پایان نتانیاهو و تشکیل دولت جدید در اسرائیل/ آیا کابینه جدید اسرائیل را از بن بست سیاسی خارج می کند؟
در ساعات پایان مهلت قانونی، یائیر لاپید به رئیس‌جمهور اسرائیل اطلاع داد که قادر به تشکیل کابینه است. در کابینه جدید دوره نخست‌وزیری به دو دوره دو ساله تقسیم شده است. اگرچه موفقیت ائتلاف تغییر می‌تواند به انسداد سیاسی در اسرائیل پایان دهد، کابینه جدید دیگ در هم جوشی است که با محدودیت‌های شدید داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی روبه‌رو است.
«بازتاب»؛ آرش صفار- در پی توافق رهبران اپوزیسیون در اسرائیل، «یائیر لاپید» رهبر حزب «یش عتید» به رئیس‌جمهور اسرائیل اطلاع داد که قادر به تشکیل کابینه است؛ به این شکل دوران 12 ساله نخست‌وزیری نتانیاهو به پایان رسید.
توافق نهایی برای تشکیل کابینه ائتلافی، در پی نشست مشترک لاپید با «منصور عباس»، رهبر حزب عربی «رعم» و «نفتالی بنت»، رهبر حزب «یامیناه»، در آخرین ساعات فرصت لاپید برای تشکیل کابینه شکل گرفت.
به گزارش شبکه «الجزیره»، لاپید چند ساعت پس از نهایی شدن توافق، در توئیتی اعلام کرد که «این دولت برای تمام شهروندان اسرائیل کار خواهد کرد؛ چه کسانی که به آن رأی داده‌اند و چه کسانی که رأی نداده‌اند. این دولت هر کاری برای اتحاد جامعه اسرائیل انجام خواهد داد».
در پی این توافق، «رووین ریولین»، رئیس‌جمهور اسرائیل که هفته‌های پایانی مسئولیتش را سپری می‌کند، در پیامی ضمن تبریک به لاپید از رهبران احزاب موتلف تشکر کرد.
بر اساس توافق تشکیل کابینه، نفتالی بنت در دو سال نخست، پست نخست‌وزیری را در اختیار خواهد داشت و لاپید در دو سال دوم، جایگزین او خواهد شد.
بین 7 تا 12 روز آینده، کنست (پارلمان اسرائیل) برای تأیید دولت، تشکیل جلسه خواهد داد؛ در صورت موافقت کنست، کابینه جدید سوگند یاد کرده و فعالیت خود را آغاز می‌کند.
پیش از آغاز جنگ 11 روزه غزه، لاپید که از همراهی سایر احزاب اپوزیسیون بهره‌مند بود، به مراحل نهایی توافق با بنت و عباس رسیده بود؛ با این وجود آغاز جنگ منجر به توقف کلیه مذاکرات تشکیل کابینه شد.
سرکوب فلسطینی‌ها در کرانه باختری، خشونت‌های علیه شهروندان عرب اسرائیل و جنگ در غزه سبب شد تا از یک سو منصور عباس تحت فشار افکار عمومی عربی قرار بگیرد و از سوی دیگر نفتالی بنت، بار دیگر به ائتلاف با حزب لیکود متمایل شود.
با پایان جنگ غزه و عدم توافق میان نتانیاهو و بنت، لاپید تلاش‌های خود برای تشکیل کابینه را از سر گرفت و موفق شد، دو ساعت پیش از پایان مهلت قانونی، با عباس و بنت به توافق برسد.
با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد، توافق تشکیل کابینه در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی قابل بررسی باشد.
در سطح داخلی، موفقیت ائتلاف «تغییر» -متشکل از مخالفان نتانیاهو- در تشکیل کابینه، می‌تواند به معنی پایان انسداد سیاسی دو ساله باشد؛ بن‌بستی که منجر به برگزاری چهار انتخابات در دو سال شد.
با این وجود، کابینه جدید ماحصل کنار هم قرار گرفتن 25 کرسی احزاب میانه‌رو (یش عتید به رهبری لاپید و آبی و سفید به رهبری گانتز)، 20 کرسی احزاب راست (یامیناه به رهبری بنت، امید جدید به رهبری صعر و اسرائیل خانه ما به رهبری لیبرمن)، 13 کرسی احزاب چپ (کارگر به رهبری میخائیلی و مرتص به رهبری گالئون) و 4 کرسی حزب عربی رعم است.
این تنوع با در نظر گرفتن فاکتور مذهب و اختلافات راست مذهبی (یامیناه) و سکولار (اسرائیل خانه ما) تشدید می‌شود.
بنابراین شاهد دیگ در هم جوشی هستیم که صرفا با هدف پائین‌کشیدن نتانیاهو و متحدانش بار گذاشته شده و معلوم نیست چگونه می‌تواند مواضع متفاوت بلوک‌های مختلف خود در مهم‌ترین پرونده‌های اسرائیل -همچون رابطه با فلسطینی‌ها و مذاکرات احتمالی- را به سیاست تبدیل کند.
از سوی دیگر، پایان نخست‌وزیری نتانیاهو –که با توجه به عمر 12 ساله، می‌توان آن را «دوره نتانیاهو» نامید- به این معنی است که او دیگر قادر به اعمال نفوذ و تغییر قوانین قضائی اسرائیل نیست؛ با توجه به پرونده فساد اقتصادی او و خانواده‌اش، احتمالا شاهد محاکمه و پایان عمر سیاسی نتانیاهو خواهیم بود.
این مسئله بار دیگر این نظر را تأیید می‌کند که عمر سیاسی نخبگان سیاسی-نظامی معمولا تنها با مرگ یا حکم دادگاه پایان می‌یابد.
در سطح منطقه‌ای، کابینه جدید با محدودیت‌های جدی روبه‌رو است. این کابینه وارث بهبود روابط اسرائیل با کشورهای عرب و توافق‌های ابراهیم است که فرصت‌های مناسب اقتصادی، دیپلماتیک و امنیتی را برای اسرائیل فراهم کرده است.
با این حال جنگ اخیر غزه و همراه شدن آن با اعتراضات در کرانه باختری و شهروندان عرب اسرائیل، بار دیگر مسئله فلسطین را به صدر موضوعات سیاست منطقه آورد؛ این مسئله محدودیت‌های مهمی را برای کشورهای عرب منطقه در مسیر روابط خود با اسرائیل ایجاد (یک نمونه لغو مجوز عبور هواپیماهای اسرائیلی از آسمان عربستان بود) و دست کم در کوتاه مدت، عادی‌سازی‌های بیش‌تر را از دستور کار کشورهای عرب خارج کرد.
از سوی دیگر، در سال‌های اخیر در نتیجه سطح بالای تنش منطقه‌ای، اسرائیل توانست علاوه بر افزایش قدرت مانور دیپلماتیک، در بعد امنیتی و نظامی هم حوزه کنشگری خود را گسترش دهد.
تحرکات موجود در منطقه برای کاهش سطح تنش‌ها، همچون مذاکرات ایران و عربستان، عربستان و ترکیه، عربستان و سوریه، امارات و ترکیه و مصر و ترکیه، بالقوه می‌تواند به خروج منطقه از شرایط پرتنش سال‌های گذشته منجر شود و در نتیجه هم اهمیت روابط با اسرائیل را برای کشورهای عرب خلیج فارس کاهش دهد و هم کنشگری تل‌آویو را محدود سازد.
در سطح بین‌المللی هم کابینه جدید، ماه عسل دوره ترامپ را تجربه نخواهد کرد. حمایت تمام عیار ترامپ از اسرائیل، علاوه بر افزایش جسارت امنیتی و نظامی اسرائیل، با به رسمیت‌شناسی قدس به عنوان پایتخت اسرائیل، باز گذاشتن دست آن در گسترش شهرک‌سازی‌ها، به رسمیت‌شناسی جولان به عنوان بخشی از خاک اسرائیل و در نهایت ارائه طرح معامله قرن، این امکان را به نتانیاهو می‌داد که موضع اجتماعی خود را تقویت کند.
کابینه جدید بر عکس با دولت بایدن روبه‌رو است که دست‌کم در حرف به از سرگیری گفتگوها میان اسرائیل و فلسطین اصرار دارد و نگران پیامدهای ماجراجویی‌های نظامی-امنیتی اسرائیل در منطقه است.
همچنین احتمال احیای توافق هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های بزرگ و چگونگی تنظیم سیاست در این رابطه، یکی از سوالات مهمی است که کابینه جدید باید به آن پاسخ گوید.
از یک طرف احیای برجام و از سرگیری نظارت‌های بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای ایران، احتمال فشار بر اسرائیل در مورد اقدامات خود علیه برنامه هسته‌ای ایران را افزایش می‌دهد.
از سوی دیگر، اگرچه برجام نگرانی‌های اسرائیل از برنامه هسته‌ای ایران را در کوتاه مدت مرتفع می‌سازد، در بلند مدت، تل‌آویو را با پیچیدگی‌ها و نااطمینانی‌های بیش‌تری روبه‌رو می‌کند.
همچنین، دست کم به باور اسرائیلی‌ها، احیای برجام سایر موضوعات مربوط به ایران، همچون برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران (به خصوص اگر تهران به توافقاتی با همسایگان خود برسد) را از دستور کار قدرت‌های غربی خارج می‌کند و این به معنی تنها ماندن اسرائیل در مقابل ایران است.
اینکه کابینه جدید همه این پیچیدگی‌ها و محدودیت‌ها را چگونه مدیریت می‌کند و گذار از «دوران نتانیاهو» چگونه خواهد بود، در ماه‌های پیش رو مشخص می‌شود.
