کاخ سفید در سیاست‌های ضدایرانی خود از کجا خط می‌گیرد؟
این روز‌ها نام جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا و مایک پمپئو وزیر خارجه به‌واسطه اعمال تحریم‌ها علیه ایران بیش از هر زمان دیگری در رسانه‌ها شنیده می‌شود. اما این تنها ظاهر ماجراست و این دو نفر تنها مجری سیاست‌های رادیکال کاخ سفید هستند؛ سیاست‌هایی که طراحانی نامرئی دارد که کمتر در صدر اخبار و رسانه‌ها هستند. بنیاد دفاع از دموکراسی و بنیاد هریتیج به‌عنوان بازوهای فکری نومحافظه‌کاران آمریکایی در کنار سرمایه‌دارانی پرنفوذ، حامیان فکری و مالی پروژه ضدایرانی کاخ سفید هستند.
اقتصادنیوز در گزارشی از این عوامل پنهان رونمایی کرده است.تحریم‌های جدید آمریکا که بامداد سه‌شنبه ۴ تیر ماه ۹۸ اعمال شد، بخش دیگری از تحریم‌های جامعی است که در چارچوب راهبرد فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران صورت می‌گیرد که بدون تردید نقش جان بولتون مشاور امنیت ملی و مایک پمپئو وزیرخارجه آمریکا و مشاوره‌های برخی دول عربی در آن پررنگ است. اما این ظاهر ماجراست و باید به بخش پنهان این تحریم‌ها که از قضا بسیار هم تاثیرگذار است توجه کرد. بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در کنار بنیاد هریتیج بازوهای فکری نومحافظه‌کاران آمریکایی‌اند که در سال‌های اخیر با نفوذ در کاخ سفید، پنتاگون و کنگره، نقش مهمی در خروج آمریکا از برجام و تحریم نهادهایی چون سپاه و اخیرا نهاد رهبری ایفا کرده‌اند.
نقش و جایگاه اتاق‌های فکر
نقش بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها به‌عنوان بازوی فکری دولت ترامپ را در ابتدای امر باید در چارچوب نقش موسسات مطالعاتی و پیوند و ارتباطی که با دولت آمریکا دارند مورد تحلیل قرار داد. در واقع موسسات مطالعات سیاسی در آمریکا به مثابه مخازن فکری در ایده‌سازی، تولید علم، آموزش نیروی انسانی و مشروعیت بخشیدن به سیاست‌های آمریکا یا مشروعیت‌زدایی از سیاست‌های بازیگر رقیب و تخریب پرستیژ آن نقش مهمی ایفا می‌کنند. این موسسات در زمره نهادهای تحلیلی و تبیینی، تاثیر بسزایی در سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی در حوزه‌های مختلف سیاسی و امنیتی دارند. این نهادها با بهره گرفتن از نخبگان فکری و اجرایی باتجربه به‌عنوان بازوی فکری نهادهای امنیتی و سیاسی مورد توجه مسوولان و تصمیم‌گیران رسمی هستند. این مراکز که بخش جدایی‌ناپذیر سیاست خارجی آمریکا محسوب می‌شوند، با تدوین سیاست خارجی و طراحی سناریوهای متعدد برای موضوعات مختلف، کنشگران و نخبگان سیاسی را از مزیت‌ها و هزینه‌های هر سناریو آگاه می‌کنند. موضوعات مربوط به ایران، یکی از مهم‌ترین مسائل مورد بررسی و تحقیق در اتاق‌های فکر و موسسات مختلف پژوهشی آمریکا بوده است. رصد سیاست‌های آمریکا در قبال ایران نشان می‌دهد تغذیه فکری رویکرد سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران از تحریم‌ها گرفته تا مذاکره از اتاق‌های فکر آمریکا نشات می‌گیرد و اتاق‌های فکر در جهت‌دهی به دولتمردان آمریکا در تصمیم‌سازی سیاست خارجی کاخ سفید در قبال ایران بسیار تاثیرگذار هستند.
بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها
بنیاد دفاع از دموکراسی، یک اتاق فکر نومحافظه‌کار (جناح کم‌تعداد اما بانفوذ در داخل حزب جمهوری‌خواه) است که مقر آن درواشنگتن است. این بنیاد پس از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و به بهانه مقابله با تروریسم، تامین امنیت ملی، دموکراسی‌سازی و مهار افراط‌گرایی اسلامی تاسیس شده است. این بنیاد مدعی حمایت از «سیاست‌های مقابله با ترور» مثل جنگ آمریکا با عراق بوده و حمایت‌های جهانی از مداخله نظامی آمریکا در عراق را در سال ۲۰۰۳ جلب کرد. منتقدان اغلب سیاست‌های بنیاد دفاع ازدموکراسی را در راستای منافع اسرائیل توصیف می‌کنند. اگر چه آنها می‌گویند هیچ دستورالعمل مشخصی از اسرائیل دریافت نمی‌کنند اما مشخص است که مواضع این بنیاد مبتنی بر سیاست‌های حزب راست لیکود و بنیامین نتانیاهو است.
حامیان مالی
در یک گزارش تحقیقاتی در سال ۲۰۰۳، بودجه سالانه بنیاد دفاع از دموکراسی نزدیک ۳ میلیون دلار اعلام شده است که در سال‌های اخیر این رقم افزایش چشمگیری داشته است. تامین مالی اصلی موسسه شامل افراد شاخص سرمایه‌دار جمهوری‌خواه، مثل برنارد مارکوس کارآفرین، داروساز و مدیر ارشد اجرایی آمریکایی است، که در سال ۱۹۷۸ شرکت هوم دیپو را تاسیس کرد. دیوید سینگر و همچنین شلدون آدلسون سرمایه‌دار یهودی آمریکایی و سهامدار عمده، رئیس هیات‌مدیره و مدیر عامل شرکت لاس‌وگاس سندز است که روابط شخصی و خانوادگی گسترده‌ای با ترامپ دارد. با توجه به پژوهش سامون از اسناد مالیاتی به دست آمده در سال ۲۰۱۱، مارکوس حدود ۱۱ میلیون دلار در آن سال، سینگر حدود ۵/ ۳ میلیون دلار و آدلسون نزدیک به ۵/ ۱ میلیون دلار به این بنیاد کمک کرده‌اند.
کارشناسان
بنیاد دفاع از دموکراسی نزدیک به ۱۰۰ کارشناس مقیم در حوزه‌های مختلف مطالعاتی دارد که مارک دوبوویتز مدیر اجرایی بنیاد، هربرت مک مستر مشاور امنیت ملی سابق ترامپ و الی هاینونن معاون سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از جمله افراد معروف آن هستند. در حوزه ایران نیز علاوه بر دوبوویتز، سعید قاسمی‌نژاد دبیرکل تشکلی موسوم به «دانشجویان و دانش‌آموختگان لیبرال ایران» که اوایل دهه ۸۰ شمسی از ایران متواری شد، بهنام بن طالبلو و تزوی کان از کارشناسان برنامه ایران در بنیاد هستند که به موضوعات نظامی، هسته‌ای، سایبری، حقوق‌بشر و مهارت‌های زبان فارسی می‌پردازند. «مارک دوبوویتز» مدیر اجرایی ۲۳ تیر ماه ۱۳۹۵ یک‌سال پس از توافق برجام در یادداشتی ۱۶ توصیه به کنگره آمریکا ارائه کرد که بخش عمده‌ای از این توصیه‌ها معطوف به تشدید تحریم‌ها علیه ایران به‌خصوص سپاه پاسداران و زیرمجموعه‌های آن با هدف گرفتن حمایت این نهاد از تروریسم و افزایش تحریم‌های عدم اشاعه هسته‌ای بوده است.
دوبوویتز از معماران اصلی بسیاری از تحریم‌هایی است که اکنون علیه ایران به اجرا در می‌آیند. وی در مورد تحریم‌ها مشاوره زیادی به وزارت خزانه‌داری و کاخ سفید ارائه کرده است. جنیفر رابین یادداشت‌نویس واشنگتن پست وی را «آموزگار تحریم‌ها» خطاب کرده است. در گزارش اخیر نیویورک‌تایمز اقدامات مارک دوبوویتز برای نابودی توافق هسته‌ای یکی از مهم‌ترین اقدامات رئیس بنیاد دفاع از دموکراسی خوانده شده است. براساس اعلام وب‌سایت بنیاد دوبوویتز، وی ریاست یک تیم متشکل از ۴۰ تحلیلگر سیاسی را بر عهده دارد که طی سال‌های گذشته یادداشت‌ها و تحلیل‌های زیادی در انتقاد از برجام به نگارش در آورده‌اند. بسیاری از تحلیلگران آنها در شبکه فاکس‌نیوز مورد علاقه ترامپ حضور پیدا کرده‌اند.
نفوذ در دولت ترامپ
بنابر بر اعتقاد بسیاری از روزنامه‌نگاران و تحلیلگران در دوره کنونی قدرتمندترین و بانفوذترین عامل خارجی که بر کاخ سفید و دولت ترامپ تاثیر می‌گذارد بنیاد دفاع از دموکراسی است. این نهاد از سوی مخالفانش به‌عنوان یکی از موثرترین حامیان ایده‌های نئومحافظه‌کاری تلقی می‌شود. مخالفت با برجام، مقابله با توانمندی‌های موشکی و منطقه‌ای ایران و عدم انتقاد از رویکردهای دولت ترامپ در حوزه‌ها و موضوعات گوناگون سه دلیلی است که باعث نفوذ اندیشه‌های این گروه به کاخ سفید شده است.
پیش‌تر جیمز کاردن در سایت «نیشن» درباره این بنیاد نوشت: دولت ترامپ، متحدان اروپایی را که درصدد حفظ تجارت با ایران هستند به تحریم‌های شدیدتر و محرومیت از نظام مالی جهانی تهدید کرده است. در اوایل ماه ژوئن ۲۰۱۷ سیگال ماندلکر معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا در سخنانی در بنیاد دفاع از دموکراسی هشدار داد: «شرکت‌هایی که درصدد همکاری تجاری با ایران هستند با ریسک‌های گسترده‌ای روبه‌رو هستند و این ریسک‌ها با تحمیل تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران بزرگ‌تر خواهد شد.»
هربرت مک مستر مشاور امنیت ملی سابق ترامپ نیز زمانی که در کاخ سفید مستقر بود در سخنرانی در این بنیاد گفت: «ما برای تداوم تحقیقات در مورد تهدیداتی که با آنها روبه‌رو هستیم به کمک بنیاد دفاع از دموکراسی نیاز داریم.» قبل از ۱۸ اردیبهشت ۹۷ زمان خروج آمریکا از برجام، بنیاد دفاع از دموکراسی نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در مخالفت با این توافق ایفا کرد و به‌طور مکرر در مورد بند «غروب آفتاب» و آنچه سیاست‌های توسعه‌طلبانه ایران خوانده می‌شود هشدار داد.
