3 محرک اقتصادی احیای روابط ایران و مصر

مصر به عنوان یک اقتصادِ در حال توسعه که نماینده پرجمعیت ترین کشور جهان عرب نیز است و البته که با چالش های اقتصادی قابل توجهی نظیر 400 میلیارد دلاری شدن میزان بدهی خارجی خود رو به رو است، می‌تواند روی خرید کالاها و خدمات ایرانی با قیمت های مقرون به صرفه و بعضا با شرایط پرداختی مفید(با توجه به شرایط اقتصادی خاص خود)، حساب ویژه ای باز کند.

بازتاب– همزمان با تقویت و افزایش گمانه زنی ها در مورد احیای قریب الوقوع روابط سیاسی و دیپلماتیک ایران و مصر، تحلیل و تفسیرها در این رابطه از سوی جریان های سیاسی و رسانه ای منطقه ای و بین المللی، به نحو قابل توجهی افزایش یافته است.

یکی از حوزه هایی که در نوع خود مشوق های قابل توجهی را به تهران و قاهره جهت احیای روابط دوجانبه ارائه می کند و به نوعی روند مذکور را تسریع می کند، حوزه اقتصادی است. به بیان ساده تر، برخی مولفه های اقتصادی با احیای روابط ایران و مصر فعال می شوند که این مساله خود، تهران و قاهره را جهت تسریع روند مذکور، تا حد زیادی تشویق می کند. در این چهارچوب، می توان به 3 محرک اساسی اشاره کرد.

اولا، اقتصاد ایران در نتیجه سال ها تحریم که البته پس از خروج دولت ترامپ از برجام و تحمیل سیلی از تحریم‌ها علیه کشورمان، وضعیت شدیدتری را نیز به خود گرفته تا حد زیادی دچار خسارت و البته آسیب‌پذیری شده است. از این رو، تهران به شدت از فرصت های تازه برای توسعه مناسبات اقتصادی خود استقبال می کند.

در این شرایط مصر به عنوان یک اقتصاد در حال توسعه که نماینده پرجمعیت ترین کشور جهان عرب نیز است و البته که با چالش های اقتصادی قابل توجهی نظیر 400 میلیارد دلاری شدن میزان بدهی خارجی خود رو به رو است، می تواند روی خرید کالاها و خدمات ایرانی با قیمت های مقرون به صرفه و بعضا با شرایط پرداختی کاملا مفید، با توجه به شرایط اقتصادی خاص خود، حساب ویژه ای باز کند.

مساله ای که در وضعیتِ کاهش کمک های مالی غرب و برخی کشورهای منطقه ای به دولت مصر و در عین حال، نیاز تهران به گسترش بازارهای صادراتی خود، نوعی زمینه مشترک را میان تهران و قاهره ایجاد کرده و احیای روابط سیاسی میان دو طرف می تواند هم برای تهران و هم قاهره حامل منافع قابل ملاحظه ای باشد.

ثانیا، بخش گردشگری چیزی در حدود 15 درصد از کل اقتصاد مصر را تشکیل می دهد. این بخش در سال های اخیر به دلایلی نظیر پاندمی کرونا و آغاز جنگ اوکراین، آسیب های جدی را متحمل شده است با این حال بر اساس جدیدترین آمارها، مصر در سال 2022 درآمدی بالغ بر 14 میلیارد دلار را از صنعت گردشگری داشته  است. این در حالی است که این میزان در سال 2021، تنها 4 میلیارد دلار بوده است.

بنابراین مصری ها به واسطه احیای روابط با ایران می توانند تا حد زیادی روی حضور گردشگران ایرانی در مصر و استفاده از منابع درآمدی در این رابطه برای خود حساب باز کنند. به یاد داشته باشیم که جدای از اماکن تاریخی شناخته شده و برجسته در مصر، این کشور، میزبان برخی اماکن مذهبی مورد احترام شیعیان جهان نظیر مقبره “مالک اشتر نخعی” نیز است.

موضوعی که به نوعی می تواند جدای از توریسمِ معطوف به آثار باستانی، تمرکز بر توریسم مذهبی مصر را نیز در میان ایرانیان تا حدی به مثابه گزاره ای جذاب به نمایش بگذارد. در این میان، توسعه مناسبات فرهنگی ایران و مصر به عنوان دو تمدن باستانی در حوزه میراث فرهنگی وگردشگری در کلیت خود می تواند منافع قابل ملاحظه ای را هم برای تهران و هم قاهره به دنبال داشته باشد.

ثالثا، در نهایت باید گفت، ایران درسال های اخیر تلاش هایی را برای انتقال نفت از طریق “خط لوله سومدِ”مصر به قاره اروپا انجام داده است. خط لوله ای که مذاکرات مرتبط با آن علی رغم برخی چراغ سبزها در سال 2017، در نهایت به جایی نرسید.

ایران می تواند مذاکرات با طرف مصری را در فضایی که روابط میان تهران و قاهره احیا شده، بار دیگر و این مرتبه در فضایی مثبت و مساعد از سر گیرد. موضوعی که هم برای ایران و هم مصر حامل منافع قابل ملاحظه ای است و ایران تا روزانه چیزی قریب به 3 میلیون بشکه نفت را می تواند به اروپا منتقل کند. پیشبرد این دستورکار آن هم در شرایطی که روابط ایران با کشورهای مهم منطقه ای نظیر عربستان و امارات نیز بهتر شده، با موانع به مراتب کمتری رو به رو است.

با این همه، نکته مهمی که باید آن را مد نظر داشته باشیم این است که تا زمانی که تحریم های بین المللی علیه ایران همچنان پابرجا باشند، تحقق عینی منافع اقتصادی ناشی از گشایش در روابط ایران و مصر، با چالش ها و موانع گسترده ای رو به رو خواهد بود. مشکلاتی که بدون تردید نمودهای میدانی خود را در روند توسعه مناسبات اقتصادی تهران-قاهره نشان خواهند داد. از این رو، تهران بایستی این نکته را در کلیت معادله تنش زدایی با جهان عرب و برنامه ریزی های خود جهت بهره برداری اقتصادی از این مساله مد نظر داشته باشد.