کالاهای عجیب همراه مسافر؛ از “تردمیل” تا “بیل”

طبق قوانین امور گمرکی، مسافران ایرانی یا غیرایرانی که از خارج کشور یا از مناطق آزاد تجاری ــ صنعتی وارد کشور می‎شوند، علاوه بر اسباب سفر و اشیای شخصی مستعمل همراه خود (که به‌شرط غیرتجاری بودن از پرداخت پایه حقوق ورودی معاف‌اند)، می‌توانند یک بار در سال کالا به‌ارزش حداکثر ۸۰ دلار با معافیت از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی به‌شرط غیرتجاری بودن وارد سرزمین اصلی کنند و مازاد بر ارزش مذکور را با پرداخت حقوق گمرکی و دوبرابر سود بازرگانی وارد و ترخیص نمایند.

دولت به ۸۴۹ ردیف کالا مجوز ورود به مناطق آزاد تحت رویه کالای مسافری را داده، اما بررسی اجمالی این کالاها از اجناس عجیبی پرده برمی‌دارد که سنخیتی با کالای همراه مسافر ندارد.

به گزارش تسنیم، به‌دنبال مصوبه هشتم مهر ۹۸ کارگروه تعیین سهمیه و فهرست کالاهای همراه مسافر، سهمیه کالای همراه مسافر، خرده‌فروشی و همچنین میزان سهمیه مجاز ورود پوشاک (البسه، کیف و کفش) به هر منطقه، برابر فهرست ۸۴۹ ردیف تعرفه کالاهای مجاز به ورود یا خروج از محدوده مناطق آزاد تحت رویه کالای همراه مسافر و خرده‌فروشی بوده است.

بررسی اجمالی این لیست حاکی است که متأسفانه حدود ۳۰۰ قلم کالا از مجموع ۸۴۹ کدتعرفه در گروه ۴ کالایی یا به‌عبارت دیگر در گروه کالای ممنوعه قرار دارند. لازم به ذکر است گروه چهارم کالایی شامل کالاهای لوکس یا مشابه تولید داخل یا غیرضرور است، عجیب‌تر اینجاست که مجلس شورای اسلامی با وجود آگاهی به این دست کاستی‌ها و فسادهای پرشمار در این مناطق که کالای همراه مسافر یک نمونه از آنها بود، در آذر ماه با تأسیس ۱۱۱ منطقه آزاد و ویژه جدید موافقت کرده است.

از سوی دیگر با بررسی این ۸۴۹ کالا به کدتعرفه‌هایی برخورد می‌کنیم که نمی‌توان مصرف و نیاز مسافری برای آن تصور کرد، از جمله: سرشعله اجاق‌گاز، دستگاه‌های آبگرمکن و آب‌سردکن توأم خانگی، بخاری درجا مخصوص وسایل نقلیه، دستگاه تردمیل، شیر مخصوص اجاق‌گاز (ترموکوپل­دار)، بیل و بیلچه، اره‌دستی، ماشین‌های چاپگر، اسکنر، فتوکپی، فاکس، تلویزیون، دوربین عکاسی و فیلمبرداری و… .

دورزدن قوانین گمرکی در مناطق آزاد؛ مگر تجارت با کالای همراه مسافر ممنوع نیست؟

طبق قوانین امور گمرکی، مسافران ایرانی یا غیرایرانی که از خارج کشور یا از مناطق آزاد تجاری ــ صنعتی وارد کشور می‎شوند، علاوه بر اسباب سفر و اشیای شخصی مستعمل همراه خود (که به‌شرط غیرتجاری بودن از پرداخت پایه حقوق ورودی معاف‌اند)، می‌توانند یک بار در سال کالا به‌ارزش حداکثر ۸۰ دلار با معافیت از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی به‌شرط غیرتجاری بودن وارد سرزمین اصلی کنند و مازاد بر ارزش مذکور را با پرداخت حقوق گمرکی و دوبرابر سود بازرگانی وارد و ترخیص نمایند.

شواهد نشان می‌دهد: متأسفانه این روند واردات کالای مسافری در مناطق آزاد کاملاً روند تجاری پیدا کرده و از فلسفه وجودی خود فاصله گرفته است. قائم‌مقام مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارسطی مصاحبه‌ای در مهر ۹۸ با اشاره به امکان ثبت سفارش و واردات ۸۴۹ قلم کالا توسط فعالان تجاری و اقتصادی، عنوان کرد: «بر همین اساس، فعالان اقتصادی و تجاری منطقه آزاد ارس نیز می‌توانند بر اساس لیست کالاهای مجاز برای واردات و تعرفه هر کالا، نسبت به ثبت سفارش خود اقدام کنند. بازرگانان فعال منطقه آزاد ارس، باید در مرحله اول ثبت پرونده در قسمت نوع کالای وارداتی، گزینه همراه مسافر را انتخاب کنند.»

وی صراحتاً فعالان تجاری و اقتصادی را مورد خطاب قرار می‌دهد تا برای ثبت سفارش به‌شکل مسافری در رویه وارداتی خود اقدام کنند؛ در حالی که طبق قوانین امور گمرکی کالای همراه مسافر نباید ماهیت تجاری پیدا کند و از طریق تاجران نباید مورد سوء استفاده قرار بگیرد.

اتلاف منابع ارزی کشور به‌بهانه کالای همراه مسافر

لازم به ذکر است در نشست کارگروه تعیین سهمیه و فهرست کالای همراه مسافر، نمایندگان وزارت صمت، بانک مرکزی، گمرک، جهاد کشاورزی و دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه حضور داشته‌اند. مجموعه مدیریت بانک مرکزی، بارها نسبت به مدیریت صحیح و تخصیص ارز غیرضروری برای واردات تأکید کرده‌اند. حال سؤال اینجاست؛ چرا در جلسه‌ای که نماینده بانک مرکزی حضور داشته، مصوبه‌ای به‌تصویب رسیده است که منابع ارزی کشور را مصروف واردات کالاهای غیرضروی و لوکس در قالب رویه مسافری در مناطق آزاد می‌کند؟

بر اساس آمار در مجموع ۵۲۸ میلیون دلار سهمیه کالای همراه مسافر و همچنین بالغ بر ۱۶۷ میلیون دلار سهمیه پوشاک برای مجموع ۷ منطقه آزاد در سال ۹۸ تعیین شده است.

از سوی دیگر سهمیه کل کالای همراه مسافر در سال ۹۷ بین مناطق آزاد حدود ۶۶۰ میلیون دلار تعیین شده بود. با تجمیع ارقام این دو سال می‌توان فهمید رقمی در حدود ۱۱۸۸ میلیون دلار منابع ارزی در باتلاق واردات به‌وسیله “رانت کالای همراه مسافر در مناطق آزاد” اتلاف شده است.

بر اساس اعلام گمرک، بالاترین سهمیه کالای همراه مسافر مربوط به منطقه آزاد کیش و کمترین آن مربوط به منطقه آزاد ماکو است. این موضوع در مورد سهمیه پوشاک نیز به همین ترتیب است. این مطلب توجه سیاست‌گذار به تعداد گردشگر در تخصیص سهمیه کالای همراه مسافر در مناطق آزاد را نشان می‌دهد در حالی که هدف تأسیس مناطق آزاد اصولاً جذب گردشگر نبوده و نیست.

پیامدهای نبود تشریفات گمرکی صحیح در مناطق آزاد

از سوی دیگر اجرای ناصحیح تشریفات گمرکی برای خروج کالای همراه مسافر از مناطق آزادبه محرومیت دولت از منابع درآمدی و رقابت نابرابر کالای بدون هویت خارجی با کالای ایرانی منجر شده است؛ بدین گونه که اولاً ارزش‌گذاری کالای همراه مسافر در گمرکات مستقر در مناطق آزاد به‌شیوه دقیق صورت نمی‌پذیرد تا به‌دنبال آن ۸۰ دلار معافیت کالای همراه مسافر به‌دقت محاسبه شود. ثانیاً طبق قانون، ورود کالای همراه مسافر برای هر شخص فقط یک مرتبه در سال مجاز است. اما با توجه رصد غیرسیستمی در مبادی ورودی و خروجی گمرکی مناطق آزاد، امکان ترددهای متعدد در مناطق آزاد در طول یک سال و استفاده چندین‌باره از معافیت ۸۰دلاری برای افراد سودجو وجود دارد.