پایان ماه عسل اردوغان و پوتین در سوریه
با ادامه پیشروی ارتش سوریه در آخرین پایگاه مخالفان مسلح در استان ادلب، تفاهمات چندساله روسیه و ترکیه در سوریه به خطر افتاده است.
روز دوشنبه سوم فوریه، حداقل پنج سرباز ارتش ترکیه در یک بمباران ارتش سوریه در ادلب کشته شدند. ترکیه در پاسخ به این حمله، مواضع نیرو‌های دولت سوریه را هدف قرار داد و طبق برخی گزارش‌های رسانه ای، ۷۶ سرباز سوری را به قتل رساند. این درگیری، در واقع آغازی جدی عملیات ارتش سوریه برای بازپش گیری آخرین پایگاه معارضان در استان ادلب بود. شاید به همین دلیل، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، این اتفاق را نقطه عطفی در جنگ داخلی سوریه خواند.
اما به دلیل حمایت ترکیه از نیرو‌های اپوزیسیون در این منطقه، پیروی ارتش سوریه در ادلب که با حمایت روسیه انجام می‌شود، باعث بروز تنش در روابط مسکو و آنکارا شد. ادلب آخرین پایگاه معارضان مورد حمایت ترکیه است که در روز‌های اخیر، صحنه عملیات ارتش سوریه بود. پیش از این عملیات، ترکیه و روسیه، توافق آتش بس در این منطقه امضا کرده بودند. حالا با پیشروی ارتش سوریه در ادلب، این توافق عملا متلاشی شده است.
به گزارش فرارو،ترکیه از مخالفان مسلح دولت سوریه حمایت می‌کند و در ادلب پست‌های دیده بانی به راه انداخته است که با شروع عملیات ارتش سوریه در ادلب و حومه حلب، این پست‌ها به خطر افتاده و اصطکاک میان نیرو‌های ترکیه و سوریه بیشتر شده است. روسیه از عملیات ارتش سوریه حمایت هوایی به عمل آورده و در مقابل، ترکیه نیز از معارضان مسلح حمایت می‌کند. شبکه الجزیره گزارش کرد که توپخانه ترکیه، ارتش سوریه را در شهر سراقب در ادلب بمباران کرده است. همچنین، ترکیه به ادلب تجهیزات نظامی بیشتری اعزام کرده است.
از آنجا که عملیات ارتش سوریه در ادلب از پشتیبانی روسیه برخوردار است، درگیری‌های اخیر میان سوریه و ترکیه در ادلب به عنوان نشانه‌ای در زمینه فروپاشی تفاهمات روسیه و ترکیه در ادلب قلمداد شده است. برای حل و فصل اختلافات، در هفته جاری یک هئیت روسی به آنکارا سفر کرد و با مقامات سیاسی و نظامی ترکیه گفتگو‌هایی درباره سوریه انجام داد. مولود چاوش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، روز دوشنبه اعلام کرده که اگر این گفتگو‌ها به نتیجه نرسد، موضوع ادلب در سطح روسای جمهور روسیه و ترکیه بررسی خواهد شد. چاوش اوغلو همچنین گفت که گفتگو‌های روسیه و ترکیه هنوز به نتیجه نرسیده است.
ترکیه می‌گوید ارتش سوریه با ورود به ادلب، توافق کاهش تنش‌ها که در سپتامبر ۲۰۱۸ میان روسیه و ترکیه امضا شده بود را نقض کرد. از همین رو باید از مناطق تحت پوشش این توافق خارج شود. اما دولت سوریه بر بازپس گیری ادلب اصرار می‌کند.
پایان ازدواج مصلحتی روسیه و ترکیه در سوریه
پیش‌تر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، تا آخر ماه جاری به ارتش سوریه مهلت داده بود که از محل استقرار نیرو‌های ترکیه در ادلب خارج شود. اردوغان از همتای روسی‌اش، ولادیمیر پوتین، نیز درخواست کرد که عملیات ارتش سوریه را متوقف کند.
اما عملیات سوریه متوقف نشد و روسیه نیز تلاشی برای متوقف کردن آن انجام نداد. روز دوشنبه، همزمان با گفتگوی هئیت‌های روسی و ترکیه‌ای در آنکارا، وزارت دفاع ترکیه از کشته شدن پنج سرباز ترکیه‌ای در بمباران ارتش سوریه خبر داد. امری که از متزلزل شدن تفاهمات چند ساله پوتین و اردوغان در سوریه حکایت دارد.
در سپتامبر ۲۰۱۸، پوتین و اردوغان طی دیداری در شهر سوچی توافق کردند که در ادلب یک منطقه کاهش تنش تاسیس و در آن گشت‌های مشترک راه اندازی کنند. بر اساس همین توافق، ترکیه ۱۲ پست دیدبانی در ادلب تاسیس کرد که بعضی از این پست‌ها هم اکنون در معرض آتش ارتش سوریه قرار گرفته اند.
همزمان با شروع عملیات ارتش سوریه برای بازپس گیری ادلب و بخش‌هایی از حومه حلب، انتقادات و گلایه‌های مقامات دولت ترکیه از روسیه شروع شد. دولت ترکیه می‌گوید روسیه با توجه به نفوذی که در سوریه دارد می‌تواند جلوی حمله ارتش این کشور به ادلب را بگیرد. اما روسیه می‌گوید که کنترلی بر دولت سوریه ندارد. چاوش اوغلو، در اظهاراتی تند، گفته این یک بهانه است و از روسیه خواسته به جای بهانه گیری، جلوی حمله ارتش سوریه را بگیرد. چاوش اوغلو تصریح کرد: «ما نمی‌توانیم این بهانه {روسیه} که “ما نمی‌توانیم به طور کامل رژیم {سوریه} را کنترل کنیم” را قبول کنیم.» وی افزود: «مسئولیت‌های مهمی برعهده روسیه است.»
علاوه بر این، اردوغان نیز طی تماس تلفنی با پوتین، تهدید کرد که ترکیه «به شدیدترین شکل» به حملات بعدی به نیروهایش در سوریه پاسخ خواهد داد. گلب پاولوفسکی، مشاور سابق کاخ کرمیلن، گفت: «کار کردن با اردوغان که قویا پوتین را می‌رنجاند، برای پوتین سخت است.»
مناسبات ترکیه و روسیه در سوریه بعد از یک دوره تنش‌های شدید در سال ۲۰۱۵، به تدریج روی به بهبودی نهاد. در این سال، ترکیه یک جنگنده روسی را در مرز سوریه سرنگون کرد. بعد از این واقعه، دو کشور به تدریج روابط خود را محکم‌تر کردند. توافقات نظامی و تجاری متعددی میان دو طرف امضا شد و هر دو کشور در مقابله با نفوذ آمریکا انگیزه مشترکی پیدا کردند. ولی تعاملات آن‌ها در سوریه، شکننده بود. چرا که ترکیه از اپوزیسیون سوریه و روسیه از دولت سوریه حمایت می‌کنند. زمانی که دولت بشار اسد مشغول جنگ با گروه‌های مختلف در مناطق گوناگون بود، ترکیه و روسیه توانستند بر اختلافات خود در سوریه غلبه کنند. مثلا هر گاه دولت سوریه عرصه را بر معارضان مورد حمایت ترکیه تنگ می‌کرد، این معارضان به ادلب منتقل می‌شدند.
اما با بازپس گیری اکثر مناطق سوریه توسط دولت این کشور، ادلب به تنها محل استقرار بزرگ مخالفان تبدیل شد. در نتیجه، معلوم بود که دولت سوریه دیر یا زود به آنجا حمله می‌کرد. این حمله سرانجام آغاز شد و ترکیه در موقعیت دشواری قرار گرفت. از یک طرف ترکیه مایل نیست با دولت سوریه که مورد حمایت نظامی روسیه است وارد درگیری شود و روابطش با روسیه را به خطر بیندازد. از طرف دیگر، معارضان سوری، قادر به مقاومت در برابر ارتش سوریه نیستند و با تصرف ادلب به دست ارتش، ممکن است آورگان بیشتری به ترکیه سرازیر شوند.
جدای از این، دولت سوریه برای بازپس گیری یکی از مناطق خارج از کنترل خود تلاش می‌کند و از نظر حقوق بین المللی نیازی به اجازه ترکیه ندارد. در این عملیات نیز از حمایت روسیه برخوردار است. اما حضور ترکیه در ادلب، با موافقت دولت سوریه نبوده ولذا یک نیروی اشغالگر به شمار می‌رود. ظاهرا به همین دلیل اردوغان تمایلی به درگیری در ادلب ندارد و مایل است به شکل غیرنظامی و با کمک روسیه جلوی پیشروی ارتش سوریه را بگیرد.
