رهاسازی شیرابه زباله در رودخانه‌ای در شمال ایران
تماس مستقیم با شیرابه یا مصرف آب و غذای آلوده به آن می‌تواند موجب بروز بیماری‌های گوارشی، مشکلات پوستی، اختلالات عصبی و حتی سرطان شود.
استنشاق بخارات سمی ناشی از شیرابه نیز ممکن است دستگاه تنفسی را تحریک کرده و باعث بروز بیماری‌هایی مانند آسم و برونشیت گردد.
همچنین، ترکیبات سمی این شیرابه‌ها می‌توانند سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار داده و اختلالات عصبی نظیر کاهش حافظه، مشکلات یادگیری و اختلالات رفتاری ایجاد کنند.
ویدئویی که اخیراً از رهاسازی شیرابه زباله‌ها در رودخانه تلار قائمشهر در فضای مجازی منتشر شد، واکنش‌های زیادی به همراه داشت.
در این زمینه باید به این نکته توجه کرد که «شیرابه» و «پسماند زباله» دو چالش بزرگ زیست‌محیطی هستند که مدیریت آن‌ها نیازمند رویکردهای جامع و ترکیب دانش فنی و حقوقی است. این مواد علاوه بر آلودگی منابع آب و خاک، تهدید جدی برای سلامت انسان‌ها به شمار می‌آیند. این موضوع اهمیت مدیریت این دو آلوده‌کننده حیاتی را به خوبی نشان می‌دهد.
صادق جمالی، کارشناس رسمی دادگستری در امور مهندسی آب و پژوهشگر حقوق محیط زیست، در این‌باره به خبرآنلاین گفت: «رهاسازی شیرابه زباله در رودخانه‌ها، به ویژه حادثه‌ای که اخیراً در رودخانه تلار قائمشهر رخ داده، تبعات بسیار جدی و وسیعی برای محیط زیست و اکوسیستم منطقه خواهد داشت.
آلودگی آب به شیرابه می‌تواند در زنجیره غذایی تجمع یافته و نهایتاً به سلامت انسان‌ها آسیب برساند. این آلودگی‌ها در کنار هزینه‌های تصفیه آب، موجب کاهش ارزش زمین‌های کشاورزی و کاهش درآمد گردشگری شده و در نهایت آسیب‌های اقتصادی به جامعه محلی و حتی کشور وارد می‌آورد.»
وی ادامه داد: «آلودگی ناشی از شیرابه علاوه بر کاهش کیفیت زندگی، باعث بروز بوی نامطبوع، آلودگی هوا و افزایش هزینه‌های درمانی می‌شود و به طور غیرمستقیم بر سلامت انسان‌ها و اقتصاد جامعه تأثیر منفی دارد.»
جمالی در پاسخ به این سوال که آیا تصفیه شیرابه ممکن است، توضیح داد که بله، این امکان وجود دارد و معمولاً برای تصفیه کامل شیرابه از ترکیب روش‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی استفاده می‌شود.
در مورد مدیریت پسماند زباله‌ها، وی گفت: «پسماند زباله انواع مختلفی از مواد شامل مواد آلی، پلاستیک، فلزات و شیشه است. مدیریت صحیح پسماند شامل کاهش تولید زباله، بازیافت، کمپوست و دفن بهداشتی است. مهم‌ترین راهکار برای کاهش مشکلات ناشی از پسماند زباله، کاهش تولید آن است.»
وی افزود: «کاهش تولید پسماند زباله از طریق تغییر سبک زندگی، استفاده از محصولات قابل بازیافت و کاهش مصرف بی‌رویه میسر است. دفن بهداشتی باید به عنوان آخرین مرحله و پس از تفکیک و بازیافت زباله‌ها انجام شود.»
جمالی همچنین اشاره کرد که نهادهای مختلفی نظیر سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت بهداشت، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان‌های مردم‌نهاد و دستگاه قضایی در این امر مسئول هستند و همکاری بین این نهادها برای مدیریت صحیح پسماندها و شیرابه‌ها ضروری است.
در پاسخ به سوالی درباره قوانین ایران برای جلوگیری از دفع شیرابه و پسماند در رودخانه‌ها، جمالی بیان کرد: «بله، در قوانین زیست‌محیطی ایران، مواد قانونی برای حفظ سلامت منابع آبی و محیط زیست وضع شده است. به عنوان مثال، ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی هر اقدامی که تهدیدی برای بهداشت عمومی باشد، از جمله ریختن مواد مسموم‌کننده در رودخانه‌ها، جرم شناخته شده و مجازات‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است.»
وی در ادامه گفت: «قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب بر لزوم حفاظت از کیفیت و کمیت منابع آب تأکید دارد و هرگونه آلودگی آب را ممنوع می‌داند. همچنین قانون مدیریت پسماند چارچوب قانونی برای مدیریت صحیح پسماندها فراهم کرده و بر لزوم دفع بهداشتی پسماندها تأکید دارد.»
جمالی در پایان افزود: «برای متخلفان، مجازات‌هایی نظیر جریمه‌های نقدی سنگین، حبس و پلمب واحدهای متخلف در نظر گرفته شده است.»
