کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در شاخ آفریقا چه می‌کنند؟
“منطقه شاخ آفریقا برای کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی نه تنها در حوزه اقتصادی بلکه در حوزه نظامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ”
شبکه خبری دویچه وله در تحلیلی با اشاره به توافق صلح اخیر میان اریتره و اتیوپی نوشت: “دریای سرخ باعث جدایی آفریقا از شبه جزیره عربستان شده است و بزرگترین مسیر دریایی و کشتیرانی است که می‌تواند یک گنجینه اقتصادی برای یک قدرت منطقه‌ای باشد، اما در طول ۱۰ سال گذشته دریانوردی در این مسیر دریایی که از خلیج عدن تا کانال سوئز ادامه دارد، بسیار مشکل شده است. دزدان دریایی سومالی، اختلافات مرزی بین اریتره و جیبوتی و تلاش اتیوپی برای دستیابی به سهم بیشتر در دریای سرخ و جنگ سه ساله یمن این منطقه را تنش‌آلود کرده است.
بر همین اساس، تعجبی نیست که توافق ۲۰۱۸ میان دو دشمن دیرینه اتیوپی و اریتره مورد استقبال گرم منطقه قرار گرفت. عربستان سعودی و امارات متحده از آن به عنوان یک پیروزی یاد کردند. آن‌ها حتی جیبوتی را وارد مذاکرات با اریتره کرده‌اند. در پی این مذاکرات آنتونیو گوترش این توافق صلح را تاریخی اعلام کرد. عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان هم ضمن قدردانی از تلاش‌های پادشاه و ولیعهد این کشور برای دستیابی به توافق صلح میان دو کشور مذکور، گفت، این توافق یک اتفاق تاریخی بوده و به تحکیم امنیت و ثبات منطقه کمک خواهد کرد.
براساس اعلام تحلیلگران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی می‌خواهند خود را به عنوان دو قدرت برتر در جهان عرب معرفی کنند. الکس دو وال از اندیشکده بنیاد صلح جهانی در آمریکا می گوید: هدف عربستان سعودی دستیابی به یک اقتدار اقتصادی و در نتیجه آن تامین امنیت است.
در طول ۱۰ سال گذشته سعودی‌ها برنامه‌های توسعه را در امتداد دریای سرخ و کنترل این دریا آغاز کردند. یکی از این دلایل این است که آن‌ها می‌ترسند که ایرانیان تنگه هرمز را ببندند و در صورت وقوع چنین مسئله‌ای سعودی‌ها برای انتقال نفتشان به یک مسیر جایگزین نیاز دارند. آن‌ها خطوط لوله نفتی، ساخت و پالایشگاه‌های نفتی در ساحل دریای سرخ تاسیس کرده‌اند. بر همین اساس نیاز به امنیت در دریای سرخ دارند.
الیزابت دیکینسون تحلیلگر گروه بین‌الملل بحران بر این باور است که عربستان سعودی به دنبال افزایش حضور سیاسی بین‌المللی است و آفریقا را یکی از اولویتهای دیپلماتیک خود تلقی می کند. همچنین امارات متحده عربی درصدد سرمایه‌گذاری در حوزه لجستیکی، بندرگاهی و توسعه تجاری است.
در اوت ۲۰۱۸ اتیوپی اعلام کرد که امارات متحده عربی به دنبال سرمایه‌گذاری در یک خط لوله نفتی میان اریتره و اتیوپی است. این اقدام پس از این انجام گرفت که رئیس جمهور اریتره از نخست وزیر اصلاح طلب اتیوپی در پایتخت اریتره استقبال کرد و پس از مدت کوتاهی، در ماه سپتامبر سال جاری، توافق صلح در جده امضا شد. همچنین رئیس جمهور اریتره سفری به ابوظبی رفته و مذاکراتی در حوزه سرمایه‌گذاری و همکاری‌های اقتصادی برگزار کرد.
شاخ آفریقا همواره یکی از نقاط چالش برانگیز برای عربستان سعودی و امارات متحده عربی به دلیل درگیریهای بلند مدت میان اریتره و اتیوپی بوده است. اتیوپی به طور سنتی یک قدرت منطقه‌ای بوده، اما در سال‌های اخیر به دلیل درگیریهای داخلی و نبود دسترسی به بندر و داشتن روابط نزدیک با ایران و قطر، رقبای عربستان سعودی، یک کشور مشکل‌ساز برای عربستان است. در مقابل اریتره از نظر اقتصادی برای سعودی‌ها جذاب است، با این حال و به طور کلی عربستان و امارات نیاز به یک امنیت کلی در حوزه دریای سرخ برای برآورده کردن نیازهای اقتصادی‌شان دارند.
از سوی دیگر شاخ آفریقا نه تنها دارای منافع اقتصادی برای کشورهای عرب حوزه خلیج فارس است، بلکه از نظر نظامی نیز اهمیت دارد. این کشور پایگاهی برای بزرگترین حملات نظامی بوده است. امارات پایگاهی در اریتره داشته و جیبوتی میزبان سربازان سعودی است و در مقابل ترکیه و قطر هر دو پایگاه‌ها و روابط نزدیک با سومالی و سودان دارند.
به گزارش ایسنا، عربستان سعودی در عملیات‌هایش علیه یمن کشورهای شاخ آفریقا را نیز دخیل کرده و حملات هوایی از حریم هوایی اریتره، سومالی، جیبوتی و سودان استفاده می‌کند و پایگاه‌های نظامی و دریایی آن‌ها برای جنگ فراهم است. براساس گزارش‌های منتشر شده، نیروهایی از اریتره و سودان در نبردهای زمینی و میدانی در یمن حضور دارند اما مقامات این دو کشور این موضوع را رد کرده‌اند. همچنین گزارشی منتشر شده است مبنی بر اینکه زندان‌های محرمانه و سری در بندر اریتره قرار دارد. در ژوئن ۲۰۱۷ خبرگزاری آسوشیتدپرس با نزدیکان بازداشت شدگان یمنی در چنین زندان‌هایی گفت و گو کرده است.
در حالی که آینده صلح برای اریتره و اتیوپی نامعلوم است الکس دو وال بر این باور است که اتفاقات اخیر نشان دهنده تحولاتی در حوزه شاخ آفریقا و یک تحول سیاسی در روابط میان کشورهای حوزه خلیج فارس و شاخ آفریقا است.
وی می‌گوید: این دو کشور بیشتر از اتحادیه آفریقا بیشتر در حال گردش به سمت عربستان سعودی هستند.”
