قصه ی ناتمام جمع آوری قلیان و چند نکته
شاید زمانی که میرزای شیرازی فتوای معروفش در مورد تنباکو را اعلام کرد و مردم قلیان ها شکستند و تنباکوها را به آتش کشیدند، کسی تصور نمی کرد که این دلبر سرطانزا به حیات خود ادامه دهد و پس از قریب به پانصد سال، بحث و جدلی پیرامون آن شکل گیرد.
قلیان یکی از پر طرفدارترین و با سابقه ترین ادوات مصرف دخانیات در کشور ماست. با وجود مضرات متعدد اثبات شده برای قلیان، استفاده از این وسیله روز به روز در حال افزایش بوده و تفکرات سنتی متوجه آن، روند و روال آن را سهولت بخشیده است.
علیرغم ضرر دو چندان قلیان به نسبت سیگار، تفکرات سنتی موجب شده اند تا همواره قلیان بر خلاف سیگار از حاشیه امنیت بیشتری برخوردار باشد. نکته ی مضحک و تلخی که در مورد قلیان وجود دارد همین مقبولیت نسبی آن در میان خانواده ها بر خلاف سیگار است. در حالی که در بیشتر خانواده ها مصرف سیگار را قبیح می دانند، قلیان چنان منع مصرفی ندارد و حتی میهمان جمع های خانوادگی است.
نهاد های مختلفی که مستقیم و غیر مستقیم، بر موضوع مواد دخانی تاثیر گذار هستند، چند سالی است که اقداماتی عموماْ مقطعی برای برچیده شدن قلیان از سطح جامعه داشته اند. افزایش روز افزون اماکن ارایه کننده ی این وسیله در کوچه و خیابان شهرها و به خصوص حضور قدرتمند آن در تفرجگاه ها، نشان دهنده ی ضعیف و نا کافی بودن طرح های اجرا شده است. لازم به ذکر است که اگر به آمار مراکز عرضه ی قلیان، فروشگاه های متعدد فروش قلیان، تنباکو و ادوات مورد نیاز آن را هم اضافه کنیم، باید آمار مصرف و رجوع مردم به قلیان را بسیار بالاتر در نظر بگیریم.
در روزهای اخیر صحبت هایی مبنی بر ممنوعیت مصرف قلیان در شهرهایی نظیر قم، کرج و تهران منتشر شد. اگر در جستجوگرهای اینترنت عنوان « ممنوع شدن قلیان » را وارد کنید، اخباری با عنوان طرح جمع آوری قلیان به تعداد بسیار زیادی خواهید یافت که متعلق به سالهای مختلف هستند. این نکته نشان دهنده ی نافرجامی و یا عدم اجرای طرح جمع آوری قلیان است، که سالهای متمادی مطرح شده، اما با اجرایی محدود و ناقص همراه بوده اند.
یکی از علل تاثیر گذار در نحوه ی برخورد با مراکز عرضه ی قلیان، بحث نظارت و اطلاع از میزان مصرف مردم است. برخی معتقدند تا زمانی که عمده ی مصرف قلیان کشور به از طریق عرضه در اماکن عمومی باشد، با کمترین هزینه می توان جامعه آماری از حیث میزان مصرف، تفکیک جنسی و سنی مصرف کنندگان و موارد دیگر داشت. همچنین معتقدند در صورت تعطیلی مراکز عرضه عمومی، مردم بیش از پیش به مصرف خانگی روی خواهند آورد و در این صورت تهیه ی جامعه ی آماری در مورد مصرف کنندگان بسیار سخت‌تر خواهد شد و احتمالاْ میزان مصرف مردم نیز افزایش خواهد یافت.
مطرح شدن چند باره ی طرح جمع آوری قلیان و توقف و یا عدم اجرای آن پیامدهای خوبی ندارد. اولین اتفاق آسیب زننده ای که در این مورد رخ خواهد داد، جدی گرفته نشدن آن توسط مردم است. عموماْ این طرح ها پس از توصیه ی نهادهای اجتماعی و یا فرهنگی به جریان می افتند و پس از اجماع نظر، دستگاه قضا به نهادهای انتظامی دستور اجرای آن را می دهد.
اگر بررسی های کارشناسان امر لزوم اجرای طرح جمع آوری قلیان را توصیه می‌کنند، خوب است که برنامه ی جمع آوری توسط مبادی مربوطه انجام شود. اما اگر هنوز اختلاف نظر در مورد نحوه ی برخورد وجود دارد و یا پیش نیازهای قانونی برای اجرای آن لازم است، رویه ی مطلوب آن است که یکبار برای همیشه تکلیف این موضوع روشن و اقدام شایسته ای صورت گیرد.
