کارنامه ضعیف ایرانی ها در آزمون تیمز و خواب زمستانی وزارت آموزش و پرورش
نتایج نگران‌کننده آزمون تیمز 2023 نشان‌دهنده افت شدید عملکرد دانش‌آموزان ایرانی در علوم و ریاضی است. با وجود این وضعیت بحرانی، وزارت آموزش و پرورش همچنان در خواب زمستانی به سر می‌برد و هیچ واکنشی به این افت علمی نشان نداده است. این بی‌تفاوتی می‌تواند تهدیدی جدی برای آینده آموزشی کشور باشد.
بازتاب– یک ماه از انتشار نتایج آزمون بین‌المللی تیمز می‌گذرد و نتایج آن، به ویژه در خصوص وضعیت دانش‌آموزان ایرانی در حوزه‌های علوم و ریاضیات، زنگ خطر را به صدا درآورده است. طبق این گزارش، ایران در رتبه ۵۴ از ۵۸ کشور قرار گرفته است که نشان‌دهنده یک افت شدید و نگران‌کننده در سطح علمی دانش‌آموزان کشور است. این امر سؤال‌های جدی در افکار عمومی ایجاد کرده است که چرا با وجود منابع و تلاش‌های فراوان، دانش‌آموزان ایران نتوانسته‌اند به جایگاه مطلوبی در این آزمون‌های معتبر دست یابند.
نتایج اخیر آزمون بین‌المللی تیمز ۲۰۲۳ نشان‌دهنده افت نگران‌کننده‌ای در عملکرد دانش‌آموزان ایرانی در دروس ریاضی و علوم است. این آزمون که هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود، به ارزیابی سطح یادگیری دانش‌آموزان در پایه‌های چهارم و هشتم می‌پردازد.
وضعیت ایران در مقایسه با سایر کشورها:
ریاضی پایه چهارم
دانش‌آموزان ایرانی با کسب نمره ۴۲۰، در میان ۵۸ کشور شرکت‌کننده، در رتبه ۵۳ قرار دارند. این در حالی است که کشورهای همسایه مانند ترکیه با نمره ۵۵۳، عمان، امارات، ارمنستان، قطر، قزاقستان و بحرین عملکرد بهتری داشته‌اند.
علوم پایه چهارم
در این بخش، ایران با نمره ۴۳۲ در رتبه ۴۹ قرار دارد و کشورهای عمان، ترکیه، امارات، ارمنستان، قطر، قزاقستان و بحرین عملکرد بهتری داشته‌اند.
ریاضی پایه هشتم
در میان ۴۴ کشور شرکت‌کننده، ایران با نمره ۴۲۳ در رتبه ۳۱ قرار دارد و کشورهای ترکیه، امارات، آذربایجان، قزاقستان، قطر و بحرین عملکرد بهتری داشته‌اند.
تغییرات در چهار سال گذشته:
مقایسه نتایج با سال ۲۰۱۹ نشان‌دهنده کاهش در عملکرد دانش‌آموزان ایرانی است:
- ریاضی پایه چهارم: کاهش از نمره ۴۴۳ به ۴۲۰
- ریاضی پایه هشتم: کاهش از نمره ۴۴۶ به ۴۲۳
- علوم پایه چهارم: کاهش از نمره ۴۴۱ به ۴۳۲
این نتایج نگران‌کننده نشان‌دهنده لزوم اصلاحات فوری و اساسی در نظام آموزشی کشور است. مسئولان آموزش و پرورش باید با شفافیت و پاسخ‌گویی به این چالش‌ها، زمینه‌ای برای بهبود وضعیت علمی و آموزشی کشور فراهم کنند. در غیر این صورت، این افت علمی نه تنها به اعتبار نظام آموزشی آسیب خواهد زد، بلکه فرصت‌های آینده برای نسل‌های بعدی را نیز به خطر می‌اندازد.
در روز های اخیر، یکی از نکات قابل توجه در این زمینه، عدم واکنش و پاسخ‌گویی وزارت آموزش و پرورش، به ویژه دو معاونت کلیدی آن، یعنی معاونت آموزش ابتدایی و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، به این موضوع مهم است. این دو نهاد به طور مستقیم در ساختار آموزشی و محتوای درسی کشور نقش دارند و به همین دلیل مسئولیت عمده‌ای در ارتباط با این کاهش چشمگیر دارند. با گذشت یک ماه از انتشار نتایج، عدم شفافیت در پاسخ‌گویی به افکار عمومی موجب نگرانی بیشتر خانواده‌ها و جامعه آموزشی شده است.
مطالعه دلایل احتمالی افت علمی دانش‌آموزان ایران در آزمون تیمز، به عوامل مختلفی اشاره دارد. نخستین عامل، که به وضوح در گزارش‌ها مشاهده می‌شود، مشکلات ساختاری و محتوایی در نظام آموزشی کشور است. کتاب‌های درسی، که قرار است دانش‌آموزان را برای آینده آماده کنند، بیشتر به نظر می‌رسد که در دنیای واقعی قابل کاربرد نیستند. این کتاب‌ها، که معمولاً به شدت تئوریک و بدون ارتباط با نیازهای عملی زندگی روزمره هستند، باعث کاهش انگیزه و شوق یادگیری در دانش‌آموزان می‌شود.
دیگر عامل مهم، بیگانگی مدیران و مسئولان آموزش و پرورش با واقعیت‌های کف مدرسه است. بسیاری از این مدیران و سیاست‌گذاران، دور از مشکلات و چالش‌های روزمره دانش‌آموزان و معلمان، در تصمیم‌گیری‌ها دخالت می‌کنند. این فاصله باعث می‌شود که برنامه‌ها و سیاست‌ها به شکلی غیرواقعی و غیرموثر طراحی شوند که نه تنها مشکلات را حل نمی‌کنند، بلکه به تشدید آنها می‌انجامند.
یکی از نکات اساسی که در این بحران قابل تأمل است، عدم پاسخ‌گویی مسئولان به افکار عمومی است. جامعه آموزشی و خانواده‌ها حق دارند بدانند که چرا وضعیت به این حد پایین آمده است و چه تدابیر و اقداماتی برای اصلاح آن در نظر گرفته شده است. در حالی که مسئولان، به ویژه رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و معاون آموزش ابتدایی، باید در این شرایط شفاف و دقیق به افکار عمومی پاسخ دهند، عدم ارائه توضیحات کافی باعث کاهش اعتماد به سیستم آموزشی و نهادهای اجرایی آن می‌شود.
در شرایط کنونی، شفافیت و پاسخ‌گویی مسئولان باید در اولویت قرار گیرد. مسئولان باید توضیح دهند که چه تدابیری برای بهبود وضعیت دانش‌آموزان اندیشیده‌اند و چگونه قصد دارند به این افت علمی فزاینده پاسخ دهند. علاوه بر این، به روز رسانی و بازنگری در محتوا و روش‌های آموزشی ضروری به نظر می‌رسد.
