وضعیت آماری آموزش عالی تئاتر در ایران
مجید گیاهچی، نویسنده و کارگردان تئاتر در یادداشتی اخیر خود به وضغیت پیچیده آموزش تئاتر در فضای آکادمیک پرداخته است
علی‌رغم تمام مشکلات پیچیده و فراوانی که جامعه‌ی تئاتر دست به گریبان‌شان است، از جمله و بدون تفکیک مشکلات اصلی و تبعی:
عدم‌وجود هرگونه برنامه‌ی جامع و هدف‌گذاری شده برای تئاتر
تخصیص ردیف بودجه‌ای فوق‌العاده اندک و ناچیز برای تئاتر
عدم‌وجود عزمی جدی برای حمایت از تئاتر در شهرداری‌ها و دیگر دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط
بی‌توجهی مطلق رسانه‌ی ملی به تئاتر و محرومیت تئاتر از امکانات گسترده‌ی این رسانه
رهاشدگی جریان تئاتر خصوصی و ایفای نقشی مخرب در نبود دیدگاهی فرهنگی به آن – که بیم آن می‌رود در صورت عدم‌توجه جدی و فوری، فرصتی مناسب را به یک تهدید بدل کند
وجود اختلافات جدی و عدم‌وحدت در جامعه‌ی تئاتر
وجود تبعیض‌ها و هم‌چنین اعمال نظارت‌های سلیقه‌ای و بی‌ضابطه که منجر به‌نوعی خودسانسوری و برخوردی سطحی با موضوعات جدی شده است -در فقدان یک سیستم ارزیابی کیفی جدی و علمی موردتوافق که تعریف و نیاز به آن ضروری به‌نظر می‌رسد
به‌رسمیت شناخته نشدن تئاتر به‌عنوان یک حرفه و شغل و عدم برخورداری از بیمه، بازنشستگی، وام‌های حمایتی و دیگر مزایا و تسهیلات مناسب
تعداد اندک سالن‌های استاندارد تئاتر
تعداد اندک تماشاگران، به‌واسطه‌ی عمومیت یافتن مشکلات و تنگناهای اقتصادی و به‌خصوص نزول سطح توقع مخاطبان، متاثر از فروپاشی تمام ارزش‌های موثر بر شکل‌گیری فضای کلی حاکم بر فرهنگ کشور – که البته در مواردی نه‌چندان اندک هم متأثر از کیفیت نازل اجراها، به‌ویژه به‌واسطه‌ی ضعف جدی و عمیق در نمایش‌نامه‌نویسی و پرورش نمایش‌نامه‌نویسان بوده-، هم‌چنین عدم وجود برنامه‌ریزی‌های مناسب برای تربیت و تامین تماشاگران تئاتر -نقش رسانه‌ها و وزارت‌خانه‌هایی چون آموزش و پرورش؛ علوم، تحقیقات و فناوری و …
تمرکز فعالیت تئاتری در تهران و تعطیلی فعالیت مداوم و مستمر تئاتر در قریب به اتفاق شهرهای ایران -از جمله شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها
بازار کار به‌شدت نامناسب و عدم وجود بسترهای لازم برای کار و فعالیت، ناچیز بودن درآمدهای حاصل از کار و دوره‌های طولانی بیکاری هنرمندان تئاتر -که بسیاری را ناگزیر از تغییر شغل و پرداختن به اموری مطلقاً بی‌ربط و به‌دور از تخصص و علایق‌شان می‌کند
وضعیت اسفناک جایگاه نقد، هم‌چنین آموزش و به‌خصوص پژوهش در تئاتر از حیث به‌روز و کاربردی بودن آن‌ها
عدم ارتباط با تجربیات گذشته و هم‌چنین تحولات معاصر تئاتر در دیگر کشورها
و …
نکته جالب که البته پیشتر بارها توسط دلسوزان تئاتر نیز به آن اشاره شده اینکه علی‌رغم عدم وجود هرگونه طرح و نقشه‌ای برای بسترسازی‌های مناسب به‌منظور ایجاد اشتغال و افزایش فعالیت هنرمندان با هدف توسعه و گسترش تئاتر، هم‌چنین افزایش روزافزون هنرمندان بیکار، در دیگر سو اما جذب دانشجویان تئاتر در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در مسابقه‌ای اعلام‌نشده و با گسترشی غیرقابل‌باور -با انگیزه‌های عمدتاً مالی و تجاری- هر سال در حال افزایش است، بی‌آنکه چشم‌اندازی منطقی و توازنی عقلانی میان تعداد پذیرش دانشجویان و کیفیت آموزش یا ظرفیت‌های موجود برای ورود به حرفه و آغاز یا استمرار فعالیت وجود داشته باشد.
این وضعیت نه تنها به حل مشکلات موجود کمک نمی‌کند بلکه مانع ثبات در همین وضعیت نامناسب (تا یافتن راه‌های برون‌رفت) شده و با چنین جذب بی‌تناسبی هر ساله بر مشکلات تئاتر افزوده می‌شود:
تعداد کل مراکز آموزش: 97 مرکز در 47 شهر
تعداد عنوان رشته- محل: 154 عنوان
تعداد کل ظرفیت پذیرش: 7090 نفر در هر سال
دانشگاه‌های دولتی (از طریق کنکور):
تعداد مراکز آموزش: 7 دانشگاه (در شهرهای تهران، دامغان، زابل، شیراز و کرمان)
تعداد رشته‌ها:21 عنوان رشته- محل (5 گرایش)
تعداد کل ظرفیت پذیرش: 325 نفر (با احتساب 50 نفر در رشته‌ی طراحی لباس)
بخش غیرانتفاعی (عمدتاً بر مبنای سوابق آموزشی):
تعداد مراکز: 15 مرکز (در شهرهای اصفهان، تبریز، تهران، ساوه، شیراز، قم، کرمان، گرگان، گرمسار، نوشهر و یزد)
تعداد رشته‌ها: 20 عنوان رشته- محل (5 گرایش)
تعداد کل ظرفیت پذیرش: 1155 نفر (با احتساب 480 نفر در رشته‌ی طراحی لباس)
دانشگاه‌های آزاد (بدون کنکور):
تعداد مراکز آموزش: 22 دانشگاه (در شهرهای اراک، الیگودرز، انار، بوشهر، تربت‌جام، تنکابن، تهران، زرقان، زرند، رامسر، سپیدان، سنندج، شیراز، صومعه‌سرا، طبس، علی‌آباد کتول، فردوس، فسا، قائم‌شهر، قشم، قم و یزد)
تعداد رشته‌ها: 37 عنوان رشته- محل (6 گرایش)
تعداد کل ظرفیت پذیرش: حدوداً 1665 نفر (ظرفیت پذیرش مشخص نشده اما متوسط 45 نفر پذیرش در هر عنوان محاسبه شده است)
دانشگاه جامع علمی کاربردی (بدون کنکور/ کارشناسی ناپیوسته):
تعداد مراکز آموزش: 20 مرکز (در شهرهای: اصفهان، بندر عباس، تبریز، تهران، رشت، ساری، شیراز، قزوین، کرج، کرمان، همدان و یزد [با احتساب 7 مرکز آموزش “گریم – چهره‌پردازی” و “گریم – ماسک”])
تعداد رشته‌ها: 22 عنوان رشته- محل (5 گرایش)
تعداد کل ظرفیت پذیرش: 1040 نفر (با احتساب 535 نفر در رشته گریم- چهره‌پردازی و گریم- ماسک)
دانشگاه جامع علمی کاربردی (بدون کنکور/ کاردانی):
تعداد مراکز آموزش: 33 مرکز (در شهرهای اراک، اردبیل، ارومیه، اصفهان، اهواز، بابل، بندر عباس، تبریز، تهران، خرم‌آباد، رشت، زاهدان، ساری، ساوجبلاغ، شهر کرد، شیراز، قزوین، قم، کرمان، کرمانشاه، همدان و یزد)
تعداد رشته‌ها: 54 عنوان رشته- محل (5 گرایش)
تعداد کل ظرفیت پذیرش: 2905 نفر (با احتساب 1195 نفر در رشته‌ی گریم و 760 نفر در رشته‌ی کمک‌کارگردانی)
بی‌شک در این‌جا سخن از مخالفت با آموزش تئاتر نیست و حتی خود بالا بودن آمار کمی نیز اثبات‌کننده یک علاقه و نیاز در جامعه است و حتی می‌تواند در کسب برخی امتیازات برای تئاتر مفید و موثر باشد.
آنچه بیش‌تر مد نظر است کیفیت بسیار نازل و غیرکاربردی آموزش‌های ارائه‌شده است به‌نحوی که تاثیر منفی و مخربی بر معرفی تئاتر و برآیند شناخت جامعه از این هنر می‌گذارد.
از سوی دیگر هر رشدی لازم است همگون و متوازن باشد و رشد بیش از اندازه‌ی یک اندام نه تنها کمکی به چابکی بدن نمی‌کند که موجب زمین‌گیر شدن هم می‌شود و هیچ رشد نامتوازنی منطقی و عقلانی نیست مگر آنکه به‌شکلی همگون به رشد دیگر حلقه‌های مرتبط فکر و اندیشه شود و توسعه‌ای پایدار طراحی شود.
تنها یک نگاه کلی به نام شهرهایی که میزبان دانشجویان تئاتر هستند و عدم‌وجود هرگونه فعالیت قابل‌رصد تئاتری در این شهرها، ضرورت ارائه هر تحلیل کمی و کیفی‌ای برای اثبات عبث، ظاهری و غیرعمیق بودن این دوره‌ها را منتفی می‌کند.
