پهپادها؛ حکمرانان جدید آسمان‌

چگونه پهپادها به ابزاری تعیین‌کننده برای تعیین سرنوشت جنگ‌ها تبدیل شده‌اند؟

نقش استراتژیک پهپاد در نبردهای نظامی سالیان اخیر باعث شده بسیاری از ارتش‌ها یا گروه‌های شبه‌نظامی در سراسر جهان، به‌دنبال خرید و یا حتی ساخت این سلاح نسبتا نوظهور باشند؛ سلاحی که با هزینه‌هایی ناچیز، ضرباتی سنگین به دشمنان وارد می‌کند و در عین حال، امکانات و دسترسی‌های نظامی-اطلاعاتی ویژه‌ای را هم در اختیار مالکان خود قرار می‌دهد.

پژوهشکده سیاسی کارنگی در آخرین تحلیل خود از نقش این سلاح مدرن در تحولات نظامی می‌نویسد: پهپاد مفهوم قدرت میدانی را کاملا تغییر داده و دست نیروهای نظامی را برای کاهش خسارت‌های مادی-جانی و همچنین صرفه‌جویی مکانی و زمانی باز می‌گذارد. بدون شک هر نیرویی که تکنولوژی پیشرفته این سلاح را در اختیار داشته باشد، توانایی‌های بی‌سابقه‌ای برای مقابله با دشمنان و تهدیدهای خود دارد.

پرنده هدایت‌پذیر از راه دور یا همان پهپاد (به انگلیسی Drone) برای نخستین‌بار بیش از ۱۱۰ سال پیش در انگلیس، به‌عنوان ابزاری ابتدایی در جریان جنگ جهانی اول ساخته شد. پس از پایان جنگ، دولت انگلیس با انتقال تکنولوژی نه‌چندان پیشرفته این سلاح به آمریکا و آلمان موافقت کرد و بعدها نیز اتحاد جماهیر شوروی به باشگاه تولیدکنندگان پهپادهای اولیه پیوست.

اما نخستین آوردگاه حقیقی پهپاد به جنگ کشورهای کره‌شمالی و کره‌جنوبی برمی‌گردد. به گزارش شبکه الجزیره، قدرت‌های غربی و شرقی جهان از این جنگ به‌عنوان آزمایشگاهی برای سنجش توانایی‌های مختلف پهپاد استفاده کردند. جالب آنکه بیشترین مورد استفاده پهپاد در این جنگ، حملات انتحاری به جنگده‌هایی بود که در ارتفاع پایین به سمت اهداف خود حرکت می‌کردند.

با گذشت زمان، نقش اطلاعاتی این سلاح برای جاسوسی میدانی از مواضع دشمن در جنگ ویتنام برجسته شد. طی ۲ دهه اخیر نیز به‌تدریج انحصار تکنولوژی پهپاد از چند قدرت جهانی خارج شده و کشورهای جدیدی همچون چین و ایران به‌طور جدی‌ وارد عرصه رقابت در ساخت این سلاح استراتژیک شده‌اند. بر این اساس، استفاده‌های گوناگون از پهپاد در سال‌های اخیر به شکل فزاینده‌ای توسط کشورهای مختلف جهان از اروپا گرفته تا آسیا و حتی آفریقا، رو به افزایش است. برای درک بهتر جایگاه پهپاد و میزان تقاضای جهانی برای ساخت یا خرید این سلاح باید بدانیم تنها در سال ۲۰۱۹، بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برای کارخانه‌های تولید پهپاد هزینه شده است. پژوهشکده کارنگی در تحلیل خود مدعی شده علاوه بر قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای، بسیاری از کشورهای کم‌درآمد نیز تمایل دارند خرید انبوه پهپاد را جایگزین خرید تسلیحات پرهزینه‌ای نظیر جنگنده‌های آمریکایی یا روسی کنند.

مهم‌ترین سازندگان پهپاد در جهان
چین:

براساس آمارهای منتشرشده، چین صاحب بیشتـرین حجـم از تسلیحات پهپادی در سطح جهان است. این کشور تنها تا سال ۲۰۱۰، از ۲۵ نوع پهپاد ساخت خود رونمایی کرده است؛ اگرچه بسیاری از رسانه‌ها بر این باورند که انواع پهپادهای تولیدی این کشور از آمار رسمی و منتشرشده به‌مراتب بیشتر است. به گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز، چین از سال ۲۰۱۸ موفق شده موازنه پهپادی علیه آمریکا را به سود خود تغییر دهد. به نوشته این روزنامه، پهپاد بخشی اساسی از هرگونه رویارویی محتمل میان آمریکا یا متحدان این کشور با چین در شرق آسیا خواهد بود.

ایران:

محدودیت دسترسی به تسلیحات خارجی و همچنین مقابله با تهدیدهای مداوم باعث شده ایران به یکی از مهم‌ترین سازندگان پهپاد در سطح منطقه و حتی جهان تبدیل شود؛ سیاستی که به روایت فرمانده ستاد مرکزی ارتش آمریکا در خاورمیانه (سنتکام)، پس از سال‌ها به‌طور کلی برتری هوایی آمریکا در منطقه خاورمیانه را از بین برده است. ماجرای تولید پهپادهای ایرانی از حدود ۱۵ سال پیش با ساخت پهپادهای اطلاعاتی آغاز شده است. روزنامه واشنگتن‌پست در گزارشی آورده که موفقیت ایران در به زمین نشاندن پهپاد پیشرفته آمریکایی «RQ-۱۷۰»، جهشی قابل توجه در میزان دسترسی دانشمندان ایرانی به تکنولوژی ساخت پهپادها به‌وجود آورده است. شبکه المیادین لبنان، ایران را برترین قدرت پهپادی منطقه خاورمیانه توصیف می‌کند که با ارسال این سلاح برای متحدان خود در نقاط مختلف، توازن قوای میدانی را به کلی تغییر داده است.

ترکیه:

ترکیه هم ازجمله کشورهایی است که طی ســال‌های گذشـته موفقیت‌های قابل‌ملاحظه‌ای در توسعه صنایع پهپادی خود داشته است. روزنامه ینی شفق، نزدیک به حزب حاکم ترکیه مدعی است این موفقیت‌ها، به‌رغم محدودیت‌هایی به دست آمده که از سوی ناتو برای آشنایی دانشمندان ترکیه با تکنولوژی این سلاح اعمال می‌شد. هم‌اکنون چندین کشور اروپایی، آسیایی و آفریقایی نظیر اوکراین، گرجستان، لیبی و همچنین کشورهای قطر و آذربایجان از خریداران پهپادهای ساخت ترکیه به‌شمار می‌روند. استفاده از پهپادهای ترکیه در جنگ اخیر قره‌باغ، برتری نظامی محسوسی به نیروهای آذربایجان در برابر نیروهای ارمنستان داد و درنهایت به پیروزی این کشور در جنگ منجر شد.

روزنامه همشهری