تولد اقیانوس ششم در حال شکل گیری است؛ جدایی آفریقا در دل شرق قاره سیاه
بازتاب– شرق آفریقا، با بیابان‌های سوزان و هوای داغی که نفس را بند می‌آورد، به نظر می‌رسد که جزو مکان‌هایی باشد که انسان‌ها کمتر به آنجا قدم می‌گذارند. اما برای زمین‌شناسان، این منطقه نه تنها به عنوان یکی از خشک‌ترین و غیرقابل سکونت‌ترین نقاط زمین شناخته می‌شود، بلکه به عنوان یک آزمایشگاه طبیعی بی‌نظیر در حال تبدیل شدن به مکانی شگفت‌انگیز برای مطالعه فرآیندهایی است که زمین‌شناسان را به تحیر واداشته است. در اینجا، قاره آفریقا در حال شکافتن است، و این شکاف عمیق که طی میلیون‌ها سال به تدریج عمیق‌تر می‌شود، در نهایت یک اقیانوس جدید به نام اقیانوس ششم را به دنیا خواهد آورد.
افق جدید در دل زمین
منطقه آفر، در قلب شرق آفریقا، جایی است که سه صفحه تکتونیکی مختلف — نوبی، سومالی و عربی — در هم تقاطع دارند و به آرامی از یکدیگر دور می‌شوند. این فرآیند که به نام گسیختگی شناخته می‌شود، در حال تغییر شکل زمین است و دانشمندان را به مطالعه دقیق نحوه شکل‌گیری قاره‌ها و اقیانوس‌ها واداشته است. در واقع، این منطقه به طور خاص فرصت بی‌نظیری به پژوهشگران می‌دهد تا مشاهده کنند که چگونه یک شکاف قاره‌ای می‌تواند به شکاف اقیانوسی تبدیل شود.
کریستوفر مور، دانشجوی دکتری دانشگاه لیدز که با استفاده از رادار ماهواره‌ای فعالیت‌های آتشفشانی این منطقه را زیر نظر دارد، می‌گوید: این تنها جایی در جهان است که می‌توانید فرآیند تبدیل شکاف قاره‌ای به شکاف اقیانوسی را مطالعه کنید. این مناطق در حال حاضر تنها یک نوار کم‌عمق زمین‌شناسی نیستند، بلکه نمایشی از آینده‌ای هستند که ممکن است میلیون‌ها سال دیگر تحقق یابد.
یک آزمایشگاه طبیعی در دل بیابان
منطقه آفر با دارا بودن دره شکاف آفریقای شرقی، به عنوان یک شکاف عظیم در سطح زمین، به ویژه در اتیوپی و کنیا، شناخته می‌شود. این دره که میلیون‌ها سال پیش تشکیل شده، شاهد گسیختگی‌های عظیم زمین است. در سال ۲۰۰۵، یک شکاف به طول ۳۵ مایل در بیابان اتیوپی باز شد که یادآوری از نیروهای در حال فعالیت زیر سطح زمین بود. این رویداد شگفت‌انگیز، معادل چند صد سال حرکت تکتونیکی در عرض تنها چند روز بود.
سینتیا ابینگر، زمین‌فیزیکدان دانشگاه تولین که سال‌ها در حال مطالعه این منطقه است، توضیح می‌دهد: گسیختگی در اینجا همیشه یکنواخت نیست. گاهی اوقات این فرآیند با وقایع انفجاری و ناگهانی همراه است. شبیه به پر شدن بیش از حد یک بادکنک. به گفته او، در این فرآیند، فشار ناشی از بالا آمدن ماگما باعث شکافتن پوسته زمین می‌شود.
چه چیزی در انتظار آفریقا است؟
دانشمندان با استفاده از فناوری‌های مدرن مانند GPS، می‌توانند با دقت بسیار بالا حرکت صفحات تکتونیکی را اندازه‌گیری کنند. این فناوری‌های نوین به پژوهشگران این امکان را داده‌اند که دقیقاً اندازه‌گیری کنند که صفحات تکتونیکی چه سرعتی از یکدیگر فاصله می‌گیرند. در حالی که صفحه عربی با سرعت حدود یک اینچ در سال از آفریقا دور می‌شود، صفحات نوبی و سومالی کندتر از یکدیگر جدا می‌شوند، اما تمامی این حرکات در طول میلیون‌ها سال تأثیرات عمیقی بر شکل‌گیری منطقه خواهند گذاشت.
این جدایی‌ها، که به آرامی از هم فاصله می‌گیرند، سبب می‌شود مواد داغ و مذاب از عمق زمین به سطح بیایند و پوسته اقیانوسی جدیدی شکل بگیرد. کریستوفر مور توضیح می‌دهد: ما می‌توانیم مشاهده کنیم که پوسته اقیانوسی در حال شکل‌گیری است، زیرا این پوسته از نظر ترکیب و چگالی کاملاً با پوسته قاره‌ای متفاوت است.
تولد اقیانوس ششم
اگرچه ممکن است به نظر برسد که این تغییرات به کندی در حال رخ دادن هستند، اما بر اساس پیش‌بینی‌های علمی، منطقه آفر طی حدود ۵ تا ۱۰ میلیون سال آینده به طور کامل زیر آب خواهد رفت و در نتیجه، خلیج عدن و دریای سرخ به این شکاف بزرگ خواهند ریخت و حوضه‌ای اقیانوسی جدید شکل خواهند گرفت. این فرآیند، آفریقا را به دو بخش تقسیم خواهد کرد و به یک قاره کوچک جدید تبدیل خواهد شد.
آینده‌ای گرم و بی‌رحم
در حال حاضر، منطقه آفر همچنان به عنوان یک محیط خشک و بی‌رحم شناخته می‌شود. دما در طول روز به شدت بالا می‌رود و به ۵۴ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، در حالی که شب‌ها تنها به ۳۵ درجه سانتی‌گراد کاهش می‌یابد. با این حال، این محیط گرم و سخت برای دانشمندان یک آزمایشگاه طبیعی است که فرصت‌های بی‌نظیری برای مطالعه فرآیندهای زمین‌شناسی فراهم می‌آورد.
سینتیا ابینگر می‌گوید: این منطقه به دوزخ دانته معروف شده است. اما برای دانشمندانی که آماده‌اند تا این گرما را تحمل کنند، این منطقه پنجره‌ای است به آینده‌ای شگفت‌انگیز که در آن آفریقا دیگر یک قاره نخواهد بود، بلکه به دو بخش جدا از هم تبدیل خواهد شد که توسط یک اقیانوس جدید از هم جدا شده‌اند.
نتیجه‌گیری
آنچه که در شرق آفریقا در حال رخ دادن است، نمایی از آینده زمین‌شناسی سیاره ماست. این تغییرات زمین‌شناسی نه تنها به عنوان یک نمایش طبیعی، بلکه به عنوان یک هشدار به ما برای درک بهتر نیروهای عظیمی که در زیر پاهای ما در حال فعالیت هستند، به شمار می‌آید. آفریقا، این قاره باستانی، در حال تحول است و در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد تولد یک اقیانوس جدید خواهیم بود.
منبع zmescience
