چرا فقط زمان بحران حرف از کمبود امکانات و لزوم آموزش می‌زنیم؟!
خیابان آرام است. از همهمه شلوغ صبح پاییز حالا در این خیابان تهران آنچنان خبری نیست. ساختمان سازمان مدیریت بحران، اما در خیابان فرشته یا همان شهید فیاضی آرام‌تر از همه جاست. آنقدر آرام که کمی اسمش با این سکوت نمی‌خواند. شاید کمتر کسی باشد که اصلا بداند محل حضور مدیران شماره یک کشور در مواقع غیربحران کجاست. هرچند در مواقع بحران محل حضور آن‌ها خوب مشخص است که البته در دل بحران، اما مقابل دوربین‌های رسانه‌هاست تا همگان بدانند که آن‌ها هم هستند.
به گزارش تابناک؛ همین هم می‌شود که مدیران بحران کشور اصولا ترجیح می‌دهند در همین ساختمان آرام و ساکت در مواقع غیربحرانی جلسات رسمی تشکیل دهند و در مواقع بحران، چند جمله تکراری را روخوانی کنند: «باید آمادگی داشته باشیم»، «نیازمند آموزش به مردم در مورد مواجهه با بحران هستیم»، «کمبود تجهیزات داریم» و سایر جملات تکراری که حالا گوش مردم به آن‌ها در مواقع بحران عادت کرده است. حال و هوای آرام سازمان مدیریت بحران کشور، اما در این صبح پاییزی در حالی به ظهر نزدیک می‌شود که امروز درست ۳۶۵ روز از وقوع زلزله تلخ و مرگبار کرمانشاه می‌گذرد؛ زلزله‌ای که آمد تا یک بار دیگر برای مدتی مدیران بحران کشور را مقابل دوربین‌ها بیاورد، به مردم وعده جبران بدهند و از خوش‌بینی‌هایشان بگویند.
همانطور که یک سال پیش و در ساعات ابتدایی وقوع زلزله رئیس سازمان مدیریت بحران کشور پیش بینی کرده بود که شمار کشته شدگان این زلزله از ۲۰۰ تن تجاوز نخواهد کرد. با این حال شمار کشته شدگان به بیش از ۶۰۰ تن رسید تا باز هم ثابت شود نه برای وقوع بحران آماده هستیم، نه سناریویی برای زمان وقوع آن داریم و نه تجهیزات لازم برای مدیریت بعد از آن را دارا هستیم. همین شد که صد‌ها تن زیر خروار‌ها خاک در کرمانشاه جان سپردند، چراکه تجهیزات آواربرداری در اولویت مدیران بحران کشور نبود. حالا یک سال بعد از آن زلزله تلخ مدیران بحران ترجیح داده‌اند به سبک همیشه زلزله سال گذشته کرمانشاه را که در آن بیش از ۶۰۰ تن چشم از جهان فرو بستند، فراموش کنند و به سفر‌های خارجی و داخلی بروند و نشست‌های تبلیغاتی بگذارند. در این میان هم از هر رسانه‌ای که قصد انتقاد از آنان را داشته باشد، با شمشیر شکایت استقبال خواهد شد.
انتقاد مجلسی‌ها از بی‌قانونی و عدم پاسخگویی مدیریت بحران!
عملکرد سازمان مدیریت بحران هم همچون خود این سازمان فقط در مواقع بحران است که زیر ذره بین ناظران قرار می‌گیرد. کمتر نماینده مجلسی است که رئیس این سازمان را در راهرو‌های مجلس یا کمیسیون‌های تخصصی دیده باشد، اما در مواقع بحران انتقاد‌های زیادی از عملکرد این سازمان صورت گرفته است؛ برای نمونه «فرج الله رجبی» عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، در مورد نبود یک سناریوی مشخص برای مقابله با بحران زلزله در تهران گفته بود: «ما برای مقابله با خطرات ناشی از وقوع زلزله در تهران نیازمند ایجاد سازمان مدیریت بحران هستیم که نقش، اختیارات، تأثیرگذاری و امکانات مورد نیاز آن کامل تبیین شده باشد تا در صورت بروز هر حادثه‌ای پروتکل‌ها مشخص و وظایف هر یک از دستگاه‌ها تعیین شده باشد و عملیاتی هم که باید انجام شود، توسط این سازمان فرماندهی شود.»
از سوی دیگر، بدون قانون کار کردن این سازمان هم از دیگر موضوعاتی بوده است که در سال‌های اخیر صدای ناظران را بلند کرده است. البته که گویا رئیس این سازمان هم آنچنان از این بدون قانون عمل کردن بدش نمی‌آمده که تنها یک واکنش انتقادی کوتاه به این موضوع داشته است. در همین مورد «امیرحسنخانی» عضو کمیسیون اصل نودم قانون اساسی مجلس، با بیان اینکه سازمان مدیریت بحران پنج سال است که قانونی ندارد، اظهار کرد: «سازمان مدیریت بحران به واسطه مصوبه مجلس تشکیل شد و قرار بود قانون نحوه اداره آن آزمایشی برای پنج سال باشد که در حال حاضر پنج سال است از پایان پنج ساله آزمایشی گذشته است.»
همچنین «صدیف بدری»، سخنگوی فراکسیون مدیریت شهری و روستایی مجلس با انتقاد از اینکه سازمان مدیریت بحران قدرت اجرایی ندارد، گفت: «سازمان مدیریت بحران هم اکنون تنها تشکیلاتی هماهنگ کننده بوده و فاقد قدرت اجرایی است. بدون شک سازمان مدیریت بحران باید از قدرت اجرایی برخوردار باشد و تا زمانی که این قدرت را به دست نیاورد نمی‌تواند مدیریت درستی داشته باشد. در این میان بودجه‌ای که برای این سازمان در نظر گرفته می‌شود باید در زیرمجموعه همین سازمان هزینه شود تا تصمیم گیری از سوی این نهاد شکل گیرد.»
کارشناسان چه می‌گویند؟
یک سال پیش بود که «حسام نراقی»، رئیس سازمان مردم نهاد انجمن امداد ایرانیان در ارزیابی عملکرد سازمان مدیریت بحران کشور به ایلنا گفته بود: «متأسفانه به دلیل ضعف مدیریت که در سازمان مدیریت بحران کشور، جمعیت هلال‌احمر و دیگر سازمان‌های مسئول در شرایط اضطراری وجود دارد، همیشه در شرایط بحرانی هستیم؛ یعنی در کار‌ها هرج و مرج را شاهدیم، هنوز اطلاعات متناقض منتشر می‌شود و کسی نمی‌داند، چه کاری را باید انجام دهد. ما در حال تکرار تجربه‌های تلخ گذشته هستیم و همین اتفاقات در زلزله بم ۸۲، در زلزله سیلاخور لرستان سال ۸۵، زلزله ارسباران سال ۹۱ نیز رخ داده است، چرا که سازمان متولی آن یعنی سازمان مدیریت بحران کشور ضعیف است و توان آن متناسب با شرایط اضطراری در ایران نیست، در حالی که این سازمان باید نقش هماهنگ کننده اصلی و مدیریت ارشد بین همه دستگاه‌ها در شرایط اضطرار را داشته باشد، ولی از بدو تأسیس نتوانسته در این مسئولیت به خوبی ایفای نقش کند. این سازمان نه تنها در سطح ملی ضعیف است، بلکه در سطح استانی نیز بسیار ضعیف‌تر است.»
او همچنین در مورد ضعف سازمان مدیریت بحران کشور بیشتر توضیح داده و گفته بود: «سازمان مدیریت بحران کشور در حقیقت یک سازمان بی‌قانون و ضعیف است. وقتی برای آن قانون نوشته شود، در اسناد بالا دستی برنامه کاری مشخص و براساس قانون آیین‌نامه تصویب و برنامه‌های عملیاتی تدوین می‌شود. متاسفانه سازمان مدیریت بحران کشور چند سالی است بودجه مستقل ندارد و بودجه آن تحت نظارت سازمان برنامه و بودجه است.»
این کارشناس مدیریت عملیات امداد و نجات خاطرنشان کرد: «بوروکراسی اداری در کشور ما باعث شده سازمان مدیریت بحران در استان‌ها از طریق استانداری، راساً درخواست بودجه از سازمان برنامه و بودجه کنند و سازمان مدیریت بحران کشور در برخی موارد بی‌خبر باشد. در یک سال گذشته، یکی از مهمترین مشکلات این سازمان تأمین هزینه روزانه و اداری بوده است. با این وضع نباید انتظار برنامه‌ریزی و مدیریت کلان را داشت.»
نراقی با تأکید بر اینکه وقتی سازمانی بی‌قانون باشد، نباید انتظار پاسخگویی، شفافیت و کارایی مناسب را از آن داشت و گفت: «آیین‌نامه کارگروه‌های تخصصی، دستورالعمل‌های مورد نیاز و برنامه‌های عملیاتی باید از قبل نوشته می‌شد که نشده است، با این حال در زمان اضطراری و بحران همه ما وظیفه داریمف با کسانی که مسئولیت قانونی دارند، همکاری کنیم و به حرف آن‌ها گوش دهیم، اما وقتی که آرامش حاکم شد، باید از مدیران بخواهیم پاسخگو باشند، چرا که آن‌ها سال‌ها برای مدیریت بحران در کشور حقوق گرفته‌اند و مأموریت‌های داخل و خارج از کشور رفته‌اند برای اینکه در یک روز و ساعت خاص کار خود را به درستی انجام دهند. باید سازمان‌های متولی در شرایط اضطراری عملکردی شیشه‌ای داشته باشند.»
بودجه کلان، اما پاسخگویی صفر
«اسماعیل نجار» در ارتباط با میزان بودجه سالیانه سازمان مدیریت بحران در سال ۹۶ گفته بود: «سالیانه ۵درصد از اعتبارات کشور به این ستاد تخصیص داده می‌شود که امسال طبق بودجه سال، ۱۵ هزار میلیارد تومان به ستاد مدیریت بحران اختصاص یافت.»؛ اما آنچه روشن نیست، نحوه هزینه کرد این بودجه است. در پورتال خبری این سازمان هم جز آلبوم تصاویر دیدار‌های رئیس سازمان و سفر‌های خارجی بی‌شمار رئیس این سازمان، خبر دیگری در مورد نحوه هزینه این بودجه نیست. دستگاهی که شاید ساختمانش حسابی آرام باشد، اما بودجه کلانی دارد که صرف خرید تجهیزات نمی‌شود و خودش را هم به هیچ نهادی پاسخگو نمی‌داند و شاید حتی از این عملکرد در زمانه بی قانونی، بیش از اندازه هم راضی باشد.
