وضعیت نامناسب باغ بهشهر، حتی بعد از اخطار یونسکو
با وجود اینکه اخیراً یونسکو برای مجموعه باغ جهانی بهشهر کارت زردی به منزلۀ اخطار به سازمان میراث فرهنگی داد، اما این باغِ ثبت‌شدۀ جهانی همچنان وضعیت نامناسبی دارد.
همین چند روز قبل بود که سیف‌الله فرزانه، مدیر کل میراث فرهنگی استان مازندران از دریافتِ کارت زرد در مجموعه‌ی عباس‌آباد بهشهر مازندران توسط یونسکو خبر داد. هر چند از یک سو گفته می‌شود، دادن کارت زرد یا قرمز در دستورالعمل‌ها و قوانین یونسکو وجود ندارد اما قطعا دادن هر نوع اخطار توسط یونسکو به وضعیت محوطه‌های جهانی در کشور، خود به اندازه‌ی عملکرد دستگاه‌های مدیریتی مشابه همان کارت زرد یا قرمز در زمین فوتبال است که می‌توان آن را به مثابه بررسی عملکرد دستگاه‌های شهری دانست.
از زمان ثبت جهانی ۹ باغ جهانی در هفتم تیر ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو تا امروز، می‌توان محوطه‌ی عباس‌آباد بهشهر را در کنار یکی دو باغ دیگر، یکی از باغ‌هایی دانست که گاهی اوقات خبرهایی از وضعیت نامناسب آن به گوش می‌رسد. یک بار خبر می‌رسد «بی‌آبی به بزرگترین باغ جهانی ایرانی رسید»، بار دیگر می‌گویند «تهدید عرصه باغ جهانی «عباس‌آباد» با یک سازه چوبی» و کمتر از یک سال قبل بود که در کنار دیگر خبرهای ریز و درشت از این محوطه‌ی جهانی، خبر دادند «باغ جهانی عباس‌آباد چند قدم تا خروج از ثبت جهانی».
این خبر تا امروز نه تنها توسط هیچ نهاد میراثی و مدیریت شهری رد نشده، بلکه با عملکردهای مختلفی که توسط برخی نهادها و دستگاه‌های دولتی انجام می‌شود، تائید هم شده است!
هیچ اراده‌ای در استان برای رفع مشکلات باغ جهانی بهشهر نیست
پرویز سعادتی، مدیر پایگاه میراث جهانی باغ ایرانی سازمان میراث فرهنگی درباره‌ی این محوطه‌ی جهانی به ایسنا می‌گوید: متاسفانه هیچ اراده‌ای در استان مازندران برای رفع مشکلات باغ جهانی «عباس‌آباد بهشهر» وجود ندارد، وقتی منابع طبیعی شهرستان بهشهر یا استان مازندران، یک منطقه بزرگ سه هزار متری در عرصه‌ی منطقه‌ی جهانی بهشهر را در اختیار نهادی مانند نیروی انتظامی قرار می‌دهد، یا وقتی شرکت آب منطقه‌ای بدون توجه به هشدارهای میراث‌فرهنگی درباره‌ی ترک سد در منطقه، در زمان پایین بودن سطح آب اجازه‌ی مرمت نمی‌دهد، چه کاری باید انجام دهیم؟
وی با بیان اینکه وقتی اداره منابع طبیعی شهرستان بدون نظر میراث فرهنگی به اداره هواشناسی اجازه می‌دهد در بخش وسیعی از محوطه‌ی جهانی، ویلاسازی کند یا وقتی منابع طبیعی برای یک دستگاه نظامی سند صادر می‌کند تا یک اردوگاه بزرگ تفریحی ایجاد کند یا از سوی دیگر بخش بزرگی از عرصه را به یک دستگاه نظامی دیگر واگذار می‌کند، میراث فرهنگی چه کاری باید انجام دهد؟
از ساخت وسازهای انجام شده در بخش‌هایی از عرصه‌ی باغ جهانی عباس آباد بهشهر
اگر یونسکو به باغ جهانی عباس‌آباد کارت قرمز ندهد، کوتاهی کرده
به گزارش ایسنا، او با اشاره به صحبت‌های مطرح شده درباره دادن کارت زرد یونسکو به محوطه‌ی جهانی «عباس‌آباد» بهشهر، اظهار می‌کند: در اصطلاحات یونسکو کارت زرد و قرمز وجود ندارد، در واقع گزارشگران سازمان یونسکو در بازدیدهای نوبه‌ای و فصلی خود از محوطه‌های جهانی و براساس پرونده‌ی ثبت جهانی، هر محوطه را بررسی کرده و گزارش‌های مورد نیاز را برای کمیته اصلی یونسکو تهیه می‌کنند و در صورتی که در مصوبات یونسکو اخلالی و جود داشته باشد، احتمال قرار گرفتن آن اثر در «فهرست میراث درخطر یونسکو» وجود دارد.
سعادتی ساخت پمپ بنزین در منظر ارگ جهانی بم را نمونه‌ای از این اتفاق می‌داند و ادامه می‌دهد: بعد از ثبت جهانی ارگ و منظر فرهنگی طبیعی محوطه‌ی بم، در منظر تاریخی این محوطه یک پمپ بنزین ایجاد شد که ارزیاب یونسکو به میراث فرهنگی اعلام کرد در صورتی که آن پمپ بنزین تخریب نشود، ارگ بم همچنان در فهرست میراث در خطر باقی می‌ماند، بنابراین سریعتر آن مساله برطرف شد.
وی تاکید می‌کند: بنابراین یونسکو براساس گزارش‌های نوبه‌ای در جلسات سالیانه به کشورهایی که آثارشان در معرض چنین تهدیدهایی است اخطار می‌دهد تا سریعتر آن مشکلات در گزارش‌های بعدی رفع شوند.
با این وجود مدیر پایگاه میراث جهانی باغ ایرانی تاکید می‌کند: در این شرایط اگر حتی یونسکو اخطاری در حد کارت زرد برای محوطه‌ی جهانی عباس‌آباد به میراث فرهنگی ندهد، به نظر من سهل‌انگاری این دستگاه جهانی است وحتی ممکن است گزارش خلاف به این نهاد بین‌المللی داده باشند، دادن کارت قرمز هم به این محوطه‌ی جهانی و در شرایط دخل و تصرف‌های انجام شده، بسیار طبیعی است.
مسؤولان حتی به کارگروه حفاظت شورای امنیت ملی هم نیامدند
وی با اشاره به فعال بودن کارگروهی در شورای امنیت ملی کشور، با نام «کارگروه حفاظت» در کشور ادامه می‌دهد: این کارگروه حفاظت در چند ماه قبل، حتی برای «محوطه‌ی جهانی عباس‌آباد» تشکیل جلسه داد و از استاندار و مدیر کل میراث فرهنگی استان مازندران برای بررسی مشکلات این محوطه‌ی جهانی دعوت کرد، اما آن‌ها به جلسه نیامدند، از سوی دیگر بارها برای استان و استاندار نامه‌نگاری شده تا نهادهای مختلف در مورد این محوطه کاری انجام دهند، ولی هیچ کدام پاسخ روشنی تا کنون نداده‌اند.
او اضافه می‌کند: در این شرایط حتی نتوانستیم در یک جلسه اداره منابع طبیعی و شرکت آب منطقه‌ای و مسئولان نهادهای این منطقه‌ی شهری را که برای تصمیم‌گیری در محوطه‌ی جهانی «عباس‌آباد» دخیل هستند، دعوت کنیم تا دور هم بنشینیم و به یک مدیریت مشترک برای این محوطه‌ی جهانی برسیم.
سعادتی با بیان اینکه به نظر می‌رسد، حتی عباس‌آباد را به عنوان یک پایگاه ثبت جهانی قبول ندارند و فکر می‌کنند این محوطه یک پارک است، اظهار می‌کند: متاسفانه با آن مانند پارک رفتار می‌کنند، حتی اداره منابع طبیعی بخش بزرگی از محوطه را به دهیاری «التپه» – روستایی در پایین دست عباس‌آباد – واگذار کرده تا مغازه ایجاد کند، آلاچیق درست کند و با زدن داربست در محوطه بازارچه برپا کند ، این یعنی آن‌ها درک درستی از ثبت جهانی ندارند. حتی مسئولان نهادهای شهرستان بهشهر هر کاری بخواهند در مورد عباس آباد انجام می‌دهند،اما به نظر می‌رسد به ضوابط میراث جهانی توجهی ندارند.
تصرف بخش‌هایی از عرصه‌ی باغ جهانی عباس‌آباد بهشهر توسط دستگاه‌های دولتی
وقتی قصد حفاظت نداشتند، چرا محوطه را جهانی کردند؟
او با بیان اینکه مالکیت این محوطه‌ی جهانی در اختیار منابع طبیعی شهرستان است، اضافه می‌کند: وقتی قصد انجام چنین کارهایی را در این محوطه داشته‌اند، نمی‌دانیم چرا اجازه ثبت جهانی این باغ را دادند؟
وی با تاکید بر اینکه در هیچ کدام از هشت باغ جهانی دیگر که زیر نظر این پایگاه جهانی اداره می‌شوند، یک هزارم مشکلات باغ جهانی «عباس‌آباد» وجود ندارد، اظهار می‌کند: در هر کدام از استان‌های دیگر که این باغ‌های جهانی وجود دارند، همه‌ی نهادهای شهری، شهرداری‌ها، استانداری‌ها و نمایندگان مجلس با یکدیگر همکاری می‌کنند، چون درک مشخصی از ثبت جهانی دارند، اما به نظر می‌رسد در مازندران هیچ درک مشخصی از ثبت جهانی نیست.
سعادتی با اشاره به ساخت‌وسازهای انجام شده‌ی با مجوز، توسط یک فرد حقیقی در بخشی از عرصه‌ی این محوطه‌ی جهانی، می‌گوید: آن‌ها به این شخص اجازه‌ی کار در عرصه را داده‌اند و در جواب اعتراض‌های پایگاه جهانی عباس‌آباد می‌گویند این بخش‌ها در عرصه نیست،بلکه در حریم است، به نظر می‌رسد حتی برخی از کارشناسان، متاسفانه اصلا فرق عرصه و حریم را تشخیص نمی‌دهند، در این شرایط ما باید چه کاری انجام دهیم؟
او با اشاره به وضعیت باغ جهانی دولت آباد یزد به عنوان یکی از ۹ باغ جهانی کشور، اظهار می‌کند: مالک این باغ، حجت‌الاسلام «معزالدین» با وجود اینکه واقف باغ است، بالاترین همکاری را با میراث فرهنگی دارد، او هزینه‌های مورد نیاز و مرمت را پرداخت می‌کند و میراث فرهنگی بر آن‌ها نظارت دارد، این باغ یکی از بهترین بازدیدها را در بین دیگر باغ‌های جهانی دارد، اما در باغ بهشهر که در اختیار یک نهاد دولتی است، ما با این‌ها مشکلات مواجه هستیم!
باغ جهانی بهشهر را در حد یک پارک می‌بینند!
وی با تاکید بر لزوم ایجاد یک مدیریت مشترک در استان مازندران برای این محوطه‌ی جهانی ادامه می‌دهد: باید یک نظر مشترک در استان وجود داشته باشد و مشکلات عباس‌آباد را حل کند. این مشکلات متعلق به امروز و دیروز نیستند، از روزی که باغ ثبت جهانی شده همین مشکلات وجود داشته و دارد، تصورشان این است که این‌جا یک پارک است و مثل یک پارک با آن رفتار می‌کنند.
سعادتی با بیان اینکه متاسفانه برخی مواقع اداره منابع طبیعی به علف‌تراشی‌ها در محوطه‌ی جهانی بهشهر نیز گیر می‌دهد، می‌گوید: حتی در برخی مواقع، آن‌ها مسئولان پایگاه میراث فرهنگی را به این بهانه بازداشت کرده‌اند!
دستور معاون میراث فرهنگی کشور برای حذف سازه‌های مالکیت‌ها در باغ عباس‌آباد
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ ایرانی با اشاره به نامه‌ای که محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به اداره کل میراث فرهنگی استان درباره‌ی این باغ جهانی فرستاده، می‌گوید: براساس دستور معاون میراث فرهنگی کشور، استان مازندران موظف به انجام یکسری اقدامات شده تا هرچه سریعتر نسبت به رفع هرگونه مالکیت در این محوطه‌ی جهانی اقدام شود و هر سازه‌ی سبک و سنگین در آن سریعتر جمع شود.
سعادتی تاکید می‌کند: در صورت حضور ارزیابان یونسکو در محوطه‌ی جهانی عباس‌آباد و ادامه‌دار بودن شرایط کنونی برای این محوطه‌ی، یونسکو می‌تواند باغ عباس‌آباد بهشهر را در فهرست میراث در خطر یونسکو قرار دهد، حتی مسئولان دفتر یونسکو در تهران می‌توانند شرایط این سایت جهانی را به سازمان یونسکو اطلاع دهند و در آن شرایط هر احتمالی برای این محوطه‌ی جهانی می‌تواند پیش آید.
پرونده‌ی «باغ ایرانی» شامل ۹ باغ پاسارگاد و ارم از استان فارس، پهلوان‌پور و دولت‌آباد از استان یزد، فین و چهل‌ستون از استان اصفهان، اکبریه از استان
