چگونه از کودکان در فضای مجازی محافظت کنیم؟

ریسک‌ها و خطرات آنلاین کودکان شامل ریسک‌های فناوری اینترنت، خطرات مربوط به مصرف‌کنندگان و خطرات حریم خصوصی اطلاعات و امنیتی می‌شود که لازم است از کودکان در برابر هر کدام از آنها محافظت کرد.

در سال ۲۰۱۴ در کنفرانس WTDC (کنفرانس جهانی توسعه مخابرات) مساله ایجاد اعتماد و امنیت در استفاده از ICT با تمرکز خاص روی کودکان و جوانان مطرح شد. گزارش «مطالعات تطبیقی در توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان» توسط پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات تهیه شده است که خطرات آنلاینی که کودکان را در فضای مجازی تهدید می‌کند برشمرده است.

چندین طبقه‌بندی برای ریسک، توسط نیروی کار فنی امنیت آمریکا ISTTF، گروه کاری ایمنی و فناوری آنلاین آمریکا OSTWG، اداره ارتباطات و رسانه استرالیا ACMA، اتحادیه اروپایی کودکان و نوجوانان اروپا EU kids online، راهنمای حفاظت از جوانان اروپا YPRT و دستورالعمل اتحادیه بین‌المللی مخابرات ITU، توسعه داده شده است. این طبقه‌بندی‌ها، ریسک‌های مربوط به محتوای زیان‌آور و تعاملات زیان‌آور را متمایز می‌کنند.

بر اساس عناصر مشترک طبقه‌بندی‌های موجود و کمیته سیاست‌گذاری مصرف‌کنندگان، ریسک‌های آنلاین برای کودکان شامل سه دسته می‌شود؛ ریسک‌های (خطرات) فناوری اینترنت؛ یعنی زمانی که اینترنت، رسانه‌ای است که در آن کودکان برای نمایش محتوا یا مکان تعامل از آن استفاده می‌کنند. خطرات مربوط به مصرف‌کنندگان برای کودکان آنلاین؛ یعنی کودک به عنوان یک مصرف‌کننده آنلاین مورد هدف قرار می‌گیرد و خطرات حریم خصوصی اطلاعات و امنیتی که هر کاربر اینترنتی با آن مواجه است و در آن کودکان، یک گروه کاربری آسیب‌پذیر خاص را تشکیل می‌دهند.

ریسک‌های فناوری اینترنت
ریسک‌های فناوری اینترنت مربوط به کودکان به عنوان کاربران اینترنت شامل ریسک‌های محتوا و ریسک‌های تماس می‌شود. ریسک‌ محتوا زمانی است که کودک، در معرض نمایش محتوای در دسترس همه کاربران اینترنت (در روابط یک به چند) قرار گیرد. ریسک‌های تماس نیز زمانی است که کودک به طور فعال، درگیر یک رابطه شخصی یا تعامل، دو جانبه یا چند جانبه ‌باشد.

ریسک محتوا، شامل سه زیرمجموعه اصلی محتوای غیرقانونی، محتوای نامناسب سن یا محتوای زیان‌آور و آگاهی و مشاوره زیان‌آور است. عواقب احتمالی با نوع ریسک و عوامل دیگر مانند سن کودک و انعطاف پذیری، متفاوت خواهند بود.
محتوای غیرقانونی شامل ترویج جنبش نژادی، نژادپرستی، سخن گفتن از نفرت و دیگر اشکال تبعیض که انتشارشان در بعضی از کشورها ممکن است غیرقانونی باشد. خصوصا در جایی که ممکن است تحت دسته‌بندی محتوای نامناسب سن نیز قرار بگیرد. محتوای مرتبط با استثمار جنسی کودکان در بسیاری از کشورها غیرقانونی است و احتمال برخورد کودکان با این نوع محتوا، خیلی کم است. در یک نظرسنجی آمریکایی در سال ۲۰۰۶، فقط دو کودک ۱۰ تا ۱۷ ساله از ۱۵۰۰ کودک با این نوع محتوا برخورد داشتند که مشخص شد یکی از آنها از طریق یک لینک گمراه‌کننده بوده است.

محتویات نامناسب سن مانند نفرت، خشونت و یا پورنوگرافی بزرگسالان، گرچه عموما غیرقانونی نیست، ولی ممکن است به کودکان و رشد آنها آسیب برساند. کودکان به طور تصادفی می‌توانند با چنین محتوایی برخورد کنند و یا این محتوا توسط همسالان به آنها ارجاع داده می‌شود و یا عمدا به دنبال آن محتوا هستند. آنها همچنین می‌توانند مشغول رسانه‌های تعاملی مانند بازی‌های ویدئویی آنلاین شوند که خشونت واقع گرایانه‌ای دارند. چنین محتوایی می‌تواند به صورت تجاری ارائه شود و اغلب به صورت آزادانه در دسترس است و یا می‌تواند توسط کاربران اینترنت ایجاد شود.

مطالب اینترنت در دسترس عموم مردم، اغلب به وضعیت خاص مخاطبان کودک، حساس نیستند. در حقیقت محتویاتی که برای افراد زیر سن قانونی مضر است، گاهی کودکان را هدف قرار می‌دهد به عنوان مثال از طریق نام دامنه گمراه کنند. صفحات وب که از نفرت و دشمنی حمایت می‌کنند نیز حاوی بخش‌هایی برای کودکان همراه با بازی‌ها و اطلاعات غلطی برای آنها هستند.

مشاوره‌های زیان‌آور نیز منجر به خودکشی، مصرف مواد مخدر یا الکل و یا اختلالات خوردن (مثلا بی‌اشتهایی) خواهند شد. همان‌طور که هر شخصی از جمله افراد زیر سن قانونی می‌تواند چنین محتوایی را در وب قرار دهد، کنترل آن نیز بسیار دشوار است، هرچند اطلاعات در مورد این موضوعات می‌تواند مفید باشد، لیکن تمایز میان توصیه‌های زیان‌آور و مفید دشوار است.

اطلاعات بسیار محدودی در مورد خطرات مربوط به مشاوره‌های آنلاین زیان‌آور مانند خودکشی یا مواد مخدر موجود است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که زنان بیشتر در معرض خطر بی‌اشتهایی و آسیب به خود (خودآزاری) هستند. در یک مطالعه آمریکایی بیش از ۴۰۰ بولتن در مورد موثرترین تکنیک‌های آسیب زدن به خود، به اشتراک گذاشته است که اکثر کاربران، دختران بین ۱۶ تا ۲۳ ساله هستند و بیشتر آنها در حدود ۱۸ سال سن دارند. یک مطالعه استرالیایی نشان داده است که شرکت‌کنندگان در یک گروه بحث خودآزاری، بیشتر زنان (میانگین سن ۲۱.۴ سال) هستند که از سن ۱۳.۶ سال این کار را آغاز نموده‌اند.

خطرات تماس هنگامی رخ می‌دهد که کودکان به صورت آنلاین در ارتباط باشند، مثلا شرکت در چت آنلاین. توجه به این ریسک‌ها بیشتر از این جهت مورد توجه است که آیا تعامل، به قصد آسیب رساندن به کودک است، آیا کودکان، در معرض تعاملات آنلاین نفرت هستند و اینکه آیا کودک، به واسطه رفتار طرف مقابل، به خود آسیب می‌رساند؟

ریسک‌های مربوط به مشتری و مصرف‌کننده
کودکان به عنوان مصرف‌کننده اینترنت، در موارد ذیل مورد هدف قرار می‌گیرند: پیام‌های بازاریابی آنلاین دریافت کنند که برای کودکان نامناسب است (به عنوان مثال: محصولات محدود به سن، مانند الکل)، در معرض پیام‌های تجاری باشند که به راحتی شناخته نمی‌شوند (مثلا تعیین سطح محصولات) یا مواردی که فقط برای بزرگسالان در نظر گرفته شده است (به عنوان مثال خدمات دوست‌یابی)، از ساده‌لوحی و بی‌تجربگی آنها سوء‌استفاده شود که احتمالا یک خطر اقتصادی (به عنوان مثال کلاهبرداری آنلاین) را ایجاد می‌کند.

آگهی‌های آنلاین برای محصولات محدود به سن افراد زیر سن قانونی مانند الکل، سیگار و داروهای تجویزی باعث افزایش نگرانی‌هایی می‌شود که برای شیوه زندگی خطرناک هستند و کودکان را با تامین کنندگان آنلاین ارتباط می‌دهند. امکان خرید آنلاین این محصولات برای کودکان لزوما به این معنی نیست که آنها این کار را انجام می‌دهند. به عنوان مثال یک مطالعه در آمریکا نشان داد که بیش از ۷۰ درصد نوجوانان سعی در خرید آنلاین سیگار داشتند و مطالعه دیگر نشان داد که تنها ۲.۲ درصد از ۶۸۹ نوجوان که سیگار را خریداری کردند سیگار می‌کشند.
تبلیغات و فروش محصولات غیرقانونی مانند مواد مخدر و دوپینگ در اینترنت، ریسک درجه اول برای نوجوانان است. بازاریابی اینترنتی آنلاین که کودکان را هدف قرار می‌دهد در یک صفحه وب محبوب کودکان، نمایش داده می‌شود و این می‌تواند در زمانی که عدم تفکیک محتوا و تبلیغات وجود دارد مشکل ساز باشد. برای افراد زیر سن قانونی به خصوص بچه‌های جوان‌تر محتوای تجاری کمتر از سایر محتواها قابل تمایز است.

تبلیغات بازی‌ها، مثالی از تکنیک‌های بازاریابی بحث برانگیز است که تبلیغات را با بازی‌ها و ویدئوهای آنلاین ترکیب می‌کند. به همین دلیل برخی از وکلای مدافع در مورد استفاده از تبلیغات و نام‌های تجاری الحاق شده در وب‌سایت‌ها که کودکان را هدف قرار می‌دهد، شک و تحقیق می‌کنند. آنها همچنین این موضوع را مطرح کرده‌اند که کدام رده سنی کودکان در معرض شیوه‌های بازاریابی آنلاین قرار دارند.
بازاریابی، تبلیغات حاوی محتوای نامناسب می‌تواند در استفاده روزانه از اینترنت به کودکان آسیب وارد کند (مانند آگهی‌ها یا هرزنامه‌هایی حاوی تصاویر صریح جنسی). گسترش شرط‌بندی و دوستیابی می‌تواند باعث ایجاد اختلال در کودکان و نوجوانان شود و رفتارهای پرخطر را که ممکن است منجر به زیان مالی و یا درخواست جنسی شود، افزایش دهد.

مطالعات شورای ملی مصرف کنندگان اروپا و فعالیت‌های تجاری بین المللی childnet در وب‌سایت‌های مورد علاقه کودکان نشان می‌دهد که ۹ درصد از تبلیغات برای شرط‌بندی آنلاین و چهار درصد برای خدمات دوستیابی هستند.

استفاده بیش از حد از اینترنت یا خدمات تلفن همراه توسط افراد زیر سن قانونی می‌تواند هزینه‌های بالایی را برای والدین ایجاد کند. به عنوان مثال کودکان می‌توانند مشترک خدمات آنلاین مبتنی بر هزینه شوند یا در شرط‌بندی آنلاین پول هزینه کنند. برخی از بازی‌های محبوب آنلاین نیاز به اشتراک دارند و بازیکنان باید هزینه‌هایی را برای خرید کالاهای مجازی یا کاراکترهای مجازی پیشرفته صرف کنند.

همچنین هنگامی که کودکان وارد قرارداد فروش از راه دور می‌شوند، معاملات جعلی انجام می‌شود اما در این معاملات پول پرداخت می‌شود. مانند: دانلود آهنگ‌های زنگ برای تلفن همراه. کودکان ممکن است متوجه نشوند که هزینه‌های اضافی را پرداخت می‌کنند و یا حتی مشترک سرویسی هستند که هزینه‌های آن به طور منظم با کارت‌های پیش پرداخت، پرداخت می‌شود.

در سال ۲۰۰۸ حدود ۲۳.۷ درصد از نوجوانان بلژیکی گزارش دادند که برای آهنگ‌های زنگ تلفن همراه پول زیادی پرداخت کرده‌اند و حدود ۷.۵ درصد نیز مشترک خدمات مبتنی بر هزینه شده‌اند بدون این که متوجه آن شده باشند. خطرات اقتصادی ناشی از بی‌تجربگی کودکان باعث می‌شود که آنها هدف مناسبی برای تقلب و کلاهبرداری آنلاین باشند. جوانانی که هنوز حساب بانکی یا کارت اعتباری ندارند، کمتر آسیب مالی متحمل می‌شوند با این حال، ممکن است قربانی سرقت هویت شوند و بهره‌برداری از اطلاعات شخصی آنها ممکن است منجر به سوابق اعتباری غلط شود.

ریسک‌های حریم خصوصی و امنیت اطلاعات
خطرات حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات برای همه کاربران به خصوص کودکان وجود دارد. کودکان گروه آسیب پذیری از کاربران آنلاین هستند، زیرا اغلب آگاهی و ظرفیت پیش بینی عواقب احتمالی (مثلا افشای اطلاعات شخصی آنلاین در اینترنت) را ندارند و این در حالی است که حفاظت‌های موجود ممکن است برای حفاظت حریم خصوصی و امنیت موثر ناکافی باشد.

امنیت اطلاعات به طور کلی چالشی برای کاربران اینترنت است. با این حال کودکان به طور خاص در معرض خطرات امنیت اطلاعات ناشی از کد مخرب (مثلا بدافزار و جاسوس‌افزارها) هستند. آنها از خطرات آگاهی ندارند و از خدمات با ریسک بالاتر، شامل نرم‌افزارهای مخرب استفاده می‌کنند. به عنوان مثال جرائم آنلاین مانند آلوده کردن کامپیوتر خانواده که والدین از آن برای بانکداری آنلاین استفاده می‌کنند در کمین کودکان قرار دارد.

جاسوس‌افزار تجاری، در وب‌سایت‌های کودکان قرار داده می‌شود و در دستگاه کاربر ذخیره می‌شود تا رفتار آنلاین او را نظارت کند. این اطلاعات ممکن است برای اهداف دیگر (به عنوان مثال بازاریابی آنلاین) استفاده شود. این موضوع در دپارتمان حفظ حریم خصوصی اطلاعات کودکان (برای کودکان، مدارس و خانواده‌ها، وزارت فرهنگ، رسانه و ورزش) مورد بررسی قرار گرفته است.