آیا ترامپ می‌تواند نام خلیج فارس را تغییر دهد؟
بازتاب– دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، باز هم با یک تصمیم جنجالی دیگر خبرساز شده است. او در آستانه سفر به خاورمیانه، از احتمال تغییر نام خلیج فارس به «خلیج عربی» سخن گفته؛ پیشنهادی که نه‌تنها خشم گسترده‌ای در ایران به‌دنبال داشته، بلکه اتحاد بی‌سابقه‌ای میان ایرانیان با دیدگاه‌های کاملاً متفاوت ایجاد کرده است.
به نوشته نیویورک تایمز؛ ترامپ در اظهاراتی کوتاه اما بحث‌برانگیز در کاخ سفید گفت: «شاید لازم باشد تصمیمی بگیرم. نمی‌دانم کسی ناراحت می‌شود یا نه…»
اما همین جمله کافی بود تا ایرانیان از طیف‌های مختلف سیاسی، مذهبی و حتی اپوزیسیون، دست‌به‌دست هم دهند و به این پیشنهاد واکنش نشان دهند؛ پاسخی که با هشتگ‌هایی مثل #خلیج_فارس_همیشه و انتشار نقشه‌ها و اسناد تاریخی همراه شد.
خلیج فارس؛ فقط یک اسم نیست، هویت یک ملت است
نام «خلیج فارس» تنها یک اصطلاح جغرافیایی نیست؛ بلکه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی ایران است. قدمت این نام به دوران کوروش کبیر، پادشاه بزرگ هخامنشی، در قرن ششم پیش از میلاد بازمی‌گردد. ایران امروز، وارث همان تمدنی است که از شرق هند تا مرزهای اروپا گسترده بود و سرتاسر کرانه جنوبی‌اش رو به این خلیج باز می‌شد.
تورج دریایی، استاد تاریخ و مدیر مرکز مطالعات ایرانی در دانشگاه کالیفرنیا ایرواین، در گفت‌وگویی گفت:
«این موضوع فقط سیاسی نیست؛ مسئله‌ای است که به جان و دل مردم گره خورده. برای ایرانیان، خلیج فارس مثل ریشه یک درخت است. آیا ترامپ می‌خواهد با ایران مذاکره کند یا ریشه‌اش را قطع کند؟»
ترامپ چقدر قدرت دارد؟
از لحاظ حقوقی، رئیس‌جمهور آمریکا می‌تواند در اسناد رسمی کشورش، نام‌های جغرافیایی را تغییر دهد. مثلاً همین امسال، ترامپ با صدور فرمانی خواست تا نام «خلیج مکزیک» به «خلیج آمریکا» تغییر یابد. البته این تصمیم با واکنش شدید دولت مکزیک روبه‌رو شد و حتی به شکایت از گوگل انجامید.
با این حال، هیچ کشوری ملزم نیست چنین تغییراتی را بپذیرد. در سطح بین‌المللی، سازمان‌هایی مانند سازمان ملل و سازمان هیدروگرافی بین‌المللی (IHO) همچنان از نام «Persian Gulf» استفاده می‌کنند. حتی خود آمریکا هم طبق استانداردهای فعلی هیئت نام‌های جغرافیایی‌اش، هنوز موظف به استفاده از همین نام است.
واکنش گسترده ایرانیان: از خیابان تا توییتر
پیشنهاد ترامپ، سیلی از واکنش‌های اعتراضی را به همراه داشت. احمد زیدآبادی، تحلیلگر سیاسی در تهران، در صفحه‌اش در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:
«فقط چون ترامپ اراده کرده، خلیج مکزیک خلیج آمریکا نمی‌شود، کانادا به آمریکا نمی‌پیوندد، و خلیج فارس هم اسم جعلی به خودش نمی‌گیرد.»
تیم ملی فوتبال ایران نیز در اقدامی معنادار، نقشه‌ای از خلیج فارس را با هشتگ #خلیج_فارس_همیشه در صفحه رسمی اینستاگرامش منتشر کرد. حتی چهره‌های منتقد جمهوری اسلامی نیز با این تصمیم مخالفت کردند. رضا پهلوی، فرزند شاه سابق ایران و یکی از حامیان سیاسی ترامپ، در واکنش گفت:
«تحریف تاریخ و تغییر نام خلیج فارس، توهینی آشکار به مردم ایران و تمدن بزرگ ماست.»
پشت‌پرده تلاش برای تغییر نام چیست؟
گرچه در تاریخ، همواره از این پهنه آبی به‌عنوان «خلیج فارس» یاد شده، از نقشه‌های یونانیان باستان گرفته تا نقشه‌های استعمارگران اروپایی. اما از دهه ۱۹۵۰ و با اوج گرفتن جنبش پان‌عربیسم، برخی کشورهای عربی خلیج‌نشین تلاش کردند نام آن را به «خلیج عربی» تغییر دهند. با این حال، سازمان ملل و جامعه جهانی همچنان به اسناد تاریخی وفادار مانده‌اند.
تأثیر این جنجال بر مذاکرات هسته‌ای؟
در شرایطی که ایران و آمریکا در حال برگزاری دور جدیدی از مذاکرات هسته‌ای با میانجی‌گری عمان هستند، این اظهارنظر ترامپ می‌تواند مثل آب سردی بر روند گفتگوها باشد. حسین موسویان، دیپلمات پیشین و عضو تیم مذاکرات برجام، گفت:
«این کار اعتماد را از بین می‌برد و حرف تندروهایی که می‌گویند آمریکا غیرقابل اعتماد است را تقویت می‌کند. نتیجه‌اش تضعیف دیپلماسی خواهد بود.»
پیشنهاد ترامپ، اگرچه از نظر سیاسی شاید صرفاً یک ژست تبلیغاتی به‌نظر برسد، اما واقعیت این است که بازی با نام «خلیج فارس» بازی با غرور و هویت یک ملت است. غروری که فراتر از دولت‌ها، جناح‌ها و اختلافات سیاسی، قلب میلیون‌ها ایرانی را به هم پیوند می‌دهد.
