خسارت میل به رئیس جمهور شدنِ شهرداران
تهران در حداقل یک دهه گذشته شرایط خوب و بد و محدودیت و محرومیت زیادی را داشته و هر سال هم بر پهنه و پیکرش بخش‌هایی اضافه شده است، محرومیت‌هایی که با وجود اعتبارات زیادی که از دل شهر و از جیب مردمانش رفته، برای خودش هزینه نشده یا خوب هزینه نشده است.
بخشی از این محرومیت‌ها به شکلی مستقیم به قهر و دعوا و اختلافات درون‌مدیریتی شهرداری تهران و اختلافات حل‌نشده‌‌اش با دولت برمی‌گردد؛ اختلافاتی که در این سال‌ها با تغییر شهردار و رئیس‌جمهور هم حل نشد و حالا با تغییرات جدیدی که اتفاقا همسو با هم قرار گرفتهاند، این امید را زیاد کرده که اختلافات شهرداری و دولت هم کم شده یا کنار برود و تهران آن روی خوش تدبیر و امید را ببیند؛ اما آیا چنین انتظاری می‌شود داشت؟ دراینباره با حسن رسولی و ابراهیم امینی، دو نفر از اعضای شورای شهر دوره پنجم تهران که هم سابقه کار اجرائی در دولت دارند و هم آقای امینی سابقه نمایندگی مجلس را در کارنامه خود دارد، درباره زمینه‌های افزایش ارتباط شهرداری تهران با دولت و در کنار آن ارتباط با مجلس به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
به‌تازگی شما به‌عنوان اعضای شورای شهر در تهران و نمایندگان پایتخت در مجلس مجمعی تشکیل داده‌اید به نام امید. این مجمع قرار است چه کاری انجام بدهد؟ آیا از دل آن کاری هم برای تهران و ساکنانش خواهد شد یا هدف از ایجاد آن فقط تشکیل مجمعی سیاسی است؟
حسن رسولی: پیشنهاد شکل‌گیری مجمع امید متشکل از ۳۱ نماینده تهران در مجلس و ۲۱ نفر نمایندگان مردم در شورای شهر تهران، ری و تجریش ابتدا و بلافاصله بعد از انتخابات از سوی دکتر عارف مطرح شد و تا به الان پنج جلسه را برگزار کرده‌ایم. با توجه به رأی معناداری که مردم در سال ۹۴ به لیست امید دادند و سرمایه اجتماعی اصلاح‌طلبان با جمله تاریخی رهبر اصلاحات به راه‌یافتن همه ۳۰ نفر منتهی شد. این پیام مهمی بود که نشان‌دهنده گرایش مردم به گفتمان اصلاحات بود. در سال ۹۶ با همان سازوکار انتخاباتی دو پروژه انتخابات در شورای عالی راهبردی اصلاح‌طلبان بررسی شد. در این پروژه آقای روحانی به‌عنوان کاندیدای اصلاح‌طلبان برای بار دوم بعد از سال ۹۲ با حدود هفت میلیون رأی بیشتر انتخاب شد و لیست انتخابی ۲۱نفره شورای شهر تهران هم به شکل معناداری انتخاب شدند.
با توجه به این اقبال و نیز با لحاظ رقابت‌های حذفی در ۱۴ سال گذشته، این ضرورت احساس شد که یکی از راه‌های پاسخ‌گویی این راه‌یافتگان این است که با حداکثرسازی انسجام از این فرصت استثنائی برای چالش‌های بزرگ فراروی مدیریت شهری استفاده کنیم. این مجمع حوزه فعالیت و موضوعیت آن برای تهران است. یک مجمع عمومی با ۵۱ نفر دارد که استاندار و شهردار تهران هم در آن حضور دارند. کمیته راهبری دارد که شامل سه نماینده مجلس، سه عضو شورای شهر تهران است که اساسنامه را هم تهیه کرده‌ایم. در جلسات گذشته تاکنون سرفصل‌هایی را به‌عنوان مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی مدیریت شهری احصا کرده‌ایم و می‌خواهیم هم‌زمان با راهیابی مجدد شهردار تهران به دولت این موارد را دنبال کنیم. به‌عنوان نمونه باید حدود ۵۰ مورد از برنامه‌های گذشته و آینده شهردار سابق و شهردار جدید تهران درباره وزرای دولت را در اولویت گذاشته و شروع به تحلیل محتوا کنیم.
پیش‌بینی ما این است که دراینباره همواره دولت با توجه به نقش و حوزه تأثیرپذیری اجتماعی نگاهش به شهرداری، نگاه به یک رقیب بوده است و متقابلا شهرداران اسبق و سابق تهران هم که به شکل آشکارا درصدد بودند با استفاده از جایگاه شهرداری به جایگاه قوه مجریه صعود کنند، همواره در طراحی برنامه و اجرای پروژه و تدوین گفتمان ادبیات انتخاباتی داشته‌اند. حاصل این واگرایی و رقابت خسارت‌های جدی به شهر و شهروندان بوده است. برای اثبات این پیش‌شرط برخی موارد آشکار را که در مجمع هم در حال بررسی است، برایتان می‌گویم. در سال ۸۷ نمایندگان مجلس هشتم طرحی را تصویب می‌کنند که دولت وقت مکلف می‌شود مبلغ دو میلیارد دلار را از صندوق توسعه ملی برای حمایت از شبکه حمل‌ونقل عمومی تأمین و در اختیار شهرداری‌ها قرار دهد. چون طرح بوده و بار مالی داشته، شورای نگهبان ایراد می‌گیرد و طرح به مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌رود و در نهایت در مجمع تصویب می‌شود؛ اما محمود احمدی‌نژاد آن را اجرا نمی‌کند و درعینحال از ابلاغ آن هم امتناع می‌کند و در نهایت این قانون از سوی رئیس مجلس ابلاغ می‌شود.
امروز هم یکی از پرونده‌های حقوقی و قضائی آقای احمدی‌نژاد هم همین موضوع است که در دیوان محاسبات و مراجع قضائی در حال بررسی است. از این‌گونه موارد فراوان هستند؛ اما اصلاح‌طلبان بنا دارند تا به این دور باطل پایان بدهند و به این دلیل بود که نامزدهای شهرداری که مورد توجه بودند، این شرط را گذاشتیم که راه رسیدن به پاستور از بهشت نمی‌گذرد و دیدید که آقای نجفی در برنامه‌های قبل و بعد از انتخابشان این موضوع را اعلام کردند.
گفته شده برای این مجمع ردیف بودجه و یک ساختمان و دبیرخانه و… تعیین شده است. این بودجه و هزینه‌ها از چه منبعی تأمین شده است؟
این‌طور نیست، این مجمع ساختمان و اعتباری ندارد و با استفاده از اختیارات قانون جمعی را دور هم جمع کرده‌ایم و چند سرفصل را برای پیگیری تعیین کرده‌ایم که یکی از مهم‌ترین آنها همین موضوع زنده‌کردن دو میلیارد دلار برای حمل‌ونقل تهران و کلان‌شهرهاست. البته تأکید می‌کنم که کل ۱۴ سال را در نظر داریم و این موارد شامل اتفاقات دوره آقای روحانی هم می‌شود. در واقع این مجمع، محلی برای پیگیری و احقاق حقوق بسیاری از مطالبات و حقوق ازدست‌رفته مردم تهران است که در پی آن برخوردهای حذفی و سیاسی و انتخاباتی اتفاق افتاده است.
این همراهی دولت و مجلس چه فوایدی دارد و چه کارهایی می‌شود کرد و چه امیدی را برای شهروندان به همراه دارد؟
امینی: آسیب‌خوردن شهر تهران و شهروندان آن از اختلاف دولت و شهرداری تهران، طبیعی و اجتناب‌ناپذیر بود. شهر تهران در سال‌های گذشته آسیب‌هایی جدی از اختلاف دولت، شهرداری و مجلس دیده است و دلیل آن هم بخشی‌نگری افرادی است که در جایگاه‌های مختلف قرار گرفتهاند. یکی از آسیب‌های جدی که در همه عرصه‌ها شاهد هستیم، همین بخشی‌نگری است. نمونه این اتفاق نیز بلایی است که بر سر دریاچه ارومیه آمده و هنوز هم در همان وضعیت است. در کلان‌شهر تهران این بخشی‌نگری افراد در جایگاه‌های مختلف و اینکه تهران را پیشانی کل کشور نمی‌دیدند، مشکلات زیادی ایجاد کرد و حالا پس از سال‌ها، اولین‌بار است که دولت، شورای شهر، شهرداری و مجلس با هم همسو شده‌اند. در این شرایط، اگر آن بخشی‌نگری نیز کنار گذاشته شود، می‌توان با پتانسیل بیشتری این مشکلات را کنار گذاشت. هرچند شرط این کار این است که وضعیت اقتصادی کشور نیز منجر به بخشی‌نگری اشخاص در موقعیت‌های خاص نشود و دولت فکر نکند که در این شرایط، اولویت را به امورات دولت بدهد و دوباره کاری به تهران نداشته باشد.
سؤال این است که چه کارکردهای عملی‌ای برای مقابله با این بخشی‌نگری می‌توان داشت؟
امینی: بخشی از اقدامات این است که بتوانیم برای شهرداری تولید منبع کنیم، نه اینکه از همین منابع موجود استفاده شود و آن‌وقت دولت هم بگوید خودشان از پسش برمی‌آیند و در اولویت من نیست. درعینحال، باید منابع جدیدی تعریف شود که تاکنون نبوده است و تحمیلی بر دولت نخواهد داشت. باید توجه داشت که هر شهری را شهروندان آن اداره می‌کنند و باید مشارکت را نهادینه کنیم. درعینحال شهرداری تهران در مسائلی ورود کرده است که ضرورت ندارد و باید بازنگری صورت گیرد.
تعبیر شما این است که اگر شهرداری تهران در هزینه‌ها و سرفصل‌های مختلف آن و محل‌های درآمدی جدید بازنگری کند و از نظر مالی مستقل شود، این بخشی‌نگری کم می‌شود؟
امینی: منظورم این بود که این راه‌حل برای تأمین منابع مورد نیاز شهرداری است.
ولی اصل تعامل دولت، شهرداری و مجلس حل نمی‌شود و این‌گونه برداشت می‌شود که رابطه دولت و شهرداری فقط بر اساس پول است.
امینی: تعبیر مناسبی نیست. رابطه میان دولت و شهرداری دوطرفه است و هر دو به یکدیگر نیاز دارند. همین حالا هم لایحه درآمدهای پایدار کلان‌شهرها در دولت در حال بررسی است و باید منابعی تعریف شود که تاکنون وجود نداشته است یا موردی مثل ارزش افزوده که در برنامه ششم اجحاف‌های زیادی را برای شهرداری‌ها داشت و باید اصلاح شوند.
صحبت بر سر این تعامل است که از جایی به بعد قطع می‌شود. حافظی، عضو شورای چهارم، موضوع کارخانه سیمان و روغن قو را دنبال کرد؛ اما آنجایی که کار نیاز به ورود دولت داشت، متوقف ماند.
امینی: قوه مجریه باید بپذیرد که شهرداری و شورای شهر دولت محلی هستند؛ ولی بخشی از مشکلات تهران معلول اقدامات دستگاه‌های دولتی است. مثلا ایران‌خودرو و کارخانه‌های دیگری که این خودروها را وارد تهران می‌کنند، مشکلش برای تهران است؛ پس باید بخشی از معضل ترافیک را دولت حل کند.
رسولی: به نظر می‌رسد برای برون‌رفت از این شرایط، تنظیم رابطه با دولت و سایر ارکان حاکمیت و نهادها، امری لازم و واجب است؛ اما کافی نیست. کفایت به این است که اصلاح‌طلبان انتخاب‌شده از سوی مردم و شهردار منتخب شورا با صداقت و شجاعت واقعیات این حوزه را به مردم بگویند و برای بهسازی و نوسازی اقتصاد شهری چاره‌جویی کنند. امروز از ۱۷هزار‌و ۹۰۰ میلیارد تومان اعتبار شهرداری تهران در سال ۹۶، بیش از ۷۹ درصد از محل منابع ناپایدار تأمین می‌شود. در تمثیلی بین یک خانواده و کل مجموعه شهرداری، باید گفت اقتصاد خانواری که مبتنی بر فروش اسباب‌و‌اثاثیه، دارایی‌ها و استقراض باشد، می‌تواند با همین روند گذر ایام کند؛ اما این روند منتهی به سعادت و بهروزی نیست، بلکه این اقتصاد شکننده است و دیر یا زود لطمه‌ای جدی وارد می‌کند.
می‌دانید تا سال ۱۳۶۲ حدود ۴۵ درصد اعتبارات شهرداری‌های کشور از محل کمک دولت تأمین می‌شد و در سال ۶۲ تحت‌تأثیر هیجانات اول انقلاب و رویکردهای حمایتی از مردم، قانون خودکفایی شهرداری‌ها تصویب شد. حرف من این است که علاوه بر شفاف‌کردن روابط اقتصادی و مالی بین دولت و شهرداری، وقت آن رسیده که با مردم نیز وارد گفت‌وگو شویم و بگوییم دیگر شهر تهران با این ترکیب نمی‌تواند ادامه حیات دهد. دولت و مجلس باید بدون رقابت‌های پیشین موارد مهم قانونی را حل کنند.
سؤال این است که شورا و شهرداری ممکن است با اعمال مواردی زورشان به مردم برسد؛ اما چطور دولت را همراه می‌کنند؟
رسولی: مسئله اعمال زور نیست؛ مسئله اجرای قانون است. اگر برای شهر تهران با یک گفت‌وگوی عمومی بین نمایندگان مردم، شورا و شهردار تصمیمی شجاعانه نگیریم، آیندگان ما را نخواهند بخشید.
با توجه به تعامل موجود در دولت و مجلس، در مجمع امید شکل گرفته چه موارد مهمی از اختلافات دولت و مجلس با شهرداری تهران را مورد بازنگری و ارزیابی قرار می‌دهید؟
رسولی: حساب‌های بین دولت و شهرداری دو بخش دارد. قانون‌گذار برخی از تکالیف را تعیین کرده که در محدوده زمانی بودجه‌های سنواتی است. مثلا در سال ۸۹ بندی را گذاشته‌‌اند که n میزان به شهرداری تهران بابت موردی پرداخت شود، در بخش دیگر قانون به دولت اجازه داده است و در بخش دیگر قانون‌گذار دولت را مکلف به انجام اموری کرده است. آنچه باید با دولت و مجلس از طریق مجمع امید دنبال کنیم چنین مواردی هستند که سرفصل‌های این موارد در ۱۰ بند تفکیک شده است.
این پیگیری‌ها در بودجه‌های سنواتی چندان قابل پیگیری نیستند، اما در مواردی که دولت به انجام کاری مکلف شده است، قابلیت پیگیری وجود دارد؛ برای نمونه در قانون دولت موظف شده از محل اخذ جرائم راهنمایی و رانندگی ۶۰ درصد را به حساب شهرداری تهران واریز کند، اما پرداخت نمی‌شود. البته برخی از این موارد از اختیار دولت هم خارج است و برخی از این سرفصل‌ها را در همین فصل بودجه دنبال خواهیم کرد.
چه ضمانت اجرائی‌ای برای این تصمیمات مشترک و نتایج به‌دست‌آمده در مجمع امید وجود دارد؟
امینی: درهرحال باید تلاش کرد و از ظرفیت‌ها استفاده کرد. توجه داشته باشید موفقیت شورای شهر تهران بیشترین تأثیر را در انتخابات آینده مجلس دارد و ترکیب مجلس آینده بیشترین تأثیر را در ادامه فعالیت دولت تا پایان دارد. به این ترتیب اگر دولت در مواردی تکالیفی را که روی زمین مانده است اجرائی کند و منابعی را تعریف کند برای تهران به شکل غیرمستقیم برای دولت و مجلس اثرگذار است. اگر این واقعیت‌ها را بپذیریم، این همسویی و هم‌افزایی بیشتر می‌شود. درعینحال معتقدم شهردار و شورای شهر تهران باید بدبینانه تصور کنند از همه این تلاش‌ها قرانی عایدشان نمی‌شود و باید برای خودشان منابعی را تعریف کنند تا کارهای شهر روی زمین نماند.
رسولی: در دیدار با رئیس مجلس تصمیم گرفته شد قانون مصوب سال ۸۷ از طریق استعلام از دیوان محاسبات مبنی بر محرزبودن تخلف رئیس وقت دولت در ابلاغ‌نشدن مصوبه پرداخت دو میلیارد دلار به شهر تهران، پیگیری و احیا شود. امروز این موضوع در دستور کار مجمع امید است و نمایندگان در حال تهیه استفساریه آن هستند یا درباره مالیات بر ارزش افزوده در برنامه ششم، به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که حق‌السهم پایتخت از محل مالیات بر ارزش افزوده که جایگزین قانون لایحه تجمیع عوارض قبلی است به نصف کاهش پیدا کرده و ما در همین روزها که فصل بودجه شروع شده با یک طرح و یک استفساریه سراغش می‌رویم. همچنین سه لایحه در همین سه ماه در دولت و مجلس و شورا در حال پیگیری است؛ این سه طرح شامل لایحه درآمدهای پایدار برای شهرداری‌ها، اصلاح قانون شوراها و قانون مدیریت یکپارچه شهری می‌شود.
موضوع تحقیق‌وتفحص در فهرست بازبینی‌های مجمع امید نیست؟
امینی: تابه‌حال دراینباره بحثی نشده است.
رسولی: شورای شهر تهران طرحی را گذراند که شهردار و تیم او موظف شدند با مراجعه به اسناد حساب‌ها، گزارش دقیقی از آنچه تحویل گرفتهاند، در مدت صد روز ارائه کنند. براساس نتایج به‌دست‌آمده از این گزارش می‌توان وضعیت شهر را در شاخص‌های مختلف به دست آورد و سند تغییر و تحول شهری به دست می‌آید. طبعا اگر در خلال این گزارش مشاهده شود که تخلفات بارز و آشکاری اتفاق افتاده است، حتما از کنار این تخلفات احتمالی نخواهیم گذشت و می‌توانیم تحقیق‌وتفحص جداگانه‌ای را در شورا کلید بزنیم. ما برای ورود به این حوزه لکنت نداریم، اما رویکرد شورای پنجم رویکردی واقع‌گرایانه است.
در سال‌های گذشته بارها گفته می‌شد یا این‌طور احساس می‌شد که نمایندگان مجلس اعضای شورا را به چشم رقیب می‌دیدند و حتی اعضای شورا را کنار می‌گذاشتند، با توجه به تعامل موجود می‌توان گفت دیگر این رویکرد بین نمایندگان نیست یا به‌دلیل همسویی سیاسی کم‌رنگ شده است؟
امینی: تغییر نگرش‌ها در شورای پنجم کاملا محسوس است و رأی بی‌سابقه مردم به شوراها که در برخی موارد از رأی نمایندگان مجلس هم بیشتر بوده است، پیامی به همه داد. به عبارتی شورای شهر را مردم و مسئولان با وزن بالاتری که قبلا بود، می‌بینند و امیدوارم که نمایندگان شورا و مسئولان شهرداری تهران از پسِ این نگرش بربیایند چون مسئولیت بیشتری دارد.
رسولی: اگر رسوباتی از آن رقابت‌های ضمنی بین نمایندگان ملی و محلی بوده و قابل کتمان نیست، باید گفت در انتخابات تهران این روند تغییر کرده است و دیگر رقابتی نیست و یک احساس حمایت متقابل برآمده از یکدستی و همفکری سیاسی موجود است. سرنوشت مشترک، احساس کفالت به هم را بیشتر کرده است و به هم کمک می‌کنیم. می‌توانم بگویم بین نمایندگان اصلاح‌طلب شورا و مجلس این احساس هوویی نیست، اما ممکن است بین سایر نمایندگان وجود داشته باشد.
منبع:برترین ها
