سکانداران ۴۰ سال گذشته آموزش عالی چه کسانی بودند؟

در این گزارش نگاه کوتاهی به افرادی خواهیم داشت که طی حیات ۴۰ ساله انقلاب بر کرسی علم و آموزش عالی کشور تکیه زدند.

جلسه رای اعتماد به منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری روز گذشته در صحن علنی مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

منصور غلامی با کسب رای اعتماد از نمایندگان مجلس، پانزدهمین وزیر علومی است که در تاریخ انقلاب اسلامی عهده‌دار این مسئولیت شده است.

در این گزارش نگاه کوتاهی به مدیرانی خواهیم داشت که طی حیات 40 ساله انقلاب بر کرسی علم و آموزش عالی کشور تکیه زدند.

علی شریعتمداری (1357-1358)

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار دولت موقت بازرگان، مرحوم “علی شریعتمداری” به عنوان اولین وزیر علوم، مسئولیت این وزارتخانه که با نام علوم، آموزش عالی و فرهنگ شناخته می‌شد را بر عهده گرفت.

شریعتمداری در سال 57 و در 55 سالگی عهده‌دار این مسئولیت شد. وی که متولد شیراز بود، دارای دکترای فلسفه، تعلیم و تربیت و برنامه‌ریزی درسی سال 1338 از دانشگاه تنسی بود. شریعتمداری حدود 9 ماه این مسئولیت را بر عهده داشت.

وی که دارای فعالیت‌‌ها و سوابق مبارزاتی بود درباره این برش زندگی خود در کتاب “سیاست و خردمندی” می‌گوید: در سال 1341 وارد دانشگاه اصفهان شده و تا سال 1357 به کار خود ادامه دادم. در آن سال برای استقبال امام همراه شهید بهشتی و مقام معظم رهبری، به تهران آمدم و بعد به اصفهان بازگشتم، پس از آن از طرف دولت موقت و شورای انقلاب، پیشنهاد تصدی وزارت علوم و فرهنگ و ارشاد به بنده داده شد. این دو وزارتخانه آن زمان با هم یکی بودند. آنچه در این ایام جالب بود اداره بیش از صد و بیست دانشگاه و مؤسسه مستقل آموزش عالی بود. امام دستور فرمودند که همه به سر کار برگردند. بیشتر روسای دانشگاه‌ها از کشور خارج شده بودند و مشکل‌ تعیین جانشین برای آنها بود، اما خوشبختانه با کمک استادان و دانشجویان مسلمان برای همه مؤسسات سرپرستی تعیین کردیم و برخی از مؤسسات آموزش عالی و بنیاد‌ها را با وزارت فرهنگ و هنر در یکدیگر ادغام کردیم. سپس در سال 1359 که امام خمینی (ره) تصمیم به تشکیل ستاد عالی انقلاب فرهنگی گرفتند، به فرمایش ایشان من عضو این شورا شدم”

شریعتمداری در 20 دی‌ماه سال گذشته در 95 سالگی درگذشت.

حسن حبیبی (1358-1360)

مرحوم “حسن ابراهیم حبیبی” دومین وزیر علوم در طی دوران انقلاب شناخته می‌شود، وی که دارای دکترای جامعه‌شناسی و حقوق از دانشگاه سوربن بود، مسئولیت وزارت آموزش عالی را در دولت بنی‌صدر بر عهده داشت. وی بعدها در جایگاه‌هایی چون معاونت ریاست‌جمهوری در دوره سازندگی و اصلاحات مسئولیت گرفت. مرحوم حبیبی تا پایان عمر عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام باقی ماند. وی بهمن سال 1391 در سن 75 سالگی درگذشت.

حسن عارفی (1360)

“حسن عارفی”پزشک نام آشنای قلب و عروق در سن 46 سالگی سومین وزیر فرهنگ و آموزش عالی کشور شد. وی که دارای مدرک فوق‌تخصص قلب و عروق از یکی از دانشگاه‌های آمریکا است طبق خاطرات خود در دوران انقلاب با امام همراهی داشت و در کابینه شهید محمدعلی رجایی مسئولیت گرفت.

عارفی در جلسه اعتماد کابینه شهید رجایی با 169 رای موافق بر مسند وزارت فرهنگ و آموزش عالی نشست. وی پس از این مسئولیت به عنوان پزشکی حاذق مسئولیت‌هایی را در بیمارستان‌های مختلف کشور بر عهده گرفت و سال‌ها پزشک امام‌خمینی(ره) و یادگار امام(ره) بود.

محمدعلی نجفی (1360-1363)

شاید فعالیت جدی وزارت علوم و آموزش عالی از سال 1360 و با کابینه پیشنهادی شهید باهنر آغاز شد. در این سال “محمدعلی نجفی” مسئولیت مدیریت آموزش عالی وقت را برعهده گرفت.

وی در بخشی از خاطرات خود در این زمینه می‌نویسد: “در تیرماه 1360 (شاید هم مردادماه!) شهید عالی مقام دکتر باهنر که به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شده بود، از تهران به من تلفن زدند و اینجانب را برای مذاکره درباره کابینه خویش احضار فرمودند. در صحبت با ایشان از قبول مسئولیت وزارت فرهنگ و آموزش عالی امتناع کردم و افراد دیگری را که فکر می‌کردم شایسته‌تر هستند، معرفی نمودم. ایشان نهایتا فرمودند فعلا از تهران ممنوع‌الخروج هستید و تا سه روز دیگر تصمیم نهایی را خواهم گرفت و بعد اضافه کردند که اگر شما را به عنوان وزیر معرفی نکنم باید به عنوان معاون وزارتخانه همکاری کنید. دو روز بعد وقتی اسامی افراد معرفی شده به مجلس از طریق رادیو اعلام شد، نام خود را شنیدم و بدین‌ ترتیب مسئولیت آن وزارت بر دوش من نهاده شد. متاسفانه همکاری با شهید رجایی و شهید باهنر دیری نپایید و در هشتم شهریورماه همان سال به دست منافقین جلاد شهید شدند و آقای مهدوی‌کنی و پس از آن آقای مهندس موسوی مسئولیت نخست‌وزیری را عهده‌دار شدند و بنده تا سال 1363 در وزارت فرهنگ و آموزش عالی خدمت نمودم.”

وزیر آموزش وپرورش، رئیس سازمان برنامه و بودجه، مشاور رئیس‌جمهور، مشاور وزیر صنایع و معادن، عضویت در شورای شهر، ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، سرپرست وزارت علوم، دستیار رئیس‌جمهور و در نهایت شهردار تهران از مسئولیت‌های نجفی در طی فعالیت سیاسی‌اش به شمار می‌رود.

ایرج فاضل (1363-1364)

نجفی در یک سال پایانی دولت سوم با استیضاح مخالفان از مسئولیت کنار گذاشته می‌شود و “ایرج فاضل” با کسب 178 رای موافق عهده‌دار این مسئولیت می‌شود. وی که فوق تخصص جراحی عروق را دارد در این دوران زمینه جدایی دانشکده‌های پزشکی را از وزارت علوم فراهم کرد.

وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی و ریاست سازمان نظام پزشکی کشور (اکنون) از دیگرمسئولیت‌های وی محسوب می‌شود.

محمد فرهادی (1364-1368)

“محمد فرهادی” در واقع ششمین وزیر علوم دوران انقلاب اسلامی است. فرهادی متخصص گوش، حلق و بینی است و هم‌اکنون جراح و متخصص گوش و حلق و بینی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران است. معروفیت فرهادی در سال‌های اخیر به دلیل تاسیس مرکز کاشت حلزون و اولین عمل کاشت حلزون شنوایی در سال 1371 است. وی در طول انقلاب مسئولیت‌هایی چون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رئیس دانشگاه تهران، قائم‌مقام جمعیت هلال‌احمر در دوران دفاع مقدس، مشاور وزیر و دبیر شورای آموزش پزشکی کشور، رئیس صندوق حمایت از پژوهشگران کشور، رئیس هلال احمر را بر عهده داشته است.

فرهادی در سال 64 تا 68 عهده‌دار مسئولیت وزارت علوم شد و مجددا در سال 93 به عنوان وزیر به وزارت علوم رفت.

مصطفی معین (1368-1372)

“مصطفی معین” در دولت اول مرحوم هاشمی‌رفسنجانی عهده‌دار وزارت علوم بود. وی پزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، بنیانگذار و رهبر جبهه دموکراسی خواهی و حقوق بشر ایران و کاندیدای اصلاح‌طلبان پیشرو در نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری اسلامی ایران بود. معین به دلیل برخی اختلاف دیدگاه‌ها با مرحوم هاشمی‌رفسنجانی در دولت دوم وی جای نداشت.

محمدرضا هاشمی‌گلپایگانی (1372-1376)

“محمدرضا هاشمی‌گلپایگانی” در دولت دوم مرحوم هاشمی‌رفسنجانی مسئولیت وزارت علوم را بر عهده گرفت. وی دکترای مهندسی برق دارد و استاد دانشگاه امیرکبیر است. در سابقه‌ گلپایگانی دبیری و عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی، ریاست گروه فنی و مهندسی ستاد انقلاب فرهنگی و معاونت آموزشی و پژوهشی دانشگاه صنعتی امیرکبیر به چشم می‌خورد.

مصطفی معین (1376-1382)

“مصطفی معین” در دولت اول اصلاحات و دو سال دوم این دولت، مجموعا با 4 سال صدرات در دولت سازندگی، 10 سال بر صندلی صدارت وزارت علوم تکیه زد. وزارت علوم و دانشگاه‌ها به خصوص در دوران مدیریت وی در این دوره سیاسی و سیاست زده شده و برخی دانشجویان به عنوان پیاده نظام احزاب در دانشگاه‌ها ایفای نقش می‌کردند؛ حادثه 18 تیر 78 در زمان مدیریت وی در دانشگاه تهران رخ داد.

معین در سال 82 با پذیرش استعفایش از سوی رئیس دولت با وزارت علوم خداحافظی کرد. در این زمان جعفر میلی‌منفرد مدتی سرپرست وزارتخانه بود. شهریورماه 82 رضا فرجی‌دانا رئیس وقت دانشگاه تهران از سوی رئیس دولت اصلاحات به مجلس معرفی می‌شود، اما موفق به کسب رای اعتماد مجلس اصلاح طلب نمی‌شود.

جعفر توفیقی (1382-1384)

یک ماه بعد “جعفر توفیقی” معاون آموزشی و پژوهشی وزارت علوم به مجلس معرفی می‌شود و با 163 رای موافق از مجلس به عنوان دهمین وزیر علوم رای اعتماد می‌گیرد و تا پایان دولت اصلاحات در این مسئولیت حضور دارد.

محمدمهدی زاهدی (1384-1388)

“محمدمهدی زاهدی” وزیر علوم در دولت اول محمود احمدی‌نژاد بود. زاهدی متولد 1333 کرمان و دارای مدرک دکترای ریاضی است. وی در دولت بعدی احمدی نژاد انتخاب نشد و به عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران به مالزی رفت.

رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی از جمله مسئولیت‌هایی است که زاهدی هم اکنون نیز آن را بر عهده دارد.

کامران دانشجو (1388-1392)

“کامران دانشجو” استاد نام آشنای هوا و فضای دانشگاه علم و صنعت کشور پس از تجربه یک دوره استانداری در تهران به عنوان دوازدهمین وزیر علوم در دولت دهم مسئولیت این وزارتخانه را به عهده گرفت. وی کارشناسی خود را از دانشگاه کویین ماری و کارشناسی‌ارشد و دکتری خود را از دانشگاه منچستر کشور انگلستان بدست آورده است.

دانشجو در سال 1384 از طرف وزیر وقت کشور (مصطفی پورمحمدی) به سمت استاندار تهران منصوب شد و در سال 1387 به عنوان قائم‌مقام وزیر کشور و معاونت سیاسی این وزارتخانه مشغول به کار شد. دانشجو در دهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری مسئولیت ستاد انتخابات کشور را بر عهده داشت.

رضا فرجی‌دانا (1392-1393)

“رضا فرجی‌دانا” در دولت اول حجت‌الاسلام روحانی (5 آبان سال 1392 ) پس از فراز و نشیب‌های فراوان به عنوان سیزدهمین وزیر علوم رای اعتماد گرفت. وی استاد دانشکده فنی تهران است و سابقه ریاست بر مادر دانشگاه‌های کشور را نیز در کارنامه خود داشت.

در حالی که هنوز یک سال از حضور فرجی‌دانا در وزارت علوم نگذشته بود، انتقادات به اقدامات حاشیه‌ساز وی نظیر انتصابات جنجال‌برانگیز، کند شدن رشد علمی و … بالا گرفت و فرجی‌دانا را که پیش از این یک کارت زرد از مجلس دریافت کرده بود به جلسه استیضاح کشاند. وی در نهایت در جلسه استیضاح 29 مردادماه 93 مجلس موفق به جلب رأی اعتماد مجدد نمایندگان مجلس نشد و با 145 رأی موافق، 15 رأی ممتنع و 110 رأی مخالف از وزارت علوم خداحافظی کرد و وزارتخانه به سرپرست واگذار شد.

در حالی که مجلس به “محمود نیلی احمدآبادی” و “فخرالدین احمدی دانش‌آشتیانی” گزینه‌های پیشنهادی دولت برای وزارت علوم روی خوش نشان نداد، در حالی که مهلت قانونی معرفی وزیر به پایان رسیده بود با حکم حکومتی ضمن تمدید مهلت سرپرستی “محمد فرهادی” را به‌‌ عنوان گزینه پیشنهادی دولت به مجلس معرفی کرد.

محمد فرهادی (1393-1396)

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی (5 آذر) سال 93 پس از بررسی برنامه‌های “محمد فرهادی” با 197 رای موافق، 28 رای مخالف و 10 رای ممتنع از مجموع 235 آرا مأخوذه به وزیر پیشنهادی دولت برای تصدی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رأی اعتماد دادند.

فرهادی متولد 1328 در شاهرود است. وی دوره پزشکی عمومی خود را در سال 1355 در دانشگاه فردوسی مشهد گذراند و تا سال 1359 دوره تخصص گوش، حلق و بینی و سر و گردن را به عنوان شاگرد اول به پایان رساند. وی تا پایان عمر دولت یازدهم در این جایگاه مسئولیت داشت.