کاهش ۱۰۰میلیون دلاری واردات چای
یکی از زیرمجموعه‌های بخش کشاورزی، صنعت چای با گردش مالی گسترده است که در صورت کاهش وابستگی کشورمان به واردات چای از خارج مبالغ قابل‌توجهی صرفه‌جویی اقتصادی خواهیم داشت.
این درحالی است که علی‌رغم جایگاه بالای اقتصادی چای در ایران اوایل دهه ۹۰ بی‌توجهی مسئولان به این صنعت باعث شد تا نه‌تنها حجم تولید کاهش داشته باشد، بلکه تعداد زیادی از کشاورزان باغ‌های خودشان را ترک کرده و مشغول فعالیت‌های دیگر شوند.
به گزارش بازتاب به نقل از جام جم ، برای رسیدن به واقعیت صنعت چای کشور گفت‌وگویی اختصاصی با محمدولی روزبهان، رئیس سازمان چای داشته ایم که در ادامه می‌خوانید.
معیشت چه تعداد خانوار ایرانی به رونق صنعت چای وابسته است؟
معیشت دو گروه از هموطنان کشورمان به رونق این تولید وابسته است؛ گروهی در مزارع و مراحل اولیه تولید و پس از آن در کارخانه‌ها تا رسیدن محصول به مشتری؛ اما براساس آمارهای موجود چیزی حدود ۵۵ هزار خانوار چایکار داریم که با درنظر گرفتن تعداد شاغلان بخش‌های دیگر که به آنها اشاره شد در عملیات‌های مختلف تولید چای صد هزار خانوار چایکار یا مرتبط با صنعت چای داریم. نکته اینجاست که اگر هر خانوار را پنج نفر در نظر بگیریم با جمعیتی معادل ۵۰۰ هزار نفر روبه‌رو هستیم که یا صد درصد معیشت آنها یا نیمی از معیشت‌شان مرتبط به این صنعت است.
آمار مصرف سالانه چای ایران چقدر است؟
براساس برآوردها و اطلاعات موجود سالانه کشورمان به حدود ۱۱۰ هزار تن چای خشک نیاز دارد که اگر این حجم چای خشک را به صورت دلاری محاسبه کنیم با بازاری ۵۵۰ تا ۶۵۰ میلیون دلاری روبه‌رو هستیم.
برخی اخبار بیانگر آن است که از اوایل دهه ۷۰ تا تقریبا چهار سال پیش صنعت چای ایران روند نزولی داشته است. لطفا در این زمینه توضیح دهید.
متاسفانه این اخبار درست است به این دلیل که روند تولید این محصول مهم و اساسی در سه دهه اخیر با تحولات و نوسانات زیادی مواجه بوده است به صورتی که در اوایل دهه ۷۰ تولید ۷۰ هزار تن چای خشک در کشور یعنی معادل ۶۵ درصد نیاز بازار تنها در فاصله دو دهه بعد یعنی اوایل دهه ۹۰ به تولید ۱۵ هزار تن کاهش یافته است.
آیا برنامه‌ای برای افزایش مجدد تولید تدوین شده است؟
بله، برنامه‌ای حمایتی برای صنعت چای تدوین شده که از ابتدای سال ۱۳۹۳ اجرایی شده است، اما به دلیل این که تغییر روند فعالیت در صنعت چای یکساله نیست و باید براساس شرایط باغ‌ها و خود گیاه تا اقتصادی شدن برداشت از آنها چند سال سرمایه‌گذاری کرد، در سال ۱۳۹۵ شاهد آغاز روند صعودی تولید چای بوده‌ایم. به‌طور کلی برای اصلاح روند قبلی زمان لازم بود که بتوانیم دوباره باغ‌ها را احیا کنیم و به شرایط مناسبی بازگردیم.
چه میزان از باغ‌ها به حال خود رها شده بود؟
مشکلات اقتصادی و رکود در صنعت باعث شده بود بسیاری از تولیدکنندگان باغ‌های خود را رها کرده و به مشاغل دیگری روی بیاورند. به این ترتیب باغ‌ها کاملا مخروبه و غیرقابل استفاده شده بود، زیرا به دلیل محل قرار‌گیری باغ چای که معمولا در ارتفاعات است، قابلیت کشت دیگری در آن نیست. به هرحال با خروج برخی تولیدکنندگان در اوایل دهه ۹۰ تنها ۱۷ هزار و ۵۰۰ هکتار باغ چای فعال داشتیم که با سیاست‌های حمایتی این سطح در سال گذشته به ۲۱ هزار و ۵۰۰ هکتار رسید.
آیا کارخانه‌ها هم با همین شرایط روبه‌رو شده بودند؟
کاملا طبیعی است که وقتی ماده اولیه یعنی برگ سبز چای کاهش تولید داشته باشد، کارخانه‌های چای نیز با مشکل مواجه شوند. درحالی که با توجه به حساسیت برگ سبز چای این بخش یکی از مهم ترین بخش‌های صنعت چای است به این دلیل که برگ سبز چای را نمی‌توان بیشتر از یک روز نگهداری کرد و باید سریع در مراحل تولید قرار گیرد، در غیر این صورت ترشیده خواهد شد و از بین می‌رود. نکته اینجاست که هرچه هوا گرم‌تر باشد این مدت زمان کوتاه‌تر خواهد شد.
در خصوص حمایت از کارخانه‌ها چه سیاستی اتخاذ شده است؟
همان‌طور که قبلا نیز اشاره شد، به دلیل بروز مشکل در کل صنعت، کارخانه‌ها نیز با چالش روبه‌رو بودند. به همین دلیل با توجه به سیاست‌های حمایتی وام‌های قابل قبولی برای آنها درنظر گرفته شد که در قالب طرح‌های به‌زراعی و بهسازی تا پایان سال گذشته ۵/۳۱ میلیارد تومان وام پنج ساله با کارمزد ۴ درصد پرداخت شد. این درحالی است که در ابتدای اجرای طرح درواقع هیچ وامی پرداخت نمی‌شد.
برسیم به قیمت خرید تضمینی برای برگ سبز چای. قیمت خرید تضمینی چای برای سال گذشته چقدر بوده و آیا اصولا خرید تضمینی منطقی است؟
با توجه به جایگاه اقتصادی صنعت چای قطعا سیاست خرید تضمینی می‌تواند عاملی در ادامه تولید و معیشت تولیدکنندگان باشد که این روند طی سال‌های گذشته صورت گرفته و قطعا در آینده هم ادامه خواهد داشت. این قیمت هرسال با توجه به آنالیزهایی از سوی دولت مشخص می‌شود و از ابتدای سال ۹۲ تا امروز شاهد افزایش قابل توجه قیمت خرید تضمینی بوده‌ایم، به صورتی که قیمت خرید تضمینی هرکیلوگرم برگ سبز چای از باغداران به طور میانگین ۸۱۵تومان بوده که سال ۹۵ این رقم به ۱۷۰۰ تومان رسیده است.
این سیاست‌ها در افزایش تولید هم مفید بوده است؟
بله، زمانی که تولیدکنندگان منافع اقتصادی خود را تجربه کنند قطعا در میزان تولید تاثیر قابل توجهی خواهیم دید. شرایط گذشته باعث شده بود تولید برگ سبز چای روند نزولی به خود گرفته باشد؛ اما از ابتدای سال ۹۲ که ۸۰ هزار تن تولید داشتیم به ۱۳۹ هزار تن در سال ۹۵ رسیدیم. این روند در افزایش درآمد چایکاران نیز کاملا مشهود است چون درآمد چایکاران بابت تولید برگ سبز چای طی سال ۹۲ تقریبا ۷/۶۹ میلیارد تومان بود، درحالی که سال گذشته ۲۳۴ میلیارد تومان از برداشت خود درآمد کسب کردند.
شما به احیای باغ‌ها اشاره کردید. تا سال گذشته تقریبا ۴۰۰۰ هکتار از باغ‌های مخروبه احیا شده‌اند. این اتفاق چه تعداد شغل ایجاد کرده است؟
با درنظر گرفتن این که هر‌هکتار باغ تقریبا یک تا دو فرصت شغلی ایجاد می‌کند در خواهیم یافت با این اتفاق یعنی احیای حدود۴۰۰۰هکتار از باغ‌های مخروبه تقریبا ۴۰۰۰ فرصت شغلی در این صنعت ایجاد شده است.
شما اکنون معتقد هستید رکود گذشته از بین رفته است؟
یکی از نشانه‌های رونق در صنایع مختلف افزایش حجم سرمایه‌گذاری در آن است که دقیقا بیانگر توجه صاحبان سرمایه به این شرایط است که در صنعت چای نیز چنین اتفاقی افتاد چون در سال ۱۳۹۵ مبلغی معادل ۱۹ میلیارد تومان در صنعت چای سرمایه‌گذاری شده، درحالی که در سال ۹۲ این رقم دو میلیارد تومان بوده و پاسخ مستقیم به سوال شما بله است.
این روند ضریب خودکفایی چای را در کشورمان دستخوش چه تغییراتی کرده است؟
با درنظر گرفتن روند افزایش تولیدات و در ادامه آن کاهش واردات اکنون ضریب خود اتکایی ایران به چای از ۱۶ درصد سال۹۲ به رقمی معادل ۲۸درصد در سال ۹۵ رسیده است.
میزان کاهش واردات چای خشک چقدر بوده است؟
همان طور که قبلا اشاره شد ایران تقریبا سالانه ۱۱۰ هزار تن چای خشک لازم دارد که از این میزان تقریبا ۳۰ هزار تن تامین می‌شود و باقی به صورت واردات یعنی ۸۰ هزار تن تامین خواهد شد. این افزایش تولید تقریبا نوید ۱۱ درصد کاهش واردات را به اقتصاد کشورمان داده است. نکته قابل توجه در رویدادهای اخیر صنعت چای ایران این است که به دلیل افزایش تولید و همچنین استقبال مردم از محصولات ایران شاهد کاهش میزان واردات قانونی و حتی قاچاق شده‌ایم.
این کاهش چقدر صرفه‌جویی اقتصادی داشته است؟
فقط در دو سال گذشته حدود صد میلیون دلار کمتر چای وارد کشور شده و جلوی خروج ارز گرفته شده است که به این ترتیب اشتغال به فرزندان ایران هدیه شده است نه به کشاورزان خارجی.
چندی پیش شاهد انتشار اخبار زیادی از معوقات چایکاران بودیم. آیا اکنون معوقه‌ای داریم؟
از سال ۱۳۹۲ تا پایان سال ۱۳۹۵ هیچ معوقه‌ای از خرید تضمینی چای نمانده و به طور کلی قبل از پایان هرسال مبالغ به حساب کشاورزان واریز شده است. این اتفاق هم در راستای اجرای همان طرح حمایتی از صنعت چای بوده و با مساعدت سازمان برنامه و بودجه و وزارت جهاد کشاورزی بوده است. در این زمینه باید توجه داشته باشیم ۶۰ درصد از مبلغ برگ سبز چای از سوی دولت و ۴۰ درصد هم از سوی کارخانه‌داران پرداخت می‌شود.
تاکنون چقدر برگ سبز چای خریداری شده است؟
همان‌طور که می‌دانید تقریبا ۴۰ درصد از کل تولید چای در فصل بهار صورت می‌گیرد، بنابراین تا این لحظه ۱۰۵ میلیارد تومان بهای خرید برگ سبز چای بوده است که ۶۲ میلیارد تومان از آن یعنی ۵/۵۹ درصد کل مبلغ به حساب کشاورزان واریز شده است. اما در سال گذشته در همین تاریخ ۲۳ میلیارد تومان پرداخت شده بود که این بیانگر تاثیر توجه خریداران به محصولات داخلی است.
اگر از بحث‌های اقتصادی بگذریم کیفیت چای ایران چطور است؟
چای ایران تنها چای در سراسر جهان است که بدون استفاده از سم تولید می‌شود درحالی که اغلب کشورهای تولیدکننده برای کنترل آفات لازم است از سموم مختلف استفاده کنند. در ایران به دلیل اقلیم خاص و همچنین خواب زمستانی گیاهان به دلیل سرما و بارش برف سنگین روی آنها به صورت طبیعی آفات از بین رفته یا این که جمعیت آنها آن‌قدر کم می‌شود که اصلا نیازی به سمپاشی نیست. از این رو سالم‌ترین چای از نظر استفاده مواد شیمیایی مرحله کاشت در جهان، چای ایرانی است.
استقبال مردم از تولیدات ایرانی چطور بوده است؟
با توجه به ارتقای سطح آگاهی مردم و همچنین اهمیت بهداشت و سلامت بدن اقبال مردم به تولیدات ایران افزایش یافته است؛ به صورتی که در سال ۱۳۹۳ میزان خرید چای خشک مردم ۱۴ هزار تن بوده و در سال ۹۵ با این که ۶۰ درصد رشد تولید نسبت به سال قبل داشتیم اما ۳۱هزار و ۵۰۰ تن چای داخلی از سوی مردم خریداری شد. به این ترتیب مردم بیش از ۵/۲ برابر چای ایرانی خریداری کردند که رونق صنعت مشهود بوده است.
کمبود آب در تولید برگ سبز چای مشکل ایجاد نکرده است؟
مناطق چایکاری عمدتا شرایط اقلیمی متفاوتی را با سایر مناطق کشاورزی دارند که میزان نزولات جوی بیشتر است. این درحالی است که با درنظر گرفتن برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی برای استفاده بهینه منابع آبی برای این نوع آبیاری هم تدابیر مشخصی اندیشیده شده است. به این دلیل که در طول سال‌های گذشته روند نزولی در این زمینه تجربه شده بود. به عنوان مثال از سطح ۵۰۰۰ هکتار آبیاری تحت فشار تنها ۵۰۰ هکتار باقی مانده بود. ولی با تدابیر جدید میزان سطح تحت پوشش آبیاری با شیوه‌های نوین به هزار هکتار افزایش یافته است.
آیا استفاده از این شیوه آبیاری در میزان تولید و کیفیت محصولات هم تاثیرگذار است؟
بله این نوع آبیاری باعث بهبود عملکرد و صرفه‌جویی در منابع می‌شود به صورتی که در مجموع میزان درآمد یک باغ با این سیستم سه برابر خواهد شد.
