یوگای چشم؛ نسخه‌ای ساده و مؤثر برای کاهش خستگی کاربران رایانه
محققان در پژوهشی تازه تلاش کرده‌اند پاسخ روشنی برای این پرسش پیدا کنند که آیا یک مجموعه ساده از تمرینات چشمی می‌تواند خستگی چشم را در میان دانشجویانی که ساعات طولانی روبه‌روی رایانه می‌نشینند کاهش دهد یا خیر.
با افزایش استفاده از ابزارهای دیجیتال، فشار بیشتری به چشم‌ها وارد می‌شود؛ فشاری که خود را با علائمی مثل سوزش، قرمزی، خشکی، دوبینی و احساس ناراحتی مداوم نشان می‌دهد. خستگی دیجیتالی چشم حالا یکی از مشکلات شایع میان کاربران رایانه و تلفن همراه است و عواملی مانند نور نامناسب، کار طولانی با صفحه‌نمایش، تغذیه ناکافی، استرس و افزایش سن آن را تشدید می‌کند. از آنجا که عضلات چشم نیز مانند سایر عضلات بدن در صورت استفاده مداوم دچار تنش می‌شوند، یافتن راه‌هایی ساده و کم‌هزینه برای کاهش این فشار بیش از پیش اهمیت دارد.
تا امروز پیشنهادهای مختلفی برای رفع این مشکل ارائه شده است؛ از افزایش پلک‌زدن و استفاده از اشک مصنوعی گرفته تا لنزهای فیلتر آبی و اصلاح اختلالات تطابق چشم. اما بسیاری از افراد همچنان از علائم آزاردهنده رهایی پیدا نمی‌کنند و حتی استفاده مداوم از عینک یا لنز نیز همیشه نتیجه مطلوبی ندارد. در چنین شرایطی تمرینات چشمی یوگا به‌عنوان روشی آرام، در دسترس و بدون عوارض دارویی مورد توجه قرار گرفته است؛ تمریناتی که هدفشان کاهش تنش عضلات چشم و بهبود هماهنگی حرکتی آن‌هاست و سابقه طولانی در حوزه سلامت چشم دارند.
در همین راستا، مهدیه سرحدی، استادیار پرستاری دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، به همراه گروهی از پژوهشگران دانشگاه‌های زاهدان، قشم و هرمزگان، مطالعه‌ای را اجرا کرده‌اند تا میزان اثرگذاری تمرینات یوگای چشم بر خستگی دانشجویان پرستاری را بررسی کنند؛ گروهی که به دلیل کار مداوم با رایانه در معرض خستگی چشم قرار دارند.
در این پژوهش، دانشجویان به‌صورت تصادفی در دو گروه قرار گرفتند. پیش از شروع مداخله، پرسشنامه‌ای درباره میزان خستگی چشم آن‌ها تکمیل شد. سپس گروه مداخله طی شش هفته، پنج روز در هفته و روزی ۳۰ دقیقه تمرینات یوگای چشم را انجام دادند؛ تمریناتی شامل حرکات آرام، کنترل‌شده و تقویت‌کننده عضلات چشم. گروه دوم هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. پس از پایان دوره، پرسشنامه‌ها دوباره تکمیل و نتایج مقایسه شد.
به گزارش ایسنا، نتایج نشان داد میزان خستگی چشم در گروهی که تمرینات را انجام داده بودند به شکل قابل توجهی کاهش یافته است؛ میانگین نمره خستگی از حدود «۳» به «۱» رسیده بود و این کاهش از نظر آماری معنا‌دار گزارش شد.
پژوهشگران در جمع‌بندی تأکید کرده‌اند که تمرینات چشمی یوگا می‌تواند روشی مؤثر، کم‌هزینه و ایمن برای کاهش خستگی چشم باشد و اجرای آن در برنامه مراقبتی دانشجویان و افرادی که ساعات زیادی با دستگاه‌های دیجیتال کار می‌کنند توصیه می‌شود.
این یافته‌ها با نتایج مطالعات مشابه نیز همخوانی دارد. برای مثال در کره جنوبی نشان داده شده که هشت هفته تمرینات چشمی یوگا می‌تواند خستگی چشم کاربران اینترنت را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. همچنین در پژوهشی دیگر بر روی دانشجویان بینایی‌سنجی، شش هفته تمرین چشمی کاهش محسوسی در علائم ایجاد کرده است.
حتی در دوران کرونا، ترکیب تمرینات چشمی و توصیه‌های ارگونومیک در کودکان حاضر در کلاس‌های آنلاین، علائم خستگی چشم را کاهش داد. مجموعه این شواهد تأیید می‌کند که یوگای چشم می‌تواند جایگزینی قابل‌اتکا برای روش‌های دارویی و پرهزینه باشد، هرچند محققان همچنان بر لزوم انجام مطالعات گسترده‌تر برای دستیابی به نتایج دقیق‌تر تأکید دارند.
