند، است. زعفرانلو می‌گوید: برخی با خرید زمین‌های بزرگ و به‌طور مثال ٥٠ عدد از این کانکسها، اقامتگاه‌های دریایی یا کویری فراهم کرده و آن را به مسافران با نرخ‌های پایین اجاره می‌دهند. همچنین در کشورهای توسعه‌یافته از این خانه‌ها جهت اسکان بدمسکنان یا اسکان درمواقع بحران (زلزله، سل و…) استفاده می‌شود.
همه چیز درباره مصالح خانه‌های سیار
این کانکسها اگر در ارتفاع باشند، می‌توانند هنگام زلزله مشکل‌ساز باشند و در غیر این‌صورت، محل‌های امنی برای ساکنان خود هستند. علی فرخ‌نژاد همچنین دراین‌باره می‌گوید: اسکلت این کانکسها از پروفیل فولادی، تیرآهن و… است. بدنه آنها هم عموما از ورق گالوانیزه بوده و عایق استفاده‌شده در آنها پلی‌استایرن و فوم هستند. داخل کانکس‌های مسکونی عموما از پی‌وی‌سی و ام‌دی‌اف ساخته شده و کف آنها از جنس چوب، سنگ و سرامیک هستند.
از کانکس‌نشینی تا بدمسکنی
١٩ میلیون نفر در ایران، بدمسکن هستند. این آمار را وزیر راه‌وشهرسازی بارها و بارها اعلام کرده است. بدمسکن‌هایی که در وضعیت‌های غیرقابل تصوری در حاشیه کلانشهرهای کشور مشغول به زندگی هستند. حالا که کانکس‌های مسکونی، امکان زندگی راحت را برای افراد فراهم کرده‌اند، آیا بهتر نیست قبل از پروژه‌های پرسروصدای احیای بافت فرسوده با تهیه تعدادی کانکس مسکونی به وضع این افراد سروسامان دهیم؟ این درحالی است که قیمت مسکن در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و با سرعت بسیاری فاصله خود را با قدرتِ توان خرید مردم، بیشتر کرده است. موضوعی که حتی توسط خود مسئولان هم انکار نمی‌شود. درحال حاضر موجودی مسکن بیش از تعداد خانوار است اما مردم قدرت خرید مسکن ندارند. آذرماه سال ٩٥ بود که حامد مظاهریان در سومین اجلاس مشترک توسعه کیفیت حمل‌ونقل و ساختمان راه‌وشهرسازی در جمع خبرنگاران گفت: در شرایطی که قیمت مسکن طی ۱۱سال ۱۱.۶برابر شد، قدرت خرید مردم رشد چشمگیری نکرد.
