چالش های سالمندی را جدی بگیریم

رئیس کل سازمان نظام پرستاری، با اشاره به چالش های پیش روی ناشی از پدیده سالمندی، گفت: پرستاران می‌توانند با بررسی شرایط سالمندان به صورت دوره‌ای از بروز اختلالات پیشگیری کنند.

اصغر دالوندی، با بیان اینکه پدیده سالمندی در کشور در حال تبدیل شدن به چالشی بزرگ است، افزود: امروزه با توجه به بهبود شرایط بهداشتی، درمانی و افزایش شاخص امید به زندگی شاهد افزایش رو به رشد جمعیت سالمندان هستیم، بنابراین پدیده سالمندی بیش از پیش مورد توجه قرار می گیرد. سالمندی، دوران مهمی از سیر تکاملی زندگی است که با سیر طبیعی تغییرات فیزیولوژیکی و روانی همراه است. در افکار عمومی پیری با تصویر منفی تنهایی، بیماری، ناتوانی و از کار افتادگی همراه است ولی می توان با آگاهی بخشی از مراقبت های مربوط به این سنین و شناخت این دوره، بیماری و ضعف را به کمترین حد رسانده و دوران سالمندی سالمی داشته باشید.

به گزارش مهر، وی با اشاره به اینکه آمارها نشان می‌دهد در سال ۱۴۳۰، درصد جمعیت سالمند ایران از میانگین آسیا و حتی میانگین جهانی نیز بیشتر خواهد شد، و به ٣٠ درصد جمعیت کشور می رسد، اظهار داشت: امروزه درصد چشمگیری از جمعیت جهان را سالمندان تشکیل می دهند و با توجه به افزایش امید به زندگی در بسیاری از کشورهای جهان، شمار سالمندان افزایش یافته است. سالمند به فردی اطلاق می شود که بیش از٦٠ تا ٦٥ سال سن داشته باشد و ممکن است به علت عوارض ناشی از افزایش سن و تغییرات فیزیولوژیک نیاز به حمایت ، مراقبت و توانبخشی داشته باشند.

دالوندی با اعتقاد به اینکه سالمندان برای گذران زندگی طبیعی و البته با کیفیت نیازمند تدابیر ویژه‌ای هستند، ادامه داد: حقیقت این است که رفاه، بهداشت و درمان، امنیت مالی و همچنین حمایت‌های اجتماعی عوامل مهم یک زندگی سالم هستند که در دوران سالمندی به دلیل کاهش توانایی‌های جسمی، اهمیتی صدچندان می‌یابند. متخصصان معتقدند با مراقبت‌های مناسب و شناخت درست دوران سالمندی و البته تدابیری ویژه، می‌توان بیماری و ناتوانی در این دوره از زندگی را به حداقل رساند و زندگی سالمندی و دوران کهولت را به بهترین نحوی سپری کرد.

رئیس کل سازمان نظام پرستاری یادآور شد: در جوامع پیشرفته و در حال رشد به دو دلیل جمعیت سالمند دنیا رو به ازدیاد است. نخست، افزایش امید به زندگی است که به دلیل شاخص و فاکتورهای سلامتی، تغذیه و مراقبت‌های صحیح پزشکی، جراحی‌های پیچیده‌ای که انجام می‌شود، باعث طول عمر بشر و امید به زندگی در تمام دنیا شده است. دوم، کاهش موالید است که با توجه به خود جمعیت سالمندی زیاد است هم درصد سالمندی و هم تعداد سالمندان.

وی با بیان اینکه متأسفانه دوراندیشی و آینده نگری در بسیاری از برنامه‌های بلند مدت جامعه برای جلوگیری از چالش سالمندی وجود ندارد، تاکید کرد: البته این پدیده به دلایل مختلفی روی داده که از میان مهم ترین آنها می‌توان به دلایل اقتصادی اشاره کرد.

دالوندی با اشاره به اینکه بر اساس سرشماری سال ۹۵ در حال حاضر حدود ۷.۵ میلیون سالمند در سطح کشور وجود دارند، تصریح کرد: براساس آماری که کمیته امداد و بهزیستی ارائه می‌دهند حدود ۲ میلیون نفر از این جمعیت تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی قرار دارند و بخشی از این افراد را هم بازنشستگان تشکیل می‌دهند که به شکلی در حال گذران زندگی هستند اما گروه زیادی از سالمندان کشور وضعیت مشخصی ندارند. چرا که آمار دقیقی از توزیع وضعیت شغلی و درآمد آنها وجود ندارد. برای مثال بخشی از سالمندان تحت تأثیر مهاجرت از جامعه روستایی به شهری به حاشیه نشینی روی آورده‌اند. اغلب این افراد در خانه‌های کوچک با امکانات کم مستقر شده‌اند و با مشکلات بسیاری نظیر از دست دادن استقلال مالی دست و پنجه نرم می‌کنند.

وی ادامه داد: در واقع اگر اداره آمار وضعیت شغلی، درآمدی و حتی سکونت این ۷.۵ میلیون نفر را به درستی گزارش دهد آنگاه می‌توان دریافت چند درصد سالمندان واقعاً نیازمند کمک هستند. متأسفانه هم‌اکنون اطلاعات درستی در حوزه سالمندی وجودندارد. برای تصمیم‌گیری درست ابتدا باید اطلاعات صحیحی از وضعیت این افراد داشته باشیم.

رئیس کل سازمان نظام پرستاری با اعتقاد به اینکه افزایش کیفیت بهداشت و درمان کشور متأسفانه گروه زیادی از سالمندان توانایی پرداخت هزینه‌های مربوط به مداخلات به موقع بهداشتی و درمانی خود را ندارند، گفت: درست است، سطح بهداشت و درمان در کشور افزایش یافته است اما از سوی دیگر امید به زندگی نیز از ۴۵ تا ۵۰ سال در سال‌های ابتدایی انقلاب به ٧٤ تا ٧٦ سال در مردان و زنان رسیده است. از این رو ممکن است ورود به ۶۰ سالگی با آغاز بیماری‌ها و اختلالات همراه باشد.

وی با اشاره به اینکه این اختلالات توام با سالمندی نیازمند مداخلات درمانی است اما این مداخلات چگونه پوشش داده می‌شود اینجاست که باید بیمه و بیمه تکمیلی را به کمک طلبید، خاطر نشان کرد: در شرایطی که با افزایش سن، امکان فعالیت‌های اجتماعی و به دنبال آن کسب درآمد کاهش می‌یابد، باید ضریب پوشش بیمه‌ها افزایش یابد به گونه‌ای که بیمه‌ها با پوشش واقعی و کامل خدمات بهداشتی و درمانی مشکلات سالمندان را کاهش دهند.

دالوندی افزود: متأسفانه در سال های اخیر به جز ارگان‌هایی مانند بانک‌ها و شرکت نفت، بسیاری از نهادها خدمات ناچیزی را ارائه می‌دهند که نتیجه آن این است که سالمند با وجود نیاز به سمعک برای رفع مشکلات شنوایی از تهیه آن صرف‌نظر می‌کند یا برای رفع مشکلات بینایی به پزشک مراجعه نمی‌کند. اختلالات و بیماری‌های توأم با سالمندی مسائل مهمی است که نیازمند رسیدگی است.

رئیس کل سازمان نظام پرستاری با بیان اینکه بخشی از خدمات بهداشتی درمانی مربوط به سالمندان، سرپایی و مربوط به مشکلات ساده است اما بخشی دیگر از این خدمات ناشی از تشخیص دیرهنگام یا درمان نادرست است که یک مشکل معمولی را به موضوعی پیچیده تبدیل کرده است، عنوان کرد: غربالگری یکی از مهم ترین اقداماتی است که باید با بالا رفتن سن به‌ طور منظم انجام گیرد. حتی برخی از افراد که در گروه افراد پرخطر قرار می‌گیرند مانند کسانی که در میان اعضای خانواده خود فردی مبتلا به دیابت یا فشار خون و برخی بیماری‌های خطرناک دیگر دارند باید غربالگری زودرس را انجام دهند تا در صورت وجود عوامل خطر زودتر شناسایی شده و درمان را آغاز کنند.در شرایطی که جامعه به سمت سالمندی پیش می‌رود دیگر زمان رویکرد بیماری مداری نیست که فرد بعد از بیماری به بیمارستان مراجعه کند.

وی با بیان اینکه یکی از نیروهای چند پیشه که می‌توانند در طرح‌های غربالگری به این افراد کمک کند پرستاران هستند، اظهار داشت: پرستاران می‌توانند با بررسی شرایط سالمندان به صورت دوره‌ای از بروز اختلالات پیشگیری کنند. آنها می‌توانند در زمینه رژیم‌های غذایی، برنامه دارویی، ورزشی و توانبخشی اطلاعات لازم را در اختیار سالمندان قرار دهند تا کمتر دچار آسیب شوند. همچنین در هنگام بیماری با مراقبت‌های درست از بروز بسیاری از مشکلات ناشی از ناآگاهی مراقبان جلوگیری کنند. این درحالی است که بار بیماری ها که به سوی بیمارستان روانه است باعث شده پرستاران مجبور باشند زمان بیشتری را در بیمارستان‌ها سپری کنند. در چنین شرایطی پرستار نمی‌تواند نقش پیش از بیمارستان و بعد از بیمارستان خود را اعتلا ببخشد.

دالوندی با اعتقاد به این که مراقبت از سالمندان یکی از موضوعات مهمی است که هم‌اکنون در جامعه ما کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، یادآور شد: این درحالی است که پرستاران به عنوان یکی از بهترین نیروهای تیم سلامت، می‌توانند به سالمندانی که نیازمند مراقبت کامل یا مراقبت حمایتی و آموزشی هستند، کمک کنند. در واقع سالمندی یک پدیده جسمی، روانی، معنوی و اجتماعی است و از آنجایی که ما در این حوزه‌ها با افت عملکردی مواجه هستیم می‌توان با بهره‌گیری از خدمات پرستاران به نتایج قابل توجهی رسید.

وی بیان اینکه در بخش بیمارستانی هم هنوز آن طور که باید و شاید در طب سالمندی و پرستاری سالمندی پیشرفت لازم را نکرده‌ایم، گفت: رشته‌های زیادی از پرستاری سالمندی گرفته تا دوره طب سالمندی و دوره سالمند شناسی وجود دارد اما تعداد موجود کم است و جمعیت سالمند را پوشش نمی‌دهد. مشکلات موجود نشان می‌دهد که ما به نیروی متخصص نیاز بیشتری داریم.

رئیس کل سازمان نظام پرستاری با اشاره به اینکه سالمندان نیز مانند هر شخص دیگری احتیاج به تنوع و زندگی شاد دارند و عدم توجه به آن باعث بروز افسردگی و ناراحتی در سالمندان می شود، افزود: طبق تحقیقات انجام شده حفظ سلامت جسمی درسالمندان ارتباط مستقیمی با سلامت روان آنها دارد. بنابراین می توان با حفظ سلامت جسمی سالمندان تا حدود زیادی از کناره گیری شان از زندگی عادی جلوگیری کرد. بهتر است اطرافیان به جای انجام دادن کارهای فرد ی سالمند به او کمک کنند تا او بتواند کارهایش را به تنهایی انجام دهد و از خود مراقبت کند. در این صورت احساس مفید بودن خواهد کرد. با توجه به این موارد راهکارهایی وجود دارد که با استفاده از آن ها بتوان انزوا و افسردگی را کاهش داد.

وی با اشاره به اینکه مراکز روزانه نگهداری از سالمندان یا پاتوق‌های سالمندی یکی از طرح‌هایی است که می‌تواند بسیار راهگشا باشد، تاکید کرد: طی این طرح مراکز خصوصی و همچنین شهرداری به عنوان نهادی که از شهروندان سالمند خود حمایت می‌کند می‌توانند محل‌ها و مراکزی را در اختیار جوانان فارغ التحصیل و حتی سالمندان قرار دهند تا شرایطی فراهم شودکه سالمندان هر روز صبح با مراجعه به این مراکز خدمات دریافت کنند. پاتوق‌های سالمندی زمینه ساز سالمندی فعال است به این معنا که سالمند به جای اینکه فقط احساس بودن در دنیا را داشته باشد، احساس بودن توأم با نشاط و ارزش خواهد داشت.

دالوندی ادامه داد: در واقع می‌توان شرایطی را فراهم کرد که سالمندان به جای اینکه در خانه خود و در تنهایی با خودشان سخن بگویند هر روز صبح با سرویس ایاب و ذهاب به این مراکز مراجعه کرده با همسالان خود معاشرت کنند. تجارب و تحقیقات ثابت کرده صحبت و درددل با همسالان برای سالمندان بسیار تسکین بخش است و از ابتلای آنها به مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر اعضای خانواده هم نگران تنهایی و مشکلات و اتفاقاتی که آنها را تهدید می‌کند نخواهند بود. همچنین در این مکان‌ها نه تنها امکان استفاده از غذای گرم برای سالمندان فراهم می‌شود بلکه یک یا چند پرستار به راحتی می‌توانند چکاپ‌های معمول مانند کنترل قند یا فشار خون را در مورد آنها انجام دهند وبه این ترتیب این قشر از جامعه را در مقابل بروز بیماری‌های این دوران محافظت کنند. متأسفانه سال ها پیش این طرح را به معاون اجتماعی سالمندان شهرداری ارائه دادیم اما به نتیجه‌ای نرسید.

وی با بیان اینکه با توجه به شرایط جامعه و مشغله خانواده‌ها، خانه سالمندان در بسیاری از مواقع می‌تواند با نگهداری و حمایت از سالمندان، نه تنها به حل مشکل خانواده‌ها کمک کند بلکه از آسیب ناشی از نگهداری سالمند توسط افراد غیرمتخصص نیز پیشگیری کند، افزود: اما واقعیت این است که بسیاری از سالمندان از حضور در خانه سالمندان واهمه دارند و حتی با حضور در این مراکز دچار مشکلات روحی نیز می‌شوند.

رئیس کل سازمان نظام پرستاری خاطر نشان کرد: بهتر است به جای آسایشگاه سالمندی، خانه‌های سالمندی ایجاد کنیم. این طرح هم‌اکنون در کشورهای پیشرفته دنیا اجرایی شده و توانسته جایگزین مناسبی برای آسایشگاه سالمندان باشد. در هریک از این خانه‌ها چند سالمند با هم زندگی می کنند و تحت نظر سوپر وایزر نگه‌داری می‌شوند. در واقع این سالمندان به جای اینکه به آسایشگاه بروند و احساس مریض گونه داشته باشند در خانه می‌مانند و احساس مفید بودن و حضور در جامعه در آنها شکل می‌گیرد. معمولاً در این خانه‌ها تلاش می‌شود با تقسیم وظایف بین سالمندان حس زندگی در آنها تقویت شود. از سوی دیگر هر چند خانه توسط یک پرستار حمایت و بررسی می‌شود و یک مرکز نگهداری از سالمندان نیز بر این خانه‌ها نظارت دارد و در صورت نیاز، پزشک یا فیزیوتراپ به سرعت بر بالین سالمندان حاضر می‌شوند یا هنگام بروز مشکل در کمترین زمان موضوع حل و فصل می‌شود.

وی با بیان اینکه بسیاری از سالمندانی که هم‌اکنون در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بستری هستند، گزینه بستری در بخش‌های مراقبت‌های ویژه به شمار نمی‌آیند اما به دلیل شرایط نامناسبی که دارند، خانواده امکان نگهداری از آنها را ندارند، تصریح کرد: این موضوع نه تنها بیمار را در معرض مشکلات جسمی نظیر ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی قرار می‌دهد بلکه خانواده او را هم دچار مشکلات مالی می‌کند. از سوی دیگر ما در بخش مراقبت‌های ویژه با کمبود مواجه هستیم و حضور این افراد در آی سی یو یا سی سی یو می‌تواند مانع بستری فردی شود که نیاز واقعی به این تخت‌ها دارد. در چنین شرایطی بهترین راه حل برای کاهش مشکلات ایجاد مراکز نقاهتی در کنار مراکز درمانی بزرگ است تا در این مراکز خدمات مورد نیاز به این سالمندان با کیفیت مورد نیاز و البته با هزینه‌های کمتر ارائه شود.

دالوندی با بیان اینکه برای حفظ سلامت روحی و روانی سالمندانی که در شرایط جسمی خوبی به سر می‌برند نیز باید تسهیلات ویژه‌ای در نظر گرفته شود، گفت: توریسم سالمندی یکی از این تسهیلات است که امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا برای سالمندان درنظر گرفته شده است. مراکز توریسم سالمندی با تدارک برنامه‌های متنوع در قالب مسافرت یا گردش‌های یک روزه وضعیت روحی سالمندان را به سمت شرایط سالم سوق می‌دهند. حتی برخی از این مراکز وظیفه تهیه و ارسال غذای گرم به خانه سالمندان را برعهده می‌گیرند تا سالمندان هنگام طبخ غذا برای خود دچار حادثه نشوند.

وی با اعتقاد به اینکه بسیاری از سالمندان توانایی پرداخت هزینه‌های ابتدایی زندگی را ندارند و در پرداخت هزینه طرح‌هایی از این دست قطعاً با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد، افزود: همه این طرح‌ها نیازمند پرداخت هزینه است و حدود ۸۰ درصد افراد جامعه توانایی پرداخت هزینه‌هایی از این دست را ندارند، پس دولت باید به کمک بخش خصوصی بیاید تا چنین طرح‌هایی عملی شده، شرایط زندگی باکیفیت سالمندی فراهم شود. حقیقت این است که بخش خصوصی، خیرین و نهادهایی مانندکمیته امداد و سازمان بهزیستی باید در کمک به قشر زیادی از جامعه که سال ها به این کشور خدمت کرده‌اند و هم‌اکنون در وضعیت بحرانی قرار دارند، همسو و هم پیمان بسیج شوند.