چرا ترک سیگار برای زنان دشوارتر است؟ پشت پرده تفاوتهای هورمونی، روانی و فرهنگی
بسیاری از افراد برای فرار از اضطراب، استرس، افسردگی یا برای افزایش تمرکز و سرخوشی به مصرف سیگار و مواد محرک روی میآورند؛ مصرفی که در ظاهر تفریحی است اما بهتدریج مغز را به وابستگی میکشاند و ترک کردن را دشوار میکند.
برخلاف تصور رایج، مصرف گاهبهگاه نیز میتواند زمینهساز اعتیاد باشد. مواد شیمیایی موجود در سیگار و مخدرها، سیستم عصبی را بهگونهای تحتتأثیر قرار میدهد که مغز برای رسیدن به آرامش اولیه، مرتباً درخواست مصرف بیشتر صادر میکند. با این حال، راهکارهایی وجود دارد که میتواند به بازگشت تدریجی مغز به حالت پایدار و طبیعی کمک کند.
فاطمه رجلانی، روانشناس و نوروتراپیست، معتقد است تفاوتهای زیستی، روانی و حتی فرهنگی در سختی ترک میان زنان و مردان نقش تعیینکننده دارد. او میگوید: «زنان معمولاً دیرتر از مردان به مصرف مواد روی میآورند، اما هنگام ترک با چالشهای جدیتری روبهرو میشوند. فشارهای اجتماعی، نیازهای روانی مانند اضطراب و افسردگی، و حتی تمایل به کاهش وزن در برخی موارد، از دلایل گرایش بیشتر زنان به مواد محرک است؛ عواملی که فرآیند ترک را برای آنها پیچیدهتر میکند.»
به گفته او، مردان اغلب بهدنبال لذت، آرامش یا هیجان لحظهای به مصرف سیگار یا مواد روی میآورند؛ بنابراین وابستگی روانی آنها کمتر است و ترک برایشان آسانتر پیش میرود.
نقش هورمونها در سختی ترک
رجلانی توضیح میدهد که دورههای مختلف چرخه قاعدگی تأثیر مستقیمی بر تمایل زنان به مصرف سیگار دارد. افزایش استروژن در دوران تخمکگذاری، لذت نیکوتین را تقویت کرده و وسوسه مصرف را بالا میبرد. در مقابل، در روزهای لوتئال — پایان دوره قاعدگی — سطح استروژن کاهش یافته و میل به مصرف کمتر میشود. از این رو، برخی روزها ترک چالشبرانگیزتر و برخی دورهها برای کاهش مصرف مناسبتر است.
تفاوت در انواع مواد اعتیادآور
این روانشناس تأکید میکند که نوع ماده مصرفی نیز در تفاوتهای جنسیتی نقش دارد.
سیگار: زنان معمولاً کمتر به درمانهای جایگزین نیکوتین پاسخ میدهند و متابولیسم نیکوتین در بدن آنها سختتر انجام میشود. نوسانات هورمونی نیز وسوسه را شدت میدهد.
الکل: تفاوت جنسیتی کمتر است و عوامل محیطی و اجتماعی نقش اصلی را دارند.
مواد مخدر قوی: زنان بیشتر دچار آسیبهای روانی و هیجانی میشوند، در حالی که مردان با دردهای جسمانی شدیدتر روبهرو هستند.
روزنامه ایران نوشت: این مجموعه عوامل نشان میدهد که ترک سیگار برای زنان نهتنها به اراده، بلکه به توجه به چرخه هورمونی، حمایت روانی و درمانهای مناسب نیاز دارد.
