شلختگی در فروش ارز مسافرتی
در حالی بانک مرکزی با حذف ارز مسافرتی، متقاضیان را برای خرید آن به بازار آزاد و بانک‌ها روانه می‌کند که هیچ بانکی فروش این ارز که قرار بود با نرخ آزاد انجام شود را در برنامه خود ندارد. در سوی دیگر صرافی بانک‌ها هم از شرایط چندان یکسانی برای فروش ارز مسافرتی برخوردار نیستند.
در نتیجه بازنگری در مقررات ارزی، بانک مرکزی تصمیم به حذف ارز مسافرتی گرفت. براین اساس از ۲۰ شهریورماه حدود ۳۰۰ دلاری که برای مسافران و همچنین ۲۰۰ دلاری که برای سفر به عتبات عالیات با نرخ مبادله‌ای اختصاص پیدا می‌کرد، کنار گذاشته شده و مسافران باید تمام ارز مورد نیاز خود را از بازار تهیه کنند. البته بانک مرکزی تاکید دارد که این ارز با ارائه مدارک لازم از طریق بانک‌ها تامین شود.
از سال گذشته مجوز فعالیت بانک‌ها در بازار ارز صادر شده و آنها می‌توانند خرید و فروش انجام دهند، ولی طی این مدت تاکنون بانکی در این باره اقدام نکرد، مگر بانک‌های عاملی که تامین ارزهای تعیین شده مانند ارزی مسافرتی را برعهده داشتند. به هر صورت در شرایطی تاکید بر این است که با حذف ارز با نرخ مبادله‌ای، متقاضیان، ارز مورد نیاز را از بانک‌ها تامین کنند که شرایط موجود در شبکه بانکی و البته صرافی‌های آنها قابل تامل است.
اول این که تقریبا هیچ بانکی ارز عرضه نمی‌کند و در مقابل تقاضا برای تهیه ارز مسافرتی پاسخ منفی داشته و متقاضی را روانه صرافی بانک‌ها می‌کنند. در سویی دیگر مراجعه به صرافی بانک‌ها و درخواست برای ارز مسافرتی با پاسخ‌های متفاوتی همراه است.
تمامی صرافی بانک‌ها هر روز ارز مسافرتی ارائه نمی‌کنند؛ یعنی ممکن است یک روز صرافی یک بانک ارز مسافرتی بفروشد و روزی دیگر این کار را انجام ندهد. تمامی صرافی بانک‌ها برای فروش ارزش مسافرتی شرط ارائه کارت ملی، ویزا، بلیت و پاسپورت را دارند و به طور مشخص حداکثر تا ۵۰۰۰ دلار فروش دارند، یعنی رقمی که در حالت معمول، مشتریان عادی تا این سقف قابلیت دریافت ارز از صرافی بانک‌ها را دارند.
اما میزان تکرار فروش ارز مسافرتی در صرافی بانک‌ها متفاوت است. برخی فقط یک بار در سال تا سقف ۵۰۰۰ دلار به یک نفر می‌فروشند و برخی هر فصل یک بار. یعنی یک صرافی تا ۲۰ هزار دلار در سال به تقاضای یک نفر پاسخ می‌دهد.
نکته دیگر در مورد نرخ ارائه ارز مسافرتی است. برخی صرافی‌ها این ارز را با قیمت یکسان با سایر تقاضاها به فروش می‌رسانند. یعنی مستقیم با قیمت آزاد، اما برخی تا ۱۰ تومان پایین‌تر از نرخی که در صرافی بانک و از سوی بانک مرکزی اعلام شده ارز مسافرتی را می‌فروشند و حتی هستند صرافی‌هایی که اختلاف ۱۵ تومانی را برای فروش ارز مسافرتی در نظر گرفته‌اند.
این روند فروش ارز با خود سوالاتی به همراه دارد. اول این که چرا باید در شرایطی که بانک مرکزی ارز مسافرتی را حذف می‌کند تا دیگر اختلاف قیمتی وجود نداشته و به سمت یکسان سازی نرخ ارز حرکت کند، باز هم در صرافی بانک‌ها اختلاف قیمت دیده می‌شود که خود جای رانت را باز می‌گذارد؟
همچنین در حالی یکی از اهداف بانک مرکزی از تشویق مردم برای خرید ارز از بانک‌ها می‌تواند این باشد که عرضه ارز از سوی بانک‌ها انجام شده و به عبارتی گردش ارزی در بانک‌ها صورت گیرد که امتیازی برای مسافر وجود ندارد که بخواهد ترجیح دهد ارز مورد نیاز را از بانک تامین کند، چرا که اولا اختلاف قیمتی متوجه آن نیست و حتی در ۵۰۰۰ دلار تنها حدود ۵۰ هزار تومان باقی می‌ماند که رقم قابل توجهی نیست. از سوی دیگر در مدارک مورد نیاز برای گرفتن ارز مسافرتی وجود ویزا الزامی است. در این شرایط ممکن است ویزای مسافر در همان روز سفر آماده شود که در این حالت به طور طبیعی وی هیچ ترجیحی برای دریافت ارز از صرافی بانک‌ها در روز سفر ندارد، بلکه باید در روزهای قبل از بازار آزاد ارز مورد نیاز را تهیه کند.
این در حالی است که حتی گفت‌وگو با برخی از متقاضیان ارز مسافرتی با این واکنش همراه بود که چرا باید وقت خود را صرف خرید ارز در صرافی بانک‌ها و با ارائه چند مدرک کرد در حالی که هیچ امتیازی نداشته و به راحتی می‌توان در بازار آزاد از طریق صرافی‌ها آن را تهیه کرد حتی اگر با اختلاف قیمت ۲۰ تا ۳۰ تومانی همراه باشد.
