دستیاران علیه «آقای برنده»
مدتی قبل در حاشیه برگزاری جشنواره فیلم کوتاه، ورک‌شاپ چهارنفره ساخت فیلم کوتاه ارزان با حضور شهرام مکری، مهدی جعفری، کاوه سجادی‌حسینی و مجید برزگر برگزار شد.
سعید روستایی از فیلم‌سازان جوان و مطرح کشورمان که در این نشست حضور داشت، خطاب به مکری گفت: «زمانی شما گفته بودید که دستیاری نکرده‌اید و این برای من الگو شد و به‌همین‌دلیل من دستیار نشدم، چون دستیار تفکر ندارد و ته هنر دستیار بستن خیابان است و از یک دستیار، کارگردان خوب درنمی‌آید. به‌همین‌دلیل من اول فیلم کوتاه ساختم و بعد فیلم بلند سینمایی‌ام را کارگردانی کردم». همین صحبت‌های کوتاه کارگردان «ابد و یک روز» کافی بود تا موجی از انتقادها از سوی اهالی سینما و به‌ویژه صنفی که مورد خطاب روستایی بود، به سمت این کارگردان روانه شود و با نگارش یادداشت‌هایی او را متوجه وظایف دستیار کارگردان در پروژه‌های سینمایی کنند.
اقباشاوی: تو اول پلان‌بندی یاد بگیر
دانش اقباشاوی، کارگردان جوان سینما، یکی از کسانی بود که با نگارش یادداشتی انتقادی به سخنان روستایی واکنش نشان داد. او در یادداشتی که سینماسینما منتشر کرد، نوشت: «جوانی که باعث شد این مطلب را بنویسم، مدعی است که از طریق شغل دستیاری کارگردان، انسان در فیلم‌سازی‌اش نگاه پیدا نمی‌کند. اینجا دیگر مجبورم نام چند دستیار کارگردان تاریخ سینما را هم یادآوری کنم، آرزو می‌کنم که آقای برنده، نام جان فورد، سرجو لئونه، برناردو برتولوچی، سام پکین‌پا، مسعود کیمیایی، واروژ کریم‌مسیحی، سهراب شهیدثالث، حمید نعمت‌الله، رخشان بنی‌اعتماد و… را شنیده باشد و توصیه می‌کنم که بداند اینان فقط بخشی از دستیاران کارگردان سینمای جهان بوده‌اند. این اسامی صاحب نگاه در سینما نبودند؟ عجب! البته من نمی‌دانم که تعریف این آقا از نگاه در فیلم‌سازی چیست؟
اما امیدوارم که منظورش نگاه نژادپرستانه به هم‌زبانان افغانش نباشد چون آن‌وقت دیگر طرف حسابش روشنفکران می‌شوند و به احتمال زیاد امکان دارد تا همان اتفاقی که برای فیلم اول پرسروصدایش افتاد برای فیلم‌های بعدی‌اش نیز بیفتد. یعنی اینکه هیچ جشنواره مهم سینمایی خارج از مرزهای کشور خواهان تحفه پایین‌شهری‌اش نشود. چراکه اتفاقا روشنفکران همه جهان به نگاه فیلم خیلی با دقت نگاه می‌کنند و اما درس آخر؛ مهم نیست که چه کسی خیابان را می‌بندد اصل این است که چه کسی پلان‌های تو را می‌بندد. تو اول پلان‌بندی یاد بگیر».
واکنش آقای مشاور
اما واکنش مازیار میری که در نخستین فیلم بلند سینمایی روستایی در مقام مشاور او حضور داشت، قابل تأمل است. او در واکنش به صحبت‌های روستایی نوشت: «دوستان محترم دستیار کارگردان که به‌درستی نام شما را زین پس باید یاور کارگردان نامید، دوستان عزیزم زیاد خرده نگیرید؛ روزگار بدی شده است.
تازه‌رسیدگان تلاش برای دیده‌شدن می‌کنند. یک فیلم‌ساز ایتالیایی فیلم کوتاهی ساخته بود از یک بوکسور سبک‌وزن که در روزگاری با ناداوری مدال گرفته بود و نامش و عکسش فراوان دیده شد و چون آن سال با ناداوری طلا گرفته بود و هیچ‌وقت دیگر تکرار نشده بود، پس از سال‌ها نادیده‌شدن به سرش فکری زده بود و برای اینکه دیده شود یک روز در ملأ عام و بر روی رینگ‌بوکس برهنه شده بود و عکاسان از او عکس گرفته بودند و فردا عکس و نامش دوباره تکرار شده بود در صفحه اول روزنامه‌ها. نقل این‌روزهاست که تازه‌رسیدگان می‌خواهند دیده شوند حتی با حرف‌های گزاف و بیهوده. یاوران محترم کارگردان خود و کارگردانان اهل سینما می‌دانند جایگاه شما را و ما می‌دانیم که باید بمانیم منتظرتان تا بیایید تا خیابان فکری و وحی فیلم‌سازی‌مان بسته نشود. شما همراه همه فیلم‌های مهم و تأثیرگذار سینما هستید. چنانچه بسیاری از شما به درستی وارد سینما شده‌اید و آینده‌تان روشن است؛ نه از سر اتفاق مدال طلا می‌گیرید و نه به راهی متوسل می‌شوید برای دیده‌شدن. دوستان من، من بشخصه ارج می‌نهم تمام همکاری‌ها، همراهی‌ها و حضور پرثمرتان را در تمام فیلم‌های سینمای ایران. آنچه شما در این سال‌ها برای سینما انجام داده‌اید با هیچ زبانی حذف‌شدنی نیست. کاش همه ما بعد از گرفتن مدال طلا چه به حق و چه به ناحق راه آمده و یاوران آن راه را فراموش نکنیم».
بیانیه انجمن صنفی دستیاران
انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان سینما هم در بیانیه‌ای به صحبت‌های روستایی واکنش نشان دادند. در این بیانیه آمده: «اخیرا فیلمی در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود که در آن فیلم‌ساز جوان و موفقی در تبیین چگونگی مسیر ورود به عرصه کارگردانی فیلم بلند سینمایی از طریق فیلم‌سازی کوتاه و در طرق دیگر از جمله مسیر دستیاری کارگردان سخنانی می‌گوید و متأسفانه در بخشی از همین گفت‌وگو با تخفیف حرفه دستیاری کارگردان به «انتخاب چند بازیگر فرعی» و «بستن خیابان» در جهت اثبات فرضیه‌شان برمی‌آیند. صحبت‌های آقای سعید روستایی در آن فیلم منتشرشده، جامعه دستیاران کارگردان سینما و به‌ویژه اعضای انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان سینما را آزرده‌خاطر ساخته و توضیحات بعدی ایشان پس از انتشار این تصاویر در توجیه صحبت‌هایشان نیز آنها را قانع نکرده است»؛ در بخش دیگری از این بیانیه می‌خوانیم: «ما معتقدیم کارگردانی فیلم بلند سینمایی یک «حق» نیست که آن هم به واسطه حضور و عضویت در یک انجمن یا باند و حزب و گروه به فردی تعلق گیرد. کارگردانی همانند دستیاری یک حرفه در سینماست که برای ورود به هر دو آنها باید مختصات و ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد داشت که کشف و بروز این توانایی‌ها سازوکار گسترده‌تری ورای ساخت فیلم کوتاه یا دستیاری در چند فیلم را می‌طلبد و به این‌وسیله از تمامی فعالان محترم عرصه سینمای کشور خواهشمندیم تفسیر مشاغل درگیر در تولید فیلم را به متخصصان آن شغل سپرده، یا با مشورت بزرگان و صاحب‌نظران آن عرصه از تعاریف سلیقه‌ای پرهیز نموده و از تقلیل وظایف آنها به تجربیات یا خواسته‌های شخصی جلوگیری کنند».
دفاع مکری از روستایی
از سوی دیگر شهرام مکری بعد از جنجال‌های به‌وجودآمده نسبت به صحبت‌های روستایی واکنش نشان داد و گفت: «من فکر می‌کنم کل ماجرایی که از صحبت‌های سعید روستایی در فضای مجازی بازتاب پیدا کرده است، حاصل یک سوءتفاهم است.
زیرا قبل و بعد حرف‌های این کارگردان منعکس نشده و روح حاکم بر کل آن جلسه در آن هویدا نیست. قضاوت درباره این چند جمله کار دقیقی نیست. روستایی پس از صحبت‌های کاوه سجادی‌حسینی که خود او نیز سابقه دستیاری را در کارنامه دارد، به این دلیل که سوءتفاهمی پیش نیاید در توضیح تکمیلی صحبت‌هایش گفت منظور من کم‌کردن کار دستیاران در سینما نیست».
موضوع‌گیری مردم نسبت به سخنان روستایی
سعید روستایی با ساخت نخستین فیلم بلندش توانست نظر مساعد بسیاری از مخاطبان را جلب کند و در گیشه به فروش قابل‌توجهی دست پیدا كرد. فروشی چشمگیر برای فیلمی دراماتیک کمتر در سینمای ایران قابل پیش‌بینی است اما روستایی این موفقیت را تجربه کرد. هم‌زمان با انتشار بیانیه‌های اهالی سینما نسبت به گفته‌های روستایی، نکته جالب توجه مواضع بسیاری از مخاطبان شبکه‌های اجتماعی درباره این موضوع است. برخی از کاربران چنین برخوردهای سخت و تندی را علیه روستایی مناسب نمی‌دانند. کاربری بی‌نام در «خبرآنلاین» نوشت: «سعید روستایی، جوون بسیار بااستعدادیه و این رو در اثرش ثابت کرده، درست نیست پیش‌کسوتان ما این‌طور به جوانان حسادت کنند».
کاربر دیگري نوشته است: «اصلا درست نیست که این‌طور واضح و آشکار حسادت خودتون رو به یه جوون نشون بدید».
کاربر دیگری که نامش را ننوشته، گفته: «متأسفم برای خودمون که این‌طور عقده‌ای شدیم و آدم خراب‌کن». برخی دیگر نیز از جنبه‌ای دیگر به این صحبت‌ها نگاه کرده‌اند. کاربری نوشت: «بهتره کمی منطقی باشید؛ حرف‌های سعید روستایی اصلا حرفای جالبی نبودن. ایشون اومدن تمام زحماتی که یک دستیار کارگردان میکشه رو با چند جمله بی‌ارزش خوندن، یعنی چی که دستیار کارگردان هیچ تفکری نداره یعنی چی که تنها کارش بستن یه خیابونه؟ آقای روستایی بهتره یه نگاهی هم به کسی مثل مانفرد اسماعیلی بکنه که سال‌هاست این کاره است و حتی از بسیاری از کارگردانان ما هم پرسابقه‌تره، کسی که به گفته خیلیا تو پروژه‌های سینمایی نقشی فراتر از یه دستیار کارگردان داره. ای‌کاش بیخودی زحمات یه عده‌ای رو که دارن زحمت می‌کشند واسه این سینما این‌جوری بیهوده جلوه ندیم».
