صفرهای پول ملی بالاخره برداشته می شود؟
با گذشت بیش از یک دهه از طرح موضوع حذف صفر از پول ملی، این سیاست اقتصادی همچنان در مرحله گفت‌وگو و مطالعات مقدماتی باقی مانده است؛ اما در شرایطی که ریال به یکی از بی‌ارزش‌ترین ارزهای جهان بدل شده، بسیاری معتقدند که اصلاح واحد پولی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای بازسازی اعتماد عمومی و کارآمدی نظام مالی است.
بازتاب– سال‌هاست بحث حذف صفر از پول ملی در فضای عمومی و رسانه‌ای کشور مطرح می‌شود، اما همچنان سرنوشت این اصلاح مهم پولی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از تغییر نام واحد پول گرفته تا کاستن از صفرهای ریال، طرح‌های مختلفی روی میز سیاست‌گذاران آمده‌اند، اما هیچ‌کدام تاکنون به مرحله اجرا نرسیده‌اند.
با این حال، طی سال‌های اخیر نشانه‌هایی از حرکت تدریجی به‌سوی این اصلاح دیده شده است؛ از جمله کمرنگ شدن چهار صفر پایانی در برخی اسکناس‌های جدید و حذف صفر از اعداد انگلیسی روی چک‌های مسافرتی. این تغییرات اگرچه محدودند، اما می‌توان آن‌ها را گام‌هایی ابتدایی در مسیر اصلاح پول ملی دانست.
پیامدهای دوگانه یک تصمیم بزرگ
بررسی تجربه کشورهایی که اقدام به تغییر واحد پول یا حذف صفر کرده‌اند نشان می‌دهد که نتایج این سیاست به‌شدت به شرایط اقتصادی، زمان‌بندی اجرا و نحوه مدیریت آن بستگی دارد. در برخی کشورها این سیاست موفقیت‌آمیز بوده و به تقویت اعتماد عمومی انجامیده است، اما در برخی دیگر، به دلیل ضعف در زیرساخت‌های اقتصادی یا سوءمدیریت، شکست خورده است.
«حذف صفر»؛ یک اجبار در اقتصادهای تورمی
به‌تازگی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در گزارشی تأکید کرده است که حذف صفرها در کشورهایی با تورم مزمن، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت اصلاحی است. طبق این گزارش، افت مستمر ارزش پول ملی ایران در دهه‌های اخیر، به‌ویژه کاهش آن به سطح ۰.۰۰۰۰۰۱۵۶ دلار در فروردین ۱۴۰۳، نشان می‌دهد که ریال در ردیف بی‌ارزش‌ترین ارزهای دنیا قرار گرفته و اصلاح آن دیگر قابل تعویق نیست.
البته باید تأکید کرد که حذف صفر به‌تنهایی درمان تورم نیست. این سیاست زمانی اثربخش خواهد بود که ابتدا اصلاحات ساختاری اقتصادی انجام شود و ثبات نسبی در ارزش پول ملی برقرار گردد؛ در غیر این صورت، حذف صفرها تنها یک نمایش عددی خواهد بود بدون آثار ملموس بر قدرت خرید مردم.
فوایدی فراتر از ظاهر اعداد
بر پایه گزارش بانک مرکزی، برخی اقتصاددانان معتقدند که مهم‌ترین کارکرد حذف صفرها، بازسازی اعتبار پول ملی است. در واقع، این اقدام پیامی به بازارها و مردم مخابره می‌کند: اینکه دولت عزم جدی برای مهار تورم و بازگرداندن ثبات به اقتصاد دارد. این پیام می‌تواند انتظارات تورمی را تعدیل کرده و به بهبود رفتار اقتصادی جامعه کمک کند.
از نگاه برخی دیگر از کارشناسان، کاهش تعداد صفرها گامی مهم در جهت تثبیت حاکمیت پولی است. در شرایط تورمی، بی‌ارزش شدن پول ملی مردم را به سمت استفاده از ارزهای خارجی سوق می‌دهد و این امر سیاست‌گذاری پولی را تضعیف می‌کند. حذف صفرها می‌تواند تا حدی این روند را معکوس کند.
همچنین این اصلاح، مزایای عملی متعددی دارد: تسهیل محاسبات در نظام بانکی و حسابداری، کاهش خطاهای ثبت، ساده‌سازی تبادلات مالی و حتی کاهش هزینه‌های چاپ و حمل اسکناس.
خدشه به واقعیت با «توهم پولی»
در اقتصادهای مبتنی بر تورم مزمن، افزایش اسمی درآمدها اغلب با این تصور غلط همراه است که مردم ثروتمندتر شده‌اند. این پدیده که «توهم پولی» نام دارد، باعث افزایش تقاضا و در نتیجه تشدید تورم می‌شود. اصلاح واحد پول و حذف صفرها می‌تواند به کاهش این توهم و بازگرداندن واقع‌گرایی به ذهنیت اقتصادی جامعه کمک کند.
