یک سوم سالمندان در تنگنای مالی هستند
بر اساس آمارها هشت درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند. افرادی که بالای ۶۰ سال سن دارند و اغلب آنها شغلی ندارند و از مستمری بازنشستگی‌شان برای امرارمعاش استفاده می‌کنند. در این میان اما گروهی هستند که از همین اندک مستمری هم بی‌بهره‌اند و در شرایط مالی نامناسب روزگار سپری می‌کنند.
براساس آمارهای مرکز آمار، هفت میلیون و ۵۰۰ هزار سالمند در کشور زندگی می‌کنند که از این تعداد حدود ۲۵ هزار سالمند در مراکز سالمندی و آسایشگاه‌ها نگهداری می‌شوند. در این میان، ۲۵ درصد از سالمندان کشور را کسانی تشکیل می‌دهند که در پوشش کمیته امداد قرار دارند. سالمندانی که اغلب آنها مستمری شغلی ندارند و با مستمری اندکی در حدود ۱۵۰ هزار تومان که از این سازمان حمایتی دریافت می‌کنند، باید هزینه‌های خود را مدیریت کنند.
براساس پیش‌بینی کارشناسان، در سال ۱۴۲۰ نرخ رشد جمعیت کشور به صفر می‌رسد و پس از آن نرخ رشد جمعیت منفی خواهد شد. در این میان سهم سالمندان بالای ۶۵ سال در جمعیت کشور به حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد خواهد رسید و این بدان معنی است که در دو دهه آینده از هر سه نفر، یک نفر سالمند خواهد بود. به همین مناسبت درباره وضعیت معیشت و آینده سالمندی در کشور با «محسن سلمان نژاد» به‌عنوان رییس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور گفت‌وگو کرده‌ایم.
درحال‌حاضر با مقوله‌ای به اسم سالمندان فقیر مواجه هستیم. افرادی که مستمری از سازمان‌های بیمه‌گر دریافت نمی‌کنند و تنها با مستمری کمیته امداد امام خمینی یا بهزیستی امورات می‌گذرانند شمار اینها چقدر است و چه برنامه برای پیشبرد وضعیت این افراد خواهیم داشت؟
در این خصوص آمار دقیقی وجود ندارد و تنها آمار ما در مورد این گروه با تجمیع آمار کمیته امداد و بهزیستی به دست می‌آید. براساس آمار اعلام شده از سوی کمیته امداد یک و نیم میلیون نفر سالمند تحت پوشش این نهاد و ۶۰۰ هزار نفر نیز تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند. پیش‌بینی می‌شود، علاوه‌براین افراد تعداد دیگری نیز هستند که با وجود نداشتن مستمری در حمایت این سازمان‌ها نیستند؛ البته وزارت تعاون، کارو رفاه اجتماعی در این خصوص در حال جمع‌آوری بانک اطلاعاتی است که در صورت تکمیل این بانک می‌توانیم نسبت به وضعیت اقتصادی سالمندان در کشور تصویر روشن‌تری داشته باشیم.
البته در این میان بسیاری از سالمندانی که مستمری سازمان تامین اجتماعی نیز دریافت می‌کنند، به‌قدری دریافتی محدودی دارند که می‌توان آنها را دراین دسته قرار داد.
بله همین‌طور است. علاوه بر این، عده‌ای هم در حمایت فرزندان یا سایر اعضای خانواده هستند. درحال‌حاضر حدود هفت و نیم میلیون سالمند داریم که دو میلیون و صد نفر آنها در پوشش سازمان‌های حمایتی قرار دارند. یعنی از هر سه سالمند یک سالمند در تنگنای مالی قرار دارد و عملا این تنگنا برای افراد سالمند خیلی وضعیت سخت‌تری دارد و به‌همین‌دلیل یکی از سیاست‌های ما در دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور اجرایی کردن سندی است که می‌تواند در معیشت سالمندان موثر باشد.
کشور ما در سال‌های آینده با پیک سالمندی روبه‌رو خواهد شد. این درحالی است که با نگاهی به آمار بیکاری در بین جوانان می‌توان پیش‌بینی کرد که در آینده شمار سالمندانی که در فقر روزگار می‌گذرانند بیشتر خواهد شد. در این خصوص در کشور چه برنامه‌ای وجود دارد. در مورد سند سالمندی که چند سالی است که از تدوین آن می‌گذرد، توضیح دهید، این سند در چه مرحله است؟
سند سالمندی تهیه و تصویب شده است و درحال‌حاضر برنامه عملیاتی آن باید نوشته شود تا براساس آن هر سازمان و وزارتخانه در این خصوص به وظایف خود عمل کند. همان‌طور که گفتید کشور در سه دهه آینده کشور با وضعیت پیک سالمندی روبه‌رو خواهد شد به‌طوری‌که به ازای هر سه نفر یک نفر سالمند خواهیم داشت. درحال‌حاضر متوسط سالمندی در کشور ما ۹ درصد است این درحالی است که این متوسط در دنیا ۱۲/ ۵ درصد است اما در دهه‌های آینده وضعیت کشور ما خیلی تغییر می‌کند و اگر نتوانیم این موضوع را از حالا مدیریت کنیم با بحران پیری جامعه به معنی واسع کلمه روبه‌رو می‌شویم.
سند سالمندی کشور چه زمانی به صورت عملیاتی اجرایی خواهد شد؟
برنامه عملیاتی این سند در حال نوشته شدن است و انتظار داریم تا سال آینده تکمیل و وظایف هر بخش مشخص و ابلاغ شود تا وزارتخانه‌ها براساس آن وضعیت بودجه خود را برای سال‌های آینده تصویب کنند.
وقتی نام سند به میان می‌آید، به نوعی نمی‌دانیم چه چیز در انتظارمان است و درکی نسبت به آن نداریم. توضیح می‌دهید که این سند وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها را به چه چیزی موظف خواهد کرد؟
اولویت‌های مختلفی در این سند وجود دارد. مثالی درباره اولویت‌های این سند موضوع مسکن سالمندان است یا موضوع معیشت و سلامت یکی دیگر از اولویت‌های این سند است. درحالی‌که در این بخش فعالیت‌های خوبی صورت گرفته است درباره بحث مراقبت سالمندی که یکی دیگر از اولویت‌های این سند است هیچ کاری انجام نشده است. یکی دیگر از اولویت‌ها که در این سند به آن اشاره شده است بحث توانمندی سالمندان و از‌سوی‌دیگر، مناسب‌سازی محیط‌های شهری برای سالمندان است. درحال‌حاضر ما در این زمینه‌ها ضعف‌های زیادی داریم. به‌طوری‌که برخی از سالمندان نمی‌توانند در شهرهای ما به‌همین‌دلیل تردد کنند.
شاهدیم که بودجه‌ای که برای سال آینده بسیاری از نهادهای و وزارتخانه‌های ما نوشته شده است بسیار جمع و جور و حتی برخی غیر‌قابل مطالبه است، چگونه می‌توان انتظار داشت، در این خصوص بودجه‌ای برای اجرایی شدن سند سالمندی در سال‌های آینده داشته باشیم؟
ما باید کمی مسئولیت را در این بخش به مردم بسپاریم و سازمان‌های مردم نهاد را دراین خصوص جدی‌تر ببینیم. این تجربه‌ای است که خیلی از کشورهای توسعه‌یافته در سال‌های گذشته خود داشتند و دارند. درحال‌حاضر شهرداری‌ها در حوزه فعال‌کردن انجمن‌های سالمندی فعالیت‌هایی کرده‌اند، این فعالیت‌ها باید گسترش پیدا کند به‌طوری‌که گروه‌های سالمندی در قالب ngo در محلات مختلف سازماندهی شوند. آنها در بخش مطالبه‌گری و همچنین توانمندی سالمندان می‌توانند نقش‌های خوبی ایفا کنند.
این نگاه برای گسترش مشارکت عمومی در حوزه سالمندان شکل گرفته است؟
روزنامه وقایع اتفاقیه:خوشبختانه در سال‌های اخیر مسئولان درباره حوزه سالمندی حساس‌تر شده‌اند و رویکرد‌ها در این خصوص تغییر کرده است. در سال‌های آینده موضوع معیشت سالمندان یکی از چالش‌های اساسی کشور خواهد شد و برای اینکه از این چالش گذر کنیم چاره‌ای نداریم جز اینکه درباره مستمری این گروه، مشارکت اجتماعی، مسکن و موضوع رفت‌وآمد آنها در شهر فکری کنیم. درحال‌حاضر شاهدیم شهرهای ما هر چه بزرگتر هستند سالمندان برای حمل‌و‌نقل و رفت‌وآمد با مشکلات اساسی‌تری روبه‌رو هستند.
