2 پیام مهم احیای روابط ایران و عربستان سعودی

نکته قابل تامل این است که به نظر می رسد در مسیر تغییر کریدورهای قدرت جهان از غرب به شرق، بایستی به تدریج شاهد وقوع بیش از پیش تحولاتی از این دست (دستیابی به توافق عادی سازی روابط ایران و عربستان با میانجی گری موثر چین) با ابتکار قدرت های شرقی همچون چین باشیم. موضوعی که تا حد زیادی حاکی از تضعیف نقش راهبردی و سنتی آمریکا در منطقه ای همچون خاورمیانه است.

بازتاب –پس از سفر اخیر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان به چین(در بهمن ماه) و متعاقبا سفر 4 روز علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به پکن و مذاکرات وی با همتای سعودی خود با میانجی گری دولت چین، بالاخره تهران و ریاض در روز 19 اسفندماه، از حصول توافق جهت ازسرگیری روابط دیپلماتیک خبر دادند. مساله ای که به صراحت در بیانیه سه جانبه ایران، چین و عربستان سعودی مورد اشاره قرار گرفته و تاکید شده که تهران و پکن ظرف دو ماه باید کلیه مقدمات لازم در این رابطه نظیر بازگشایی مراکز سیاسی و دیپلماتیک در خاک یکدیگر را فراهم سازند.

پس از حصول توافق مذکور میان ایران و عربستان، طیف گسترده ای از رسانه های منطقه ای و بین المللی به این مساله واکنش نشان دادند و البته که تحلیل و تفسیرهای مختلفی نیز  مطرح شده است. با این همه، اینطور به نظر می رسد که رویداد مذکور حداقل حامل دو پیام عمده و محوری است که توجه به آن ها ضروری به نظر می رسد.

اولا، میانجی گری چین در تنش زدایی از روابط ایران و عربستان و پیشبرد موفقیت آمیز این دستورکار، حامل پیام های خاصی در مورد دستورکار جدید سیاست خارجی چین در مواجهه با منطقه خاورمیانه است. دستورکار و رویکردی که چینی ها در قالب آن به صورت آشکار از اراده جدی خود جهت درگیر شدن در معادلات سیاسی منطقه خاورمیانه پرده برداری کرده اند. موضوعی که پیشتر نمودهای عینی خود را در تشدید تحرکات چینی‌ها در رابطه با ایران و به ویژه توسعه روابط با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس نیز نشان داده است.

نکته قابل تامل این است که به نظر می رسد که در مسیر تغییر کریدورهای قدرت جهان از غرب به شرق، بایستی به تدریج شاهد وقوع بیش از پیش تحولاتی از این دست با ابتکار قدرت های شرقی همچون چین باشیم. موضوعی که تا حد زیادی حاکی از تضعیف نقش راهبردی و سنتی آمریکا در منطقه خاورمیانه است و همین که عربستان سعودی به عنوان متحد سنتی آمریکا، مسیر چین را جهت تنش زدایی با ایران انتخاب کرده و البته که پیشتر نیز در قالب همراهی با روسیه و تشکیلات اوپک پلاس، اصطکاک و اختلاف نظرهای خود با واشینگتن را علنا نمایان ساخته، گویای در پیش بودن تحولاتی جدید در مسائل کلان منطقه خاورمیانه است.

دوما، انتظار می رود که در نتیجه عادی سازی روابط ایران و عربستان، در ادامه راه شاهد وقوع برخی تحولات مثبت در زمینه حل و فصل معادلات پیچیده نظامی و امنیتی در منطقه خاورمیانه نیز باشیم. موضوعی که می‌تواند عینی ترین نمود خود را در جنگ یمن نشان دهد. در ماه های اخیر نیز صداهای مختلفی از داخل عربستان سعودی به گوش رسیده که از تمایل رژیم سعودی جهت پایان دادن به جنگ 8 ساله اش با حوثی های یمنی اشاره داشته است و حتی مفاد توافق پیشنهادی سعودی ها به طرف حوثی نیز بعضا هدفِ بحث و بررسی بوده است.

پیش از این نیز در جریان چندین دور مذاکرات میان ایران و عربستان سعودی با میانجی گری دولت عراق، بر اساس آنچه که منابع آگاه و مطلع اعلام کرده اند، حل مساله یمن جز اصلی ترین دغدغه های سعودی ها در اغلب مذاکرات بوده است. از این رو حصول توافق جدید در روابط دوجانبه ایران و عربستان می تواند تحولاتی تازه را در جنگ یمن نیز ایجاد کند. البته که نمی توان از تاثیرات این توافق بر معادلات کلان سیاسی در عراق، سوریه و به ویژه لبنان نیز غافل بود.

در عین حال، انتظار می رود که با حاکم شدن جو تنش زدایی در روابط تهران و ریاض، تا حدی کانال های ارتباطی اقتصادی ایران در منطقه نیز تقویت شود. با این همه، آنچه که مسلم است این نکته می باشد که روابط ایران و عربستان سعودی، روابطی حساس و پیچیده است و وقوع برخی تحولات می تواند بار دیگر فضای تنش را میان دو طرف برقرار سازد. از این رو برای این مساله نیز بایستی تمهیدات لازم صورت گیرد.