نمازِ صبح را بر این مسجد حرام کردند!

می‌گویند این مسجد از زمان ساخت برای نماز صبح و توسط اهالی محل استفاده می‌شد، سال‌هاست اهالی محل به همین دلیل، آن را «مسجد صبحگاهی» می‌نامند و آن را متمایز از مسجدهای دیگر می‌دانند. اما از مدتی قبل هیات امنای این مسجدِ متفاوت قصد تخریب این بنای قدیمی را کرده‌اند تا قصد توسعه یا ساخت مسجدی با چند کاربری را عملیاتی کنند!

به گزارش ایسنا، تجریش، خیابان دربند، خیابان ظهیرالدوله، پلاک ۳، در چند قدمی قبرستان ظهیرالدوله… این سر راست‌ترین آدرس برای رسیدن به مسجدی است که اهالی کوچه “آلائی” تا کمتر از سه دهه قبل نماز صبح خود را آن‌جا می‌خواندند، اما با رفتن امام جماعت مسجد در آن زمان، به مرور درهای مسجد بسته ماند، تا همین چند ماه پیش که اهالی منطقه می‌گویند هیات مدیره آن قصد دارند با تخریب کامل بنا، مانند طرح‌های جدیدی که برای برخی از مساجد اجرائی‌ می‌شود – یعنی ساخت یک مجتمع تجاری مذهبی – را در دستور کارشان دارند، آن‌هم بدون هیچ اعلامی به شهرداری یا استعلام از میراث فرهنگی!

با آغاز تخریب‌ها در این بنای قدیمی، مردم کوچه «آلایی» در نامه‌ای به میراث فرهنگی، شهرداری و اداره حفظ و مرمت بافت تاریخی تهران، درخواست توقف ادامه تخریب این بنا و حتی اجازه مرمت بنا توسط اهالی را دادند.

در بخشی از نامه ساکنین کوچه «آلایی» که در اختیار خبرگزاری ایسنا قرار گرفته، آمده است:

«این بنا به گفته کارشناسان مربوط به دوره پهلوی و از نمونه‌های نادر و انگشت شمار معماری معاصر است. تا پیش از سال ١۳۵۷ از این مسجد به عنوان محل برگزاری نماز صبح استفاده می‌کردند، اما باتوجه به ترک امام مسجد و با عنایت به وجود سه مسجد دیگر با فاصله بسیار کم، کوشش جدی در جهت احیاء و استفاده مجدد از این بنا به عمل نیامده و این مکان تا سال‌ها محل زندگی آخرین خادم آن (خانواده آلایی) بوده است.

این مسجد جزو چند نمونه نادر و انگشت شمار نه تنها محله دربند، بلکه شهر تهران است که به عنوان محل اقامه نماز صبح ساکنان محله استفاده می‌شده و وجود آن در این محله نشانگر ارزش‌های والای مذهبی و اجتماعی ساکنان بوده است.

متأسفانه اخیراً این مسجد ارزشمند توسط افرادی که از اهالی این کوچه نیستند، تحت عنوان هیأت امنا و بدون اطلاع ساکنان کوچه و بدون مجوز شهرداری، تحت عنوان بازسازی مورد تخریب قرار گرفته و قسمت‌هایی از سقف و دیوار آن برداشته شده است. کاشی‌های هفت رنگ امضا شده این بنا گواه بر قدمت و کیفیات تاریخی و هنری این بناست که طی تخریب انجام شده قسمت‌هایی از آن توسط هیأت امنای غیرتأیید اهالی کوچه، از محل خود خارج گشته و اطلاعی از آنها نیست. (تصاویر آن موجود است.)

این بنا علامت‌گذاری شده توسط میراث فرهنگی، به عنوان بنای ارزشمند روی نقشه شهرداری بوده است که با آگاهی شهرداری منطقه و ناحیه از این موضوع مورد تخریب قرار گرفته است. این اقدامات موجب نارضایتی و نگرانی جدی اهالی کوچه آلایی شده است.

ساکنان محل با اکثریت آرا از میراث فرهنگی، شهرداری و اداره حفظ و مرمت بافت‌های تاریخی شهر تهران درخواست می‌کند تا برای ثبت اضطراری این بنا و احیا و مرمت مجدد آن به همان شکل اولیه و عین به عین اقدام کنند تا از تخریب مجدد بنا جلوگیری شود.»

تصمیم‌گیریِ شورای فنی برای مسجد

سپیده سیروس‌نیا، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران در این زمینه به ایسنا توضیح می‌دهد: مسجد کوچه «آلائی» با حدود 80 سال قدمت، از دهه ۷۰ مورد بدون استفاده بوده، با بروز این اتفاق و انجام بررسی در این زمینه به نتیجه رسیدیم که لکه‌گذاری این بنا در گذشته انجام شده بود، اما متاسفانه علاوه بر ریخته شدن بخشی از راهرو و سقف مسجد، بخش‌هایی نیز از روی عمد تخریب شده‌اند.

وی با بیان این‌که بنای شمالی این ملک، با قدمت بیشتر مسجد و بخش جنوبی به عنوان قسمت سرایداری جدیدتر است، ادامه می‌دهد: تیرهای بدنه ساختمان آهنی هستند که به طور کامل پوشانده شده‌اند. البته این امکان وجود دارد که در گذشته می‌توانستند سقف را حذف کنند، تیرها را آهنی کرده و دوباره بازسازی انجام شود، اما در حال حاضر وضعیت بنا اصلا مناسب نیست، چون بخشی از دیواره و سقف را برداشته‌اند و از ساختار اصلی بنا عملا چیز زیادی باقی نمانده است.

او با تاکید بر این‌که قرار است پرونده این مسجد، در شورای فنی بررسی شود، بیان می‌کند: این بررسی نیاز به نقشه وضع موجود و وقف‌نامه دارد، که وقف‌نامه آماده شده، اما هنوز نقشه ارائه نشده است، زمانی‌که نقشه وضع موجود ارائه شد آن را در شورای فنی مطرح می‌کنیم.

سیروس‌نیا با بیان این‌که اکنون اکنون کار تخریب مسجد متوقف شده است، تاکید می‌کند: چند نامه نیز به شهرداری منطقه درباره‌ی لزوم حفاظت این بنا داده‌ایم، اما منوط به تصمیم‌گیری شورای فنی است، با این وجود قبل از هر اقدامی برای این مسجد باید مستندات به میراث‌فرهنگی ارائه کنند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، با بیان این که در لکه‌گذاری بنا نامی برای آن مشخص نشده است، می‌گوید: براساس کتیبه‌های موجود در بنا، مسجد وقفی است؛ در وقف‌نامه تاریخ بنا ۱۳۲۳ یا ۱۳۳۳ است که به دلیل از بین رفتن کاشی در این نقطه، عدد ۲ یا ۳ دقیقا مشخص نیست.