از قاهر تا جاس 313؛ جنگنده‌ای که پرواز نکرد، اما به پهپاد تهاجمی تبدیل شد
بازتاب– پروژه «قاهر ۳۱۳» که روزگاری به‌عنوان یک جنگنده پشتیبانی نزدیک هوایی معرفی شده بود، پس از پشت سر گذاشتن فراز و نشیب‌های متعدد، اکنون در قالب پهپادی کوچک با نام «جاس ۳۱۳» بار دیگر به عرصه آمده است. این تغییر رویکرد، نشان‌دهنده تحولی بنیادین در استراتژی‌های هوایی نیروهای مسلح ایران و تمرکز بر توسعه پهپادهای پیشرفته است.
نمایش و ویژگی‌های فنی
به گزارش تسنیم، در مراسم الحاق ناو پهپادبر «شهید بهمن باقری»، دو نمونه بزرگ و کوچک از پهپاد جاس ۳۱۳ رونمایی شدند. پرواز این پهپاد از روی ناو فرصتی را فراهم آورد تا در گفت‌وگویی با سردار علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه، جزئیات نسخه بزرگ‌تر آن بررسی شود. سردار تنگسیری اعلام کرد که این مدل به موتور جت مجهز بوده و با سرعت بالا و مداومت پروازی یک‌ساعته، قادر به اجرای مأموریت‌های شناسایی و بمباران است. این ویژگی‌ها قدرت عملیاتی ناو «شهید باقری» را به‌طور چشمگیری افزایش داده‌اند.
تحول و سیر تکاملی پروژه
پروژه قاهر ۳۱۳ در ابتدا در ۱۱ بهمن ۱۳۹۱، در حضور محمود احمدی‌نژاد رونمایی شد. این جنگنده تک‌موتوره و تک‌سرنشین با سطح مقطع راداری پایین و استفاده از مواد پیشرفته، به‌عنوان یک پلتفرم بومی برای عملیات در ارتفاع پست طراحی شده بود. پس از سال‌ها، در ۲۶ فروردین ۱۳۹۶، ویدئویی از نسخه جدیدتر آن منتشر شد که تغییراتی همچون تجهیز به دو موتور و نصب دوربین نظارتی در زیر دماغه را نشان می‌داد. سپس این پروژه برای مدتی در سکوت خبری فرو رفت تا اینکه در ۲۹ بهمن ۱۴۰۱، امیر افشین خواجه‌فرد، رئیس سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح، اعلام کرد که این جنگنده به‌زودی در قالب یک پهپاد بدون سرنشین معرفی خواهد شد.
چشم‌انداز استراتژیک و کاربردهای عملیاتی
تبدیل این پروژه به یک پهپاد پنهان‌کار، مسیر جدیدی را در توسعه پهپادهای پیشرفته ایران گشوده است. طراحی منحصر‌به‌فرد و استفاده از مواد جاذب امواج راداری، جاس ۳۱۳ را به سامانه‌ای سخت‌یاب برای رادارهای دشمن تبدیل کرده است. این پهپاد قابلیت ایفای نقش‌های متعددی از جمله کالیبره‌سازی سامانه‌های پدافندی، آموزش اپراتورها و اجرای مأموریت‌های رزمی و شناسایی را دارد.
سرمایه‌گذاری‌های اخیر در صنعت پهپادی، نیروهای مسلح ایران را قادر ساخته تا پهپادهایی متنوع با بردها و مأموریت‌های مختلف طراحی و تولید کنند. این پیشرفت‌ها کشور را در جایگاه یکی از قدرت‌های برتر پهپادی در منطقه و جهان قرار داده است. افزون بر این، توانمندی‌های پهپادی ایران فراتر از مرزهای ملی رفته و با ایجاد شبکه یکپارچه پهپادی در جبهه مقاومت، پوشش تنگه‌های راهبردی دریایی جهان را نیز ممکن ساخته است. به گفته سردار حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران، این شبکه در تحولات اخیر منطقه غرب آسیا نقشی تعیین‌کننده داشته و توان پاسخ‌گویی سریع به تهدیدات منطقه‌ای را به کشور بخشیده است.
گام‌های آینده در توسعه توان هوایی
ورود نیروهای مسلح ایران به حوزه طراحی و تولید پهپادهای پنهان‌کار، افق جدیدی را در راهبردهای دفاعی کشور گشوده است. بهره‌گیری از موتور جت در جاس ۳۱۳ و افزایش مداومت پروازی آن، امکان اجرای مأموریت‌های گشت هوایی، رهگیری و عملیات‌های رزمی در عمق خاک دشمن را فراهم کرده است. این پیشرفت‌ها، گامی مهم در ارتقای توان پهپادی ایران محسوب می‌شوند و می‌توانند در سال‌های آتی به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی در ایجاد برتری هوایی ایفای نقش کنند.
به‌طور کلی، تحولات اخیر حاکی از تعهد مستمر نیروهای مسلح ایران به توسعه و به‌روز‌رسانی فناوری‌های هوایی است؛ رویکردی که نه‌تنها در سطح ملی، بلکه در معادلات منطقه‌ای نیز تأثیرگذار خواهد بود و جایگاه ایران را به‌عنوان یکی از پیشگامان فناوری پهپادی در جهان تثبیت خواهد کرد.
