طرح تازه بنکالا برای یارانهبگیران رونمایی شد؛ مشمولان کدام دهکها هستند؟
در شرایطی که فشارهای معیشتی و افزایش قیمت کالاهای اساسی ادامه دارد، دولت و مجلس از تدوین و اجرای طرح جدید بنکالا برای دهکهای درآمدی اول تا پنجم خبر دادهاند. این طرح با هدف جایگزینی بخشی از یارانههای غیرهدفمند با اعتبار خرید کالا و تقویت مستقیم قدرت خرید خانوارهای کمدرآمد طراحی شده است.
بنکالا در سیاستگذاری اقتصادی به اعتباری غیرنقدی گفته میشود که برای خرید کالاهای اساسی در اختیار خانوارهای مشمول قرار میگیرد. در این شیوه، بهجای پرداخت وجه نقد، امکان خرید اقلام ضروری مانند برنج، روغن، گوشت، مرغ، لبنیات و سایر کالاهای اساسی از فروشگاههای مشخص فراهم میشود.
اقتصادآنلاین نوشت: هدف اصلی اجرای بنکالا، کاهش هدررفت یارانهها، کنترل آثار تورمی پرداخت نقدی و اطمینان از مصرف یارانه در مسیر تأمین نیازهای ضروری خانوار است. تجربه اجرای کالابرگ الکترونیکی در سالهای گذشته نیز نشان داده که یارانه غیرنقدی میتواند اثر حمایتی مستقیمتری بر سبد معیشت خانوارها داشته باشد.
دهکهای اول تا پنجم شامل چه کسانی میشوند؟
دهکبندی درآمدی، جامعه را به ۱۰ گروه مساوی بر اساس سطح درآمد و هزینه تقسیم میکند. دهک اول کمدرآمدترین و دهک دهم پردرآمدترین بخش جامعه را در بر میگیرد. دهکهای ۱ تا ۵ نیمی از جمعیت کشور را شامل میشوند و اغلب خانوارهایی هستند که بخش عمده درآمد خود را صرف هزینههای ضروری مانند خوراک، مسکن و انرژی میکنند.
این دهکبندی بر پایه شاخصهایی همچون میزان درآمد، تراکنشهای بانکی، داراییها، خودرو، ملک، بیمه و الگوی مصرف انجام میشود. به همین دلیل، دهکهای پایین بیشترین آسیبپذیری را در برابر افزایش قیمت کالاهای اساسی دارند و در اولویت دریافت حمایتهای معیشتی قرار میگیرند.
جزئیات اولیه طرح جدید بنکالا
بر اساس اظهارات مسئولان و نمایندگان مجلس، در قالب این طرح، اعتباری مشخص بهصورت ماهانه یا دورهای به سرپرستان خانوار دهکهای ۱ تا ۵ اختصاص مییابد. این اعتبار صرفاً برای خرید کالاهای اساسی قابل استفاده است و امکان برداشت نقدی ندارد.
در طرحهای پیشین، میزان اعتبار کالابرگ برای دهکهای پایین بهازای هر نفر ماهانه حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان بوده و برای دهکهای میانی رقم کمتری در نظر گرفته شده است. هرچند هنوز مبلغ نهایی بنکالا در طرح جدید اعلام نشده، اما انتظار میرود این رقم متناسب با نرخ تورم و شرایط بودجهای دولت تعیین شود.
دلایل حرکت دولت به سمت بنکالا
افزایش تورم، محدودیت منابع مالی دولت و ناکارآمدی برخی یارانههای غیرمستقیم از مهمترین دلایل گرایش به بنکالا عنوان میشود. در سالهای گذشته، پرداخت یارانههای پنهان یا ارز ترجیحی اگرچه با هدف کنترل قیمتها انجام شد، اما در مواردی به رانت، قاچاق و افزایش هزینههای دولت منجر شد.
در مقابل، بنکالا این امکان را فراهم میکند که یارانه مستقیماً به مصرفکننده نهایی برسد و دولت با هزینه کمتر، اثر حمایتی بیشتری ایجاد کند. سیاستگذاران معتقدند این مدل میتواند هم به مدیریت بهتر منابع کمک کند و هم امنیت غذایی دهکهای کمدرآمد را تقویت کند.
چالشها و ابهامها
با وجود مزایای مطرحشده، موفقیت طرح بنکالا به عواملی مانند دقت در دهکبندی، فراهم بودن زیرساختهای فنی و گستردگی شبکه توزیع وابسته است. هرگونه خطا در شناسایی مشمولان یا محدودیت دسترسی به فروشگاههای طرف قرارداد میتواند بخشی از خانوارهای واجد شرایط را از دریافت کامل حمایت محروم کند. همچنین تعیین فهرست کالاها، سقف اعتبار و نحوه بهروزرسانی آن متناسب با تورم، از جمله چالشهای مهم پیشروی اجرای این طرح به شمار میرود.
